Прагляд зыходнага тэксту старонкі Жанчыны ў белым

[[Выява:Damas de Blanco demonstration in Havana, Cuba.jpg|thumb|Дэманстрацыя «Жанчын у белым» у [[Гавана|Гаване]] (красавік 2012)]]
'''«Жанчы́ны ў бе́лым»''' ({{lang-es|Damas de Blanco}}) — [[Куба|кубінскі]] грамадскі рух, заснаваны ў 2003 годзе пасля хвалі рэпрэсій, вядомай як «[[Чорная вясна (Куба)|Чорная вясна]]». Пачынаўся як штотыднёвыя шэсці ў белых вопратках (сімвал чысціні і цноты) жонак і іншых сваякоў зняволеных кубінскіх [[дысідэнт]]аў. Рух пратэстуе супраць [[таталітарызм]]у кубінскага рэжыму, пераследу [[праваабаронца]]ў, турэмнага зняволення шматлікай колькасці [[Палітычны вязень|палітвязняў]].

У 2005 годзе [[Еўрапейскі парламент]] узнагародзіў рух «Жанчын у белым» [[Прэмія Сахарава|прэміяй «За свабоду думкі»]] імя [[Андрэй Сахараў|Сахарава]].

== Заснаванне ==
{{Асноўны артыкул|Чорная вясна (Куба)}}
Падчас [[Чорная вясна (Куба)|«Чорнай вясны» 2003 года]] кубінскія ўлады арыштавалі, безсудова катавалі і зняволілі 75 праваабаронцаў, незалежных журналістаў і бібліятэкараў на турэмныя тэрміны да 28 гадоў<ref>{{Спасылка| дата публікацыі = 19 сакавіка 2007| url = https://www.humanrightsfirst.org/2007/03/19/On-Fourth-Anniversary-of-Clampdown-Rights-Group-Calls-for-Release-of-Prisoners| загаловак = On Fourth Anniversary of Clampdown, Rights Group Calls for Release of Prisoners| выдавец = Human Rights First| дата доступу = 11 сакавіка 2021| мова = en| title = Архіўная копія| access-date = 16 кастрычніка 2021| archive-url = https://web.archive.org/web/20211016210348/https://www.humanrightsfirst.org/2007/03/19/On-Fourth-Anniversary-of-Clampdown-Rights-Group-Calls-for-Release-of-Prisoners| archive-date = 16 кастрычніка 2021| url-status = dead}}</ref> за патрабаванне правядзення рэферэндума наконт увядзення свабодных выбараў, [[Свабода прэсы|свабоды прэсы]], [[Свабода слова|слова]] і [[Свабода веравызнання|веравызнання]]. Дзяржава абвінаваціла ўсіх у «дзейнасці супраць незалежнасці ці тэрытарыяльнай цэласнасці дзяржавы», у тым ліку прыналежнасці да «нелегальных арганізацый», прыняцці грошай ад {{нп5|Аддзел інтарэсаў ЗША ў Гаване|аддзела інтарэсаў ЗША ў Гаване||United States Interests Section in Havana}}, «рабаўніцтвах», «тэрарыстычнай дзейнасці» і супрацоўніцтве з замежнымі СМІ.

На думку [[Камітэт па абароне журналістаў|Камітэта па абароне журналістаў]], «Чорная вясна» парушыла фундаментальныя нормы [[Міжнароднае права|міжнароднага права]], уключна з артыкулам 19 [[Міжнародны пакт па грамадзянскіх і палітычных правах|Міжнароднага пакта па грамадзянскіх і палітычных правах]], які гарантуе кожнаму чалавеку права на «пошук, атрыманне і распаўсюд інфармацыі і ідэй любых відаў, незалежна ад межаў, як вусна, так і пісьмова ці друкавана, у мастацкай форме альбо на любым іншым носьбіце па сваім выбары»<ref name="longblackspring">{{Спасылка | аўтар = Carlos Lauria, Monica Campbell, María Salazar.| дата публікацыі = 18 сакавіка 2008| url = https://cpj.org/reports/2008/03/cuba-press-crackdown/| загаловак = Cuba’s Long Black Spring| выдавец = Committee To Protect Journalists| дата доступу = 11 сакавіка 2021 | мова = en}}</ref>.

Праз два тыдні пасля прысудаў сваякі зняволеных склалі ядро руху, лідаркай якога стала [[Лаўра Палан]] (памерла 14 кастрычніка 2011 года)<ref>{{Спасылка | дата публікацыі = 25 кастрычніка 2011| url = https://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/8848937/Laura-Pollan.html| загаловак = Laura Pollán| назва праекта = [[The Telegraph]]| дата доступу = 11 сакавіка 2021 | мова = en}}</ref>. Жанчыны пачалі штонядзельныя малітвы за вязняў ля касцёла святой Рыты ў [[Гавана|Гаване]]. Пасля кожнай імшы яны ладзілі шэсце ад касцёла да найбліжэйшага парка, прычым кожная з жанчын несла фота свайго зняволенага сваяка з колькасцю гадоў турмы. Белую вопратку апраналі ў 1970-я гады [[Аргенціна|аргенцінскія]] [[Маці з плошчы Мая]], якія такім чынам дамагаліся ад [[Ваенная хунта|хунты]] інфармацыі пра сваіх зніклых дзяцей.

== Дзейнасць ==
Кубінскія ўлады неаднаразова заяўлялі, што рух «Жанчын у белым» фінансуецца з ЗША, а сапраўдныя намеры ўдзельніц — разбурэнне дасягненняў Кубінскай рэвалюцыі<ref name="BBC19" />. Якія-небудзь доказы датычнасці ЗША да стварэння «Жанчын у белым» адсутнічаюць, аднак існуюць прадстаўленыя [[WikiLeaks]] дакументы, якія сведчаць пра актыўнае супрацоўніцтва з імі Аддзела інтарэсаў ЗША ў Гаване і пра запыт сродкаў на дапамогу руху<ref name="nacla">{{Спасылка | аўтар = Lorraine Bayard de Volo.| прозвішча = Bayard de Volo| імя = Lorraine| дата публікацыі = 19 кастрычніка 2011| url = https://nacla.org/article/heroines-friends-high-places-cuba%E2%80%99s-damas-de-blanco| загаловак = Heroines With Friends in High Places: Cuba’s Damas de Blanco| дата доступу = 11 сакавіка 2021 | мова = en}}</ref>.

Акцыі руху рэгулярна скончваюцца разгонамі і арыштамі<ref>{{Спасылка | аўтар = Sara Miller Llana.| дата публікацыі = 22 красавіка 2008| url = https://www.csmonitor.com/World/Americas/2008/0422/p01s07-woam.html| загаловак = Cuba arrests Ladies in White| выдавец = [[Christian Science Monitor]]| дата доступу = 11 сакавіка 2021 | мова = en}}</ref>. На [[Вербная нядзеля|Вербную нядзелю]] 2005 года адбыўся напад на пратэстоўцаў 150 удзельніц праўрадавай [[Федэрацыя кубінскіх жанчын|Федэрацыі кубінскіх жанчын]].

У сакавіку 2010 года паліцыя затрымала каля 30 удзельніц руху, якія ішлі маршам у падтрымку маці зняволенага {{нп5|Арланда Сапата|Арланда Сапаты Тамаё|d|Q241782}}, які загінуў падчас [[Галодны пратэст|галадавання]]<ref>{{Спасылка | дата публікацыі = 18 сакавіка 2010| url = https://spring96.org/be/news/32363| загаловак = Арышты на Кубе і акцыя „Вясны“| выдавец = «[[Праваабарончы цэнтр Вясна|Вясна]]»| дата доступу = 11 сакавіка 2021 }}</ref>.

30 лістапада 2010 года прадстаўніца руху Івона Мальеса Галана з мужам Ігнасіа Марцінесам Мантэхам былі арыштаваныя за тое, што трымалі плакат «Спыніць голад, пакуты і беднасць на Кубе»<ref>{{Спасылка | дата публікацыі = 9 снежня 2011| url = https://www.amnesty.org/en/documents/amr25/006/2011/en/| загаловак = Cuban activist in incommunicado detention| фармат = pdf| выдавец = Amnesty International| дата доступу = 11 сакавіка 2021 | мова = en}}</ref>. Разам з імі была затрыманая Ізабель Гайдзі Альварэс Маскеда, якая спрабавала перашкодзіць арышту. Іх змясцілі ў турму без прад’яўлення абвінавачванняў, што адразу асудзілі шматлікія праваабарончыя групы, у тым ліку і Кубінская камісія правоў чалавека і нацыянальнага прымірэння. 20 студзеня 2011 года, на 52-і дзень зняволення, усе трое былі вызваленыя праз некалькі гадзін пасля таго, як [[Міжнародная амністыя]] прызнала іх «[[Вязень сумлення|вязнямі сумлення]]».

Да 2010 года камуністычныя ўлады вызвалілі 23 з 75 зняволеных, асуджаных на працяглыя тэрміны зняволення пасля «Чорнай вясны» — пераважна з прычыны кепскага стану здароўя. 4 мая 2010 года ў акцыі пратэсту «Жанчын у белым» узяў удзел архіепіскап Гаваны [[кардынал]] [[Хаймэ Артэга Аламіна|Хаймэ Лукас Артэга і Аламіна]]. У гэтым жа месяцы дзякуючы пасярэдніцтву каталіцкай царквы былі вызваленыя яшчэ 52 вязні, большасць з якіх былі вымушаныя эміграваць.

У сакавіку 2011 года кубінскія ўлады вызвалілі апошніх з 75 палітвязняў<ref>{{Спасылка | аўтар = Michael Voss.| прозвішча = Voss| імя = Michael| дата публікацыі = 24 сакавіка 2011| url = https://www.bbc.com/news/world-latin-america-12842392| загаловак = Dissidents' release draws line under Cuba crackdown| назва праекта = BBC News| дата доступу = 11 сакавіка 2021 }}</ref>. Аднак рух жанчын працягнуў праваабарончую дзейнасць, нягледзячы на затрыманні, дыскрымінацыю дзяцей, праблемы з працай.

У студзені 2012 года «Жанчыны ў белым» удзельнічалі ў посце салідарнасці са зняволеным дысідэнтам Вільмарам Вільярам Мендосай, які абвясціў галадаванне і пазней памёр ад знясілення<ref name="amn1" />.

16—17 сакавіка 2012 года каля 70 удзельніц руху на чале з лідаркай Бертай Солер былі арыштаваныя па дарозе ў касцёл ці пасля імшы. 19 сакавіка ўсе былі вызваленыя без прад’яўлення абвінавачванняў<ref name="BBC19">{{Спасылка | дата публікацыі = 19 сакавіка 2012| url = https://www.bbc.com/news/world-latin-america-17436377| загаловак = Cuba's Ladies in White released after weekend arrest| назва праекта = BBC News| дата доступу = 11 сакавіка 2021 | мова = en}}</ref>, аднак з папярэджаннямі ад таемнай паліцыі пра цяжэйшыя наступствы ў выпадку далейшых пратэстаў. Такім чынам улады ізалявалі «Жанчын у белым» на час візіту папы рымскага Бенедыкта XVI<ref>{{Спасылка | дата публікацыі = 19 сакавіка 2012| url = http://www.archivioradiovaticana.va/storico/2012/03/19/%D0%BA%D1%83%D0%B1%D0%B0_%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%88%D1%82%D1%8B_%E2%80%9C%D0%B4%D0%B0%D0%BC_%D1%83_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B%D0%BC%E2%80%9D/bie-572800| загаловак = Куба: арышты „Дам у белым“| выдавец = [[Ватыканскае радыё]]| дата доступу = 11 сакавіка 2021 }}</ref>.

21 сакавіка [[Міжнародная амністыя]] прызнала вязнямі сумлення ўдзельніцу руху Ясмін Канеда Рыверон і яе мужа Юсмані Рафаэля Альварэса Эсморы, арыштаваных у студзені пасля канфлікту з прадстаўніком камуністычнай партыі і абвінавачаных у «гвалце з службовай асобы». 5 красавіка сямейная пара была вызваленая пад заклад<ref name="amn1">{{Спасылка | url = https://www.amnesty.org/en/latest/news/2012/01/cuban-authorities-responsible-activists-death-hunger-strike/| загаловак = Cuban authorities 'responsible' for activist's death on hunger strike| выдавец = Amnesty International| дата доступу = 11 сакавіка 2021 | мова = en}}</ref><ref>{{Спасылка | дата публікацыі = 11 красавіка 2012| url = https://www.amnesty.org/en/documents/amr25/014/2012/en/| загаловак = Cuba: Further information: Prisoners of conscience released on bail| выдавец = Amnesty International| дата доступу = 11 сакавіка 2021 | мова = en}}</ref>.

9 снежня 2012 года кубінская паліцыя ізноў арыштавала з прымяненнем гвалту каля 100 «Жанчын у белым», сарваўшы святкаванне [[Міжнародны дзень правоў чалавека|Дня правоў чалавека]]<ref>{{Спасылка | дата публікацыі = 11 снежня 2012| url = https://spring96.org/be/news/59831| загаловак = Сто жанчын-праваабаронцаў затрымалі на Кубе напярэдадні Дня правоў чалавека| выдавец = Праваабарончы цэнтр „Вясна“| дата доступу = 11 сакавіка 2021 }}</ref>.

У студзені 2015 года дзякуючы дзейнасці «Жанчын у белым» былі вызваленыя 53 палітвязні<ref>{{Спасылка| дата публікацыі = 14 студзеня 2015| url = https://unt.ua/news/591-novyny-ukrayiny-kuba-zvilnyuye-usikh-53-uv-yaznenykh-zhidno-uhody-iz-ssha.html| загаловак = Куба звільнює усіх 53 ув’язнених згідно угоди із США| выдавец = УНТ| дата доступу = 11 сакавіка 2021| мова = uk| title = Архіўная копія| access-date = 16 кастрычніка 2021| archive-url = https://web.archive.org/web/20190302090529/https://unt.ua/news/591-novyny-ukrayiny-kuba-zvilnyuye-usikh-53-uv-yaznenykh-zhidno-uhody-iz-ssha.html| archive-date = 2 сакавіка 2019| url-status = dead}}</ref>.

19 сакавіка 2016 года перад прыездам на Кубу прэзідэнта ЗША [[Барак Абама|Барака Абамы]] кубінскія ўлады арыштавалі на шэсці больш як 50 «Жанчын у белым».

== Прэмія Сахарава ==
У 2005 [[прэмія Сахарава за свабоду думкі]] была ўручана некалькім лаўрэатам: «[[Рэпарцёры без межаў|Рэпарцёрам без межаў]]», [[Нігерыя|нігерыйскай]] [[Правы чалавека|праваабаронцы]] [[Хаува Ібрагім|Хауве Ібрагім]] і «Жанчынам у белым». Для атрымання ўзнагароды былі выбраныя пяць прадстаўніц руху: Лаўра Палан, муж якой Эктар Маседа атрымаў 20-гадовы вырак; Мірыям Лейва, муж якой [[Оскар Эспіноза Чэпэ]] быў вызвалены датэрмінова з прычыны цяжкай хваробы; [[Берта Солер]], муж якой [[Анхель Моя Акоста]] атрымаў 20-гадовы вырак; Лёйда Вальдэс, муж якой Альфрэда Феліпэ Фуэнтэс атрымаў 26-гадовы вырак; Хулія Нуньес, муж якой Адольфа Фернандэс Сайнс атрымаў 15-гадовы вырак. Аднак кубінскі ўрад не выпусціў лідарак руху на цырымонію ўзнагароджання прэміі ў [[Страсбур]]ы<ref>{{Спасылка | дата публікацыі = 14 снежня 2005| url = https://www.rte.ie/news/2005/1214/70801-cuba/| загаловак = Cuban group not allowed collect award| выдавец = RTÉ News| дата доступу = 11 сакавіка 2021 }}</ref>. У 2013 годзе Берта Солер змагла выехаць за мяжу і атрымаць узнагароду.

== Гл. таксама ==
* [[Цэнзура на Кубе]]
* [[Правы чалавека на Кубе]]
* [[Жанчыны ў чорным]]
* [[Маці з плошчы Мая]]

{{зноскі}}

== Спасылкі ==
* [http://www.damasdeblanco.com/ Афіцыйная старонка] {{ref-es}}
* [http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+IM-PRESS+20051017FCS01528+0+DOC+XML+V0//EN#title3 Узнагароджанне «Жанчын у белым» еўрапейскай прэміяй Сахарава] {{ref-en}}

{{Прэмія Сахарава}}

[[Катэгорыя:Жаночыя арганізацыі]]
[[Катэгорыя:Праваабарончыя арганізацыі]]
[[Катэгорыя:Палітыка Кубы]]
[[Катэгорыя:Арганізацыі Кубы]]
[[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі імя Сахарава]]
[[Катэгорыя:З’явіліся ў 2003 годзе]]
[[Катэгорыя:2003 год на Кубе]]