Прагляд зыходнага тэксту старонкі Тай

{{Этнічная група|
   group     =  <center>Тай<br /> (''Tày'')</center>
 | image     = [[Выява:Tay Women.jpg|300px]]
 | caption   = <div style="background-color:#fee8ab"><small> 
 | poptime   = 1863700 (2021 г.)  
 | popplace  =  {{Сцягафікацыя|В'етнам}} 
 | langs     = тай
 | rels      = [[культ продкаў]], [[будызм]]
 | related   = [[зяй]], [[тайцы]], [[лаа]]
}}

'''Тай''' (саманазва ''Tày'', літаральна «чалавек») — [[тайскія народы|тайскі народ]] на поўначы [[В’етнам]]а і поўдні [[Кітай|Кітая]]. Некаторыя прадстаўнікі тай таксама жывуць у [[Францыя|Францыі]] і [[ЗША]]. Агульная колькасць (2021 г.) — 1 863 700 чал.<ref>[http://www.joshuaproject.net/peoples.php?peo3=15309 joshuaproject.net]</ref>

== Паходжанне ==
Тай — нашчадкі мігрантаў, якія перасяліліся на поўдзень [[Кітай|Кітая]] і поўнач [[В’етнам]]а паміж 4 і 1 тысячагоддзямі да н. э. з [[даліна|далін]] на поўдзень ад [[Янцзы|ракі Янцзы]]. Суседзі-[[в'еты]] называлі іх '''тхо'''<ref>[http://www.vnpeoples.org/Tay/default.htm Who are the Tay people?] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130715125556/http://www.vnpeoples.org/Tay/default.htm |date=15 ліпеня 2013 }}</ref>, аднак у наш час гэты тэрмін выкарыстоўваецца толькі для [[Тхо|в’ет-мыонгскага племяннога насельніцтва]] Паўночнага В’етнама. Сярод [[кітайцы|кітайцаў]] распаўсюджаны тэрмін '''па-дай''' ({{lang-zh|岱依族}})<ref>[http://www.baike.com/wiki/%E5%B2%B1%E4%BE%9D%E6%97%8F 岱依族]</ref>.

== Культура ==
[[Файл:Commune house of Tay Nguyen People, Ethnology museum Photos VietnamDotCom.JPG|thumb|left|180 px|Традыцыйная хаціна на палях]]
Тай жывуць на ніжніх схілах [[гара|гор]] і займаюцца пераважна [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркай]]. Вырошчваюць галоўным чынам [[рыс]], але таксама [[клубень|клубневыя]] культуры, [[кукуруза|кукурузу]], [[садавіна|садавіну]] і [[гародніна|гародніну]].

[[вёска|Вёскі]] засноўваюць каля падножжа гор. Звычайна яны складаюцца з 15 — 20 гаспадарак. Большыя па памерах паселішчы падзяляюцца на абшчыны з прыкладна такой жа колькасцю двароў. Традыцыйныя хаціны слупавыя. Раней яны будаваліся на па́лях, каб абараніць іх уладальнікаў ад дзікіх жывёл. У наш час распаўсюджаны двухпавярховыя наземныя жытлы, але першы паверх выкарыстоўваецца ў гаспадарчых мэтах, а другі як жыллё. Знутры жылая прастора падзяляецца на дзве камеры. У адной спяць. Другая частка — для баўлення часу і [[рытуал]]ьных дзеянняў. У ёй звычайна месціцца [[сям'я|сямейны]] алтар. У памежных рэгіёнах сустракаюцца ўмацаваныя [[Абарончая сцяна|мураваныя]] будынкі.

Тай аддаюць перавагу баваўнянай чырвонай [[вопратка|вопратцы]]. Жанчыны апранаюць чорныя [[штаны]], а паверх іх — доўгія [[спадніца|спадніцы]] з вузкімі рукавамі. З правага боку да падпахі робіцца выраз, які счапляецца шпількамі. І мужчыны, і жанчыны таксама носяць доўгія каляровыя шалікі.

Асновай народнай [[кулінарыя|кулінарыі]] з’яўляецца клейкая рысавая [[каша]]. Яна дапаўняецца смажанымі стравамі з садавіны і гародніны, [[лес|лясной]] [[трава|травой]] і [[Корань расліны|карэннямі]]. У паўсядзённым жыцці шырока распаўсюджаны [[алкагольныя напоі]], розная выпечка.

У мінулым тай не мелі адзінага [[палітыка|палітычнага]] саюза. Вёскі разам з навакольнымі землямі лічыліся маёмасцю правадыроў, а астатнія жыхары — іх падданымі. Сем’і былі пашыранымі. У [[казка]]х і [[легенда]]х узгадваюцца матрылакальныя [[шлюб]]ы, але ў гістарычны час яны не зафіксаваны. [[Секс]]уальныя зносіны да шлюбу не забаронены, але выбар нявесты залежыць ад бацькоў жаніха. Будучая жонка ацэньваецца імі з пункту гледжання дабрабыту яе сям’і, сацыяльнага статусу і гараскопу.

Цяжарныя жанчыны і іх мужы павінны прытрымлівацца шматлікіх абмежаванняў. У сям’і нараджэнне сына заўсёды лічыцца святам. Заахвочваецца паважлівае стаўленне дзяцей да аднагодкаў і пажылых. Сямейныя разводы рэдкія.

Народны [[каляндар]] заснаваны на [[Месяц (спадарожнік Зямлі)|месячных]] цыклах. Кожны цыкл суправаджаецца [[свята]]м. Тай маюць багаты [[песня|песенны]] [[фальклор]].

== Рэлігія ==
Большасць вернікаў спавядае [[будызм]]. Шырока распаўсюджаны [[культ продкаў]], розныя віды [[магія|магіі]], асабліва [[астралогія]]. У культуры кітайскіх тай назіраецца пэўны ўплыў [[даасізм]]у. Тай вераць у існаванне асобых хатніх духаў і духаў нараджэння. У мінулым агульнавясковыя [[рытуал]]ы выпраўлялі правадыры. Іх улада лічылася свяшчэннай.

== Мова ==
[[Мова]] тай належыць да [[тайскія мовы|тайскай сям’і моў]], мае шэраг [[дыялект]]аў. Да пачатку [[XX]] ст. тай карысталіся [[Піктаграма|піктаграфічным]] [[пісьмо]]м. Пазней быў распрацаваны [[алфавіт]] на аснове [[в'етнамская мова|в’етнамскай]] [[лацінскі алфавіт|лацінскай графікі]].

{{зноскі}}

== Спасылкі ==
* [http://discoveryindochina.com/vietnam/ethnic_group/tay/ The Tày] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131110080052/http://discoveryindochina.com/vietnam/ethnic_group/tay/ |date=10 лістапада 2013 }}
* [http://www.trekking-in-sapa.com/ethinic-minorities/tay-ethnic-minority Tay Ethnic Minority] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110127133442/http://trekking-in-sapa.com/ethinic-minorities/tay-ethnic-minority/ |date=27 студзеня 2011 }}
* [http://seeviet.net/bbs/forum.php?mod=viewthread&tid=8017 參加諒山省北山縣岱依族]

[[Катэгорыя:Народы Азіі]]
[[Катэгорыя:Народы В’етнама]]
[[Катэгорыя:Народы Кітая]]
[[Катэгорыя:Тайскія народы]]