Прагляд зыходнага тэксту старонкі Панонія

[[Файл:Provinciaromana-Panonia-pt.svg|400px|thumb|Панонія ў складзе Рымскай імперыі]]{{значэнні}}
{{Гісторыя Харватыі}}

'''Пано́нія''' ({{lang-la|Pannonia}}; [[Юліус Покарны]] выводзіць назву Pannonia з ілірыйскай мовы, якая выкарыстоўвае протаіндаеўрапейскі корань ''*pen'' — ''вільгаць, вада, волкасць'') — рэгіён у цэнтральнай Еўропе, [[рымская правінцыя]].

== Гісторыя ==
Першапачаткова, Панонія — вобласць пасялення [[ілірыйскія мовы|ілірамоўных]] плямёнаў ([[гава-галіградская культура]]): [[панонцы|панонцаў]], брэўкаў, карнаў, [[Дарданцы|дарданійцаў]] і [[Кельты|кельцкіх]] плямёнаў, у прыватнасці, [[скардзіскі|скардзіскаў]], якія прыйшлі сюды ў IV—III стст. да н.э.

З пачатку [[I]] стагоддзя ([[9]]—[[10]] гады) — [[Старажытны Рым|рымская]] правінцыя, якая займала тэрыторыі сучасных заходняй [[Венгрыя|Венгрыі]], усходняй [[Аўстрыя|Аўстрыі]], усходняй [[Харватыя|Харватыі]] і, часткова, [[Славенія|Славеніі]] і [[Сербія|Сербіі]]. Галоўнымі гарадамі правінцыйнай адміністрацыі былі [[Аквінк]], [[Карнунт]], [[Сірмій]], [[Мурса, Панонія|Мурса]] і [[Петовій]]. [[Кельты]], якія пражывалі ў правінцыі, жылі ў асобных паселішчах (''civitates'').

[[Выява:Pannonia01.png|left|thumb|250px|Панонія да падзелу]]
[[Выява:Pannonia02.png|left|thumb|250px|Панонія пасля падзелу]]
У [[108]] годзе [[Марк Ульпій Траян|Траян]] падзяліў Панонію на Верхнюю (''Superior''), з цэнтрам у Карнунце, і Ніжнюю (''Inferior''), з цэнтрам у [[Аквінк]]у. Першая стала кіравацца [[Консул (Старажытны Рым)|консульскім]] [[Легат (Старажытны Рым)|легатам]], другая — [[прэтар]]скім, а пачынаючы з [[Марк Аўрэлій|Марка Аўрэлія]] — таксама консульскім. Першым [[пракуратар]]ам Ніжняй Паноніі стаў [[Адрыян]].

У [[166]] годзе ў Панонію ўварваліся [[лангабарды]] і обіі.

У [[213]] годзе вобласць вакол [[Брыгецыян]]а была ўключана ў Верхнюю Панонію. Адміністрацыйная рэформа [[Дыяклетыян]]а падзяліла Панонію на чатыры часткі, з галоўнымі гарадамі: Карнунт, Аквінк і Брыгецыян, Савія і Сіскія, Сірмій і Мурса.

B [[214]]—[[215]] гадах Панонія перажыла ўварванне [[квады|квадаў]], у [[254]] і [[259]]—[[260]] гадах — таксама [[маркаманы|маркаманаў]] і [[языгі|языгаў]].

Нарэшце ў [[396]] годзе Рым быў вымушаны падаць маркаманам, квадам і [[вандалы|вандалам]], а таксама меркавана [[свевы|свевам]], якія аселі ў Паноніі, статус [[Федэраты (Старажытны Рым)|федэратаў]] (''foederati'').

Мір [[482]] года замацаваў Панонію за [[Остготы|остготамі]]<ref>[http://www.roman-glory.com/04-02-09 Войны древнего Рима: Расцвет и закат Римской империи (Шустов В. Е.)]</ref>.

Акрамя горных раёнаў, тэрыторыя Паноніі была малаўрадлівай, асабліва пасля таго, як пры [[Проб]]е і [[Галіен]]е былі высечаны лясы — да гэтага часу [[драўніна]] тут складала адзін з галоўных артыкулаў экспарту. Сярод сельскагаспадарчых культур пераважалі [[авёс]] і [[ячмень]], з якога жыхары варылі піва, якое звалася ''sabaea''. Вінаграднікі і аліўкавыя дрэвы культываваліся ў невялікіх маштабах. Пэўную ролю, апроч [[Норык]]а, адыгрывалі жалезныя і сярэбраныя капальні. Панонія была таксама вядомая за пароду [[Ганчакі сабакі|ганчакоў]], якая разводзілася тут для паляваля на [[дзік]]а і [[зубр]]а.

У [[IV]] стагоддзі Панонія стала ўсё часцей падвяргацца набегам [[Варвары|варвараў]], і Аквінк пачаў прыходзіць у заняпад. Праз Стагоддзе рымскія абарончыя межы былі прарваны [[гуны|гунамі]]. У [[VI]] стагоддзі Панонію захапілі [[лангабарды]].

У [[IX]] стагоддзі тут існавала славянскае [[Блатэнскае княства]]. З [[1018]] па [[1180]] гады аб'яднаная Панонія ўваходзіла ў склад [[Візантыя|Візантыі]].

== Гарады правінцыі ==

* [[Аквінк]]
* [[Карнунт]]
* [[Мурса (Панонія)|Мурса]]
* [[Петовій]]
* [[Сірмій]]
* [[Тэрмы Панонікі]] (Thermae Pannonicae)
* [[Савія]]

== Рымскія пракуратары Паноніі ==
* [[14]] — Юній Блеза
* [[35]] — Кальвізій Сабінаў
* [[49]]—[[50]] — Пальпелій Істр
* [[68]]-[[69]] — Тампій Флавіян
* [[107]]—[[109]] — Публій Элій Адрыян
* [[112]] — Т. Юлій Максім Манліян
* 134/135 — Л. Ацьяў Макрон
* 136/137 — Л. Цэёній Комад
* [[143]] — Клаўдзій Максім
* [[144]] — М. Понцій Леліян Ларцый Сабінаў
* [[154]] — М. Ноній Макрынаў
* [[160]] — М. Ялій Басій Фабій Валяр'ян
* 175/176 — Г. Вецый Сабініян Юлій Госп
* 189/193 — [[Септымій Север]]
* 199/200 — Т. Клаўдзій Клаўдзіян
* [[212]] — Г. Юлій Септ(ымій) Касцін
* [[214]] — Л. Касій Марцэлін
* [[218]] — Понцій Панціян
* [[260]] — П. Гай [[Рэгаліян]]
* 268/270 — Л. Даміцый [[Аўрэліян]]
* 283/284 — М. Аўрэлій Юліян

У Паноніі нарадзіліся многія імператары позняй імперыі — [[Дэцый Траян]], [[Герэній Этруск]], [[Гастыліян]], [[Аўрэліян]], [[Проб]], [[Канстанцый II]], [[Іавіян]], [[Валентыніян I]], [[Валентыніян II]], [[Валент]] і [[Грацыян]].

{{зноскі}}

== Спасылкі ==
{{Commons|Category:}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Паннония}}

{{Рымскія правінцыі}}

[[Катэгорыя:Перадгісторыя Венгрыі]]
[[Катэгорыя:Правінцыі Рымскай імперыі]]
[[Катэгорыя:Рымская Сербія]]