Прагляд зыходнага тэксту старонкі Косць

{{іншыя значэнні}}
[[Выява:Genga 10.jpg|thumb|]]
'''Косць''', як орган жывога арганізма, складаецца з некалькіх тканак, найважнейшай з якіх з'яўляецца [[Касцявая тканка|касцявая]]. Косць выконвае апорна-механічную функцыю і з'яўляецца састаўнай часткай [[шкілет|эндашкілета]] жывога [[арганізм]]а.
== Хімічны састаў ==
Жывая костка змяшчае 50% вады, 12,5% арганічных рэчываў бялковай прыроды (оссеин і оссеомукоид), 21,8% неарганічных мінеральных рэчываў (галоўным чынам фасфат кальцыя) і 15,7% тлушчу.
У высушанай косткі 2/3 складаюць неарганічныя рэчывы, ад якіх залежыць цвёрдасць косці, і 1/3 - арганічныя рэчывы, якія абумоўліваюць яе пругкасць. Утрыманне ў косці мінеральных (неарганічных) рэчываў з узростам паступова павялічваецца, у выніку чаго косці пажылых і старых людзей становяцца больш далікатнымі. Па гэтай прычыне нават нязначныя траўмы ў старых суправаджаюцца пераломамі касцей. Гнуткасць і пругкасць касцей у дзяцей залежаць ад адносна большага ўтрымання ў касцях арганічных рэчываў.

== Трываласць ==
Касцяная тканіна валодае высокімі механічнымі ўласцівасцямі, яе трываласць можна параўнаць з трываласцю металу. Адносная шчыльнасць касцяной тканкі каля 2,0.

== Будова ==
{| border=1
|-----
|''' Кампаненты''' || '''Тлумачэнні'''
|-----
| Дыяфіз || Цела касці.
|----- 
| Эпіфіз || Патоўшчаны канец косці.
|-----
| Метафіз || Зона росту касці між эпіфізам і дыяфізам.
|-----
| Апофіз || A extremidade articular proximal de um osso.
|-----
| Надкосніца || Злучальнатканкавая абалонка.
|-----
| Кампактнае рэчыва|| 
|-----
| Канальчыкі || Утрымліваюць адросткі астэацытаў.
|-----
| Фалькманаў канал || Перфарвальныя каналы касці, якія злучаюць гаверсавы каналы.
|-----
| Асцеон (Гаверсава сістэма) || A extremidade articular proximal de um osso.
|-----
| Гаверсаў канал || A região de um osso longo encontrada entre a epífise e a diáfise.
|-----
| Валокны шарпея || Тоўстыя перфаравальныя калагенавыя пучкі, якія пранікаюць у косць з надкосніцы.
|}

== Клеткі і міжклетачнае рэчыва<ref>http://www.histology.narod.ru/lectures/lecture_08/l_08.htm </ref> ==
[[Выява:604_Bone_cells.jpg|thumb|Злева направа: астэацыт, астэабласт, асцеагенная клетка, астэакласт]]
'''Клеткі''':
Асцеагенныя (ствалавыя, паўствалавыя, остэабласты)

Асноўныя:
* Астэацыты — спелыя касцявыя клеткі, функцыя якіх — абмен рэчываў у касці.
* Астэабласты — ажыцяўляюць сінтэз бялкоў, утварэнне касцявой тканкі, адкладанне салей кальцыя.
* Астэакласты — макрафаг (манацыт косткі), які рассмоктвае старую касцявую тканку.
[[Выява:Woven bone matrix.jpg|thumb|Малады касцяны матрікса]]
'''Міжклетачнае рэчыва''':
* Ассеін
* Ассеамукоід
<!--''(ПАТРЭБНА РЭДАГАВАННЕ СПАСЫЛАК НА ВЫШЭЙЛЕГЛЫ ІНТЭРНЭТАЎСКІ МАТЭРЫЯЛ І ПОЎНАЕ ДАПАЎНЕННЕ СТАРОНКІ Ў ЦЭЛЫМ!!!)''-->

== Класіфікацыя касцей па будове, функцыям і развіцці<ref>http://anfiz.ru/ekzamen/item/f00/s00/z0000000/st016.shtml </ref><ref>http://meduniver.com/Medical/Anatom/24.html </ref><ref>http://anatomia.ucoz.com/index/klassifikacija_kostej/0-29 </ref> ==
[[Выява:PSM V44 D639 Showing leg bones.png|thumb|Длінныя трубчастыя косці]]
* '''[[Трубчастыя косці]]''' (os longum) - маюць агульны план будовы, у іх адрозніваюць цела з касцевамазгавой паражнінай унутры (дыяфіз) і два канца (эпіфізы); цыліндрычнай або трохграннай формы; даўжыня пераважае над шырынёй; звонку трубчастая косць пакрыта злучальнатканкавым пластом надкосніцы. Выконваюць усе 3 функцыі шкілета (апора, ахова і рух).
** доўгія ці біэпіфізарныя косці (сцегнавая, косці галёнкі, плечавая, косці прадплечча);
** кароткія ці монаэпіфізарныя косці (Косці пасці і плюсны, фалангі пальцаў).
* '''[[Губчатыя]]''' - ўтвораны пераважна губчатым рэчывам, акружаным тонкім пластом кампактныга; спалучаюць трываласць і кампактнасць з абмежаванай рухомасцю; шырыня губчатых костак прыблізна роўная іх даўжыні:
** доўгія (рэбры і грудзіна);
** кароткія (косці запясця і перадплюсны). Сюды ўваходзяці і змешаныя косці (пазванкі, крыж)
** '''[[Сесамавідныя косці]]''' - падобныя на сесамовые збожжа расліны кунжут, адкуль і адбываецца іх назва (надколенник, гороховидная костка, сесамовидные косткі пальцаў рукі і ногі). Размешчаны ў тоўшчы сухажылляў каля суставаў і звычайна ляжаць на паверхні іншых костак. Іх функцыі - дапаможныя прыстасаванні для працы цягліц, удзельнічаюць ва ўтварэнні суставаў і спрыяюць рухам у іх; развіццё - эндохондральное ў тоўшчы сухажылляў. З косткамі шкілета непасрэдна не звязаны.
* '''[[Плоскія косці]]''' (os planum) - ўтвораны двума добра развітымі кампактнымі вонкавымі пласцінкамі, паміж якімі размяшчаецца губчатае рэчыва:
** косткі даху чэрапа (лобная і цемянныя). Выконваюць пераважна ахоўную функцыю. Яны пабудаваныя з 2 тонкіх пласцінак кампактнага рэчыва, паміж якімі знаходзіцца дзіплоэ - губчатае рэчыва, якое змяшчае каналы для веню. Гэтыя косткі развіваюцца на аснове злучальнай тканіны (покрыўныя косткі);
** косці паясоў ( косці паясоў верхніх і ніжніх канечнасцяў - тазавая косткі і лапаткі,).
* '''[[Змешаныя косці]]''' (os irregulare)- маюць складаную форму і складаюцца з частак, розных па функцыях, форме і паходжанні; з-за складанай структуры змешаныя косткі нельга аднесці да іншых тыпах костак: трубчастым, губчатым, плоскім (грудной пазванок, мае цела, дугу і атожылкі; косткі падставы чэрапа складаюцца з цела і лускі). Да змяшаных касцей можна аднесці і ключыцу, якая развіваецца часткай эндэсмальна, часткай эндахандральна.
** '''[[Пнеўматычныя косці]] ці паветраносныя''' (os pneumaticum) - маюць запоўненую паветрам паражніну, сценка якой выслана слізістай абалонкай. Да гэтага класа костак адносяцца наступныя 7(сем) касцей чэрапа: лобная, клінаватая, рашэцістая, дзве верхніх сківіцы і дзве скроневыя.

== Касцявы мозг ==
Ўнутраныя паражніны косткі ўтрымліваюць мяккую, далікатную, багатую клеткамі і забяспечаную крывяноснымі сасудамі масу, званую касцявым мозгам (у птушак частка паражніны напоўнены паветрам). Адрозніваюць тры яго функцыяналныя станы: слізісты (желацінозны), чырвоны (або часта - міелоідны), і жоўты ці тлушчавы (найбольш распаўсюджаны). Асноўную форму складае чырвоны касцяны мозг, у ім назіраецца пяшчотная злучальна-тканая аснова, багатая сасудамі, вельмі падобныя на лейкацыты касцёвамазгавога або лімфатычныя клеткі, клеткі, афарбаваныя гемаглабінам і, якія лічацца пераходнымі да чырвоных крывяных цельцаў, бясколерныя клеткі, якія змяшчаюць ўнутры чырвоныя шарыкі, і шмат'ядравыя буйныя («гіганцкія») клеткі, так званыя міэлапласты.

[[Выява:Gray72.png|thumb|Крывятворная міелоідная тканка]]'''Чырвоны (дзейны) касцявы мозг''' - гэта міелоідная тканка, якая, як і лімфоідная, складаецца з двух асноўных кампанентаў<ref>http://www.morphology.dp.ua/_mp3/hematopoies.php {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20151008101209/http://www.morphology.dp.ua/_mp3/hematopoies.php |date=8 кастрычніка 2015 }}</ref>: страмальнага  - строма, якая служыць мікраатачэннем  для гемапаэтычных (крывятворных) клетак, і гемальнага - форменныя элементы крыві на розных стадыях развіцця.<ref><nowiki>http://nsau.edu.ru/images/vetfac/images/ebooks/histology/histology/r5/t20.html#20.1.2.2. Периферические органы кроветворения</nowiki></ref> 

Сторма ўтворана ратыкулярнай тканкай, асцеагеннымі, тучнымі, тлушчавымі, адвентіціальнымі, эндателіяльнымі клеткамі і міжклетачным рэчывам.

'''Жоўты (нядзейны) касцявы мозг''' - гэта тлушчавая тканка а з асобнымі астраўкамі (стромай) ратыкулярнай тканкі. Ён знаходзіцца ў касцёвамазговых каналах трубчастых костак і ў частках ячээк губчатага рэчыва касцей, у якіх замяшчае міелоідную тканку губчатага рэчыва. У дзяцей яшчэ няма жоутага касцявога мозгу, але ен паступова замяшчае чырвоны пасля надыходу 4 гадоў і заканчвае замяшчэнне ажно ў 12-18-гадовым узросце.

'''Слізісты касцяны мозг''' - халадцападобная, слізістая, бедная на клеткі кансістэнцыя. Ён утвараецца у чарапных і тварных касцях, якія развіваюцца.

Пры адкладзе ў страмальны кампанент асновы тлушчу і памяншэнні колькасці міелоідных элементаў чырвоны мозг пераходзіць у жоўты, а пры знікненні тлушчу і міелоідных элементаў ён набліжаецца да слізістага.

Касцяны мозг не мае нічога агульнага з галаўным і спінным мозгам. Ён не адносіцца да нервовай сістэмы і не мае нейронаў.

Касцяны мозг з'яўляецца найважнейшым крывятворных органам (гл. [[гемапоэз]])
== Асноўныя злучэнні касцей ==
Сіндэсмалогія — вучэнне аб злучэннях касцей.
[[Выява:Gray350.png|thumb|Каленны сустаў — рухомае злучэнне касцей]]
* Нерухомае (бесперарыўная) — забяспечвае трываласць злучэння і выконвае ахоўную і апорную функцыю. Гэта швы чэрапа і інш.
* Паўрухомае (паўперарыўнае) — дзейнічае як амартызатар, змякчае штуршкі і страсенні. Гэта храстковыя дыскі, якія звязваюць пазванкі.
* Рухомае (перарыўнае/сустаў) — ажыццяўляе рух касцей у розных плоскасцях.

== Гл. таксама ==
* [[Шкілет]]
* [[Пералом косці]]
* [[Астэахандроз]]
* [[Астэапароз]]
* [[Астэапатыя]]
* [[Астэаміэліт]]
* [[Прэцыпітат кармавы]] — мінеральны падкорм, якая атрымліваецца з касцей

{{зноскі}}

== Спасылкі ==
{{Commonscat-inline|Bones}}
{{Вонкавыя спасылкі}}
{{Біялагічныя тканкі}}
{{храсткі і косці}}

[[Катэгорыя:Органы]]