Прагляд зыходнага тэксту старонкі Сангірцы

{{Этнічная група|
   group     = Сангірцы <br /> (''Sangir, Sangihe, Sangu'')
 | image     = [[Выява:COLLECTIE TROPENMUSEUM Vissersfamilie op het strand in de weer met net Poelau Sangihe TMnr 10029483.jpg|300px]]
 | caption   = <div style="background-color:#fee8ab">Фота 1948 г.</div>
 | poptime   = 378 тыс. (2014 г.)
 | popplace  = {{Сцягафікацыя|Інданезія}} — 265 тыс. <br />{{Сцягафікацыя|Філіпіны}} — 113 тыс.
 | langs     = сангірская мова
 | rels      = [[хрысціянства]], [[іслам]], [[культ продкаў]], [[анімізм]], [[шаманізм]]
 | related   = [[Гарантала (народ)|гарантала]], [[вісая]], [[мангандоу]], [[мінахасы]], [[баджа]]
}}
'''Сангірцы''' (саманазвы ''Sangir, Sangihe, Sangu'') — карэннае насельніцтва [[востраў|астравоў]] усходняй часткі [[мора Сулавесі]], у тым ліку [[астравы Санг'ё|астравоў Санг’ё]], а таксама поўначы [[востраў Сулавесі|вострава Сулавесі]], захаду [[востраў Мінданао|вострава Мінданао]]. Жывуць пераважна ў [[Інданезія|Інданезіі]] і [[Філіпіны|Філіпінах]]. Агульная колькасць ([[2014]] г.) — 378 тысяч чалавек<ref>[http://joshuaproject.net/people_groups/14725 Sangirese]</ref>.

== Гісторыя ==
Першасным месцам рассялення сангірцаў з’яўляюцца [[астравы Санг'ё]]. Археолагі вызначылі, што першыя людзі трапілі на іх у 3 тысячагоддзі да н. э. і, верагодна, з’яўляліся [[негрытосы|негрытосамі]]. У 1 тысячагоддзі да н. э. праз тэрыторыю паўднёвых [[Філіпіны|Філіпін]] сюды прыйшлі мігранты-[[аўстранезійцы]]. Яны асімілявалі тубыльцаў, пачалі развіваць [[сельская гаспадарка|сельскую гаспадарку]], вырабляць [[тканіна|тканіны]] і [[кераміка|кераміку]]. Сучасныя сангірцы — прамыя нашчадкі таго насельніцтва, што склалася на астравах Санг’ё да пачатку [[Наша эра|нашай эры]].

Самі сангірцы лічаць, што паходзяць непасрэдна з [[востраў Сангір|вострава Сангір]], і іх першапродкам з’яўляецца Гумасалангі, культурны герой, які жыў прыкладна ў [[14 стагоддзе|XIV]] — [[15 стагоддзе|XV]] стст. У гэты перыяд на астравах Санг’ё склалася [[дзяржава]], што знаходзілася ў падпарадкаванні [[мусульмане|мусульманскіх]] валадароў [[Малукскія астравы|Малукскіх астравоў]]. У [[XVI]] ст. астравы былі адкрыты [[Партугалія|партугальцамі]]. У [[17 стагоддзе|XVII]] ст. першапачаткова фармальна далучаны да [[калонія|каланіяльных]] валоданняў [[Іспанія|Іспаніі]], а потым — [[Нідэрланды|Нідэрландаў]]. Малукскія султаны таксама працягвалі лічыць Санг’ё сваёй тэрыторыяй.

Да [[19 стагоддзе|XIX]] ст. уплыў еўрапейцаў абмяжоўваўся [[гандаль|гандлем]]. Паколькі астравы Санг’ё знаходзіліся паміж галандскімі і іспанскімі валоданнямі, мясцовыя насельнікі паспяхова выступалі ў ролі гандлёвых пасрэднікаў і [[кантрабанда|кантрабандыстаў]]. Гэта абумовіла з’яўленне паселішчаў сангірцаў на [[востраў Сулавесі|Сулавесі]] і поўдні [[Філіпіны|Філіпін]]. Перасяленню сангірцаў у іншыя раёны ўсходу [[мора Сулавесі]] садзейнічала катастрафічнае вывяржэнне вулкана Аву на востраве Сангір [[2 сакавіка]] [[1856]] г. У XIX ст. на астравах з’явілася [[пратэстантызм|пратэстанцкая]] місія, узмацнілася роля каланіяльных чыноўнікаў.

У [[1950]] г. Сулавесі і астравы Санг’ё ўвайшлі ў склад [[Інданезія|Інданезіі]]. Першае дзесяцігоддзе кіравання інданезійскай адміністрацыі адзначылася барацьбой супраць кантрабанды, якой займаліся многія сангірцы, а таксама ўдзелам некаторых сангірцаў у антыўрадавым руху. У канцы 1950-х — пачатку 1960-х гг. сангірцы, незадаволеныя дзеяннямі інданезійцаў, узнавілі міграцыю на тэрыторыю Філіпін. Міграцыя сангірскага насельніцтва паміж дзвюма краінамі адбываецца і ў нашы дні.

== Асаблівасці культуры ==
Асноўнымі заняткамі сангірцаў здаўна былі [[земляробства]], [[рыбалоўства]], [[паляванне]] і марскі транзітны [[гандаль]] паміж [[Востраў Сулавесі|Сулавесі]], [[Малукскія астравы|Малукскімі астравамі]] і [[Філіпіны|Філіпінамі]]. Вырошчваюць [[батат]], [[бананы]], [[кукуруза|кукурузу]], [[какосавая пальма|какосавую пальму]]. Земляробства лічыцца пераважна жаночай справай. Адлік сваяцтва і перадача зямельнай спадчыны раней адбываліся па жаночай лініі. Галоўнымі заняткамі мужчын былі будаўніцтва [[судна]]ў, мараплаўства, гандаль.

Жытлы будавалі на па́лях. Сем’і, якія жылі ў адной [[вёска|вёсцы]], складалі абшчыну ''соа''. Пры перасяленні з [[астравы Санг'ё|астравоў Санг’ё]] сангірцы імкнуліся і надалей падтрымліваць сваяцкія сувязі са сваёй ''соа'', што садзейнічала захаванню іх самавызначэння ў асяроддзі блізкіх па [[мова|мове]] і [[культура|культуры]] народаў.

[[Фальклор]] сангірцаў знакаміты сваім [[танец|танцавальным]] [[мастацтва]]м. Мясцовыя танцы ''гундэ'', ''алабадзіры'', ''сала'', ''упасі'' і інш. першапачаткова мелі [[рытуал]]ьнае прызначэнне, але ў нашы дні таксама суправаджаюць звычайныя [[свята|святы]]. Сангірскія танцы ўяўляюць сабою пэўны набор плаўных рухаў цела аднаго танцора, аднак танцы арганізуюцца для вялікай колькасці людзей, суправаджаюцца [[музыка|музычным]] акампанементам і жаночым [[рыфма]]ваным [[песня|спевам]].

== Рэлігія ==
Старажытная [[рэлігія]] сангірцаў мела [[політэізм|політэістычны]] характар, уключала веру ў шматлікіх духаў [[прырода|прыроды]] і [[культ продкаў|продкаў]], шанаванне рытуальных [[рэлігійны фетышызм|фетышоў]] і [[магія|магію]]. Сярод сангірцаў вылучаўся пласт шаманаў, якія выступалі ў якасці пасярэднікаў паміж светам людзей і духаў, аберагалі хворых і дзяцей. Нягледзячы на распаўсюджанне [[іслам]]у і [[хрысціянства]], многія старажытныя [[абрад]]ы практыкуюцца і ў нашы дні.

Іслам пачаў распаўсюджвацца ў [[15 стагоддзе|XV]] — [[16 стагоддзе|XVI]] стст. з [[Малукскія астравы|Малукскіх астравоў]] і поўначы [[востраў Сулавесі|Сулавесі]], але да прыходу еўрапейцаў меў вельмі абмежаваны ўплыў. У [[17 стагоддзе|XVII]] ст. група [[мусульмане|мусульман]]-сангірцаў перасялілася ў раён [[Манада]], дзе склала асобную рэлігійна-этнічную групу ''сангіл''. У [[19 стагоддзе|XIX]] — пачатку [[20 стагоддзе|XX]] ст. сярод сангірцаў дзейнічалі мусульманскія прапаведнікі з іншых [[азія]]цкіх калоній [[Нідэрланды|Нідэрландаў]].

Першымі хрысціянскімі місіянерамі былі [[Іспанія|іспанскія]] манахі-[[каталіцызм|каталікі]] (XVII ст.). Але іх дзейнасць не мела доўгатэрміновага характару. З [[1857]] г. на астравах Санг’ё адчыняліся [[пратэстантызм|пратэстанцкія]] місіі.

У нашы дні каля 98 % вернікаў спавядае хрысціянства, прычым большасць — пратэстантызм. Астатнія вернікі — мусульмане.

== Мова ==
Сангірская [[мова]] блізкая да мовы [[мінахасы|мінахасаў]]. Падзяляецца на 8 лакальных [[дыялект]]аў. Пісьмовасць на аснове [[лацінскі алфавіт|лацінкі]]. На ёй існуе [[рэлігія|рэлігійная]] [[літаратура]], аднак у школьнай адукацыі і [[сродкі масавай інфармацыі|сродках масавай інфармацыі]] амаль не ўжываецца. Сангірскія мужчыны таксама шырока карыстаюцца вуснай гаворкай ''сасахара'', распрацаванай у першай палове [[20 стагоддзе|XX]] ст. сангірскімі [[пірацтва|піратамі]] і [[кантрабанда|кантрабандыстамі]]. Яна ўключае вялікую колькасць запазычаных або скажоных словаў.

{{зноскі}}

== Спасылкі ==
* [http://www.ethnicgroupsphilippines.com/people/ethnic-groups-in-the-philippines/sangir/ Ethnic Groups of the Philippines — Sangir] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150110174729/http://www.ethnicgroupsphilippines.com/people/ethnic-groups-in-the-philippines/sangir/ |date=10 студзеня 2015 }}
* [http://www.ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/e-books/e-book.php?id=80&t=2 SANGIL (SANGIR/MARORE)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140727062649/http://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/e-books/e-book.php?id=80&t=2 |date=27 ліпеня 2014 }}
* [http://www.everyculture.com/East-Southeast-Asia/Sangir.html Sangir — Countries and Their Cultures]
* [http://sangihepirua.blogspot.com/2011/10/history-and-culture-sangihe-north.html SEJARAH DAN KEBUDAYAAN SANGIHE]
* [http://www.rappler.com/world/specials/southeast-asia/52543-indonesian-sangirs-mindanao The Indonesian Sangirs in Mindanao]
* [http://www.ramatours.com/info-sulawesi.shtml North Sulawesi]

[[Катэгорыя:Народы Азіі]]
[[Катэгорыя:Народы Інданезіі]]
[[Катэгорыя:Народы Філіпінаў]]
[[Катэгорыя:Аўстранезійцы]]