Хенамелес японскі

Хенамелес японскі
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Ружакветныя Сямейства:  Ружавыя Падсямейства:  Слівавыя Трыба:  Яблыневыя Род:  Хенамелес Від:  Хенамелес японскі
Міжнародная навуковая назва
Chaenomeles japonica (Thunb.) Lindl. ex Spach
Сінонімы
Pyrus japonicabasionym
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   508021 NCBI   320146 EOL   230570 GRIN   t:10007 IPNI   77105966-1 TPL   tro-27803792

Хенамелес японскі, Айва́ японская (Chaenomeles japonica) — від раслін сямейства ружавых.

Апісанне

Нізкарослыя кусты вышынёй 0,6—1 м, часам да 2 м. Айва японская нізкая (айва Маўлея) — напаўсцелістая форма. Лісце шырокаадваротнаяйцападобнае завостранае або тупое, шчыльнае цёмна-зялёнае бліскучае зверху, даўжынёй 3—5 см, з вельмі буйнымі прылісткамі. У маі расліны ўкрываюцца яркімі вогненна-чырвонымі кветкамі. Цвіценне працяглае — каля 30 дзён. Плады масай 20—30 г, розныя па форме (пераважае яблыкападобныя), выспяваюць у верасні—кастрычніку. У спелым стане іх афарбоўка вар’іруе ад аранжавай ці жоўтай да зялёнай. Апушэння не маюць. Насенныя камеры вялікія, маюць шмат бліскучага прадаўгаватага карычневага насення (да 50—80 шт.), падобнага на насенне яблыні і грушы. Плады дробныя, у іх невялікі слой мякаці (гэтыя адзнакі моцна зменьваюцца і магчыма вывядзенне шляхам селекцыі больш буйнаплодных форм з тоўстым слоем мякаці). Мякаць пладоў сакаўная, вельмі кіслая (да 5 % арганічных кіслот з перавагай лімоннай). Цукроў мала — ад 0,8 да 2 %, а пекцінавых рэчываў значна больш, чым у іншых пладах і ягадах.

Распаўсюджанне

Радзіма — Усходняя Азія. Інтрадукавана ў Еўропе.

Сінаніміка

• Aronia japonica hort. ex K.Koch
• Chaenomeles japonica (Thunb.) Lindl.
• Chaenomeles japonica var. maulei (Mast.) Lavall‚e
• Chaenomeles maulei (Mast.) C.K.Schneid. — хенамелес Маўлея, або айва нізкая
• Chaenomeles maulei (Mast.) Lavall‚e ex Zabel
• Chaenomeles trichogyna Nakai
• Choenomeles japonica Lindl.
• Cydonia japonica (Thunb.) Pers.
• Cydonia japonica var. typica Makino
• Cydonia maulei T.Moore
• Pseudochaenomeles maulei CarriŠre
• Pyrus japonica Thunb.
• Pyrus maulei Mast.
• Pyrus pseudochaenomeles CarriŠre

Агратэхніка

Добра расце і пладаносіць на дастаткова ўрадлівых і ўвільготненых сугліністых і супясчаных глебах са слабакіслай рэакцыяй асяроддзя. Айву японскую нізкую вырошчваюць на зацішных участках, здольных зімой назапашваць снег, які ў суровыя зімы ахоўвае ад вымярзання парасткі.

Схема пасадкі Зx0,5—1 м. У якасці саджанцаў выкарыстоўваюць 1—2-гадовыя сеянцы, выгадаваныя з насення, пасеянага восенню або вясной пасля 50—60-дзённай стратыфікацыі ў пяску пры тэмпературы 3—4 °C. Буйнаплодныя формы размнажаюць вегетатыўна — атожылкамі, каранёвымі парасткамі, зялёнымі чаранкамі. На 3—4-ы год яны пачынаюць плоданасіць. Лепшыя па якасці плады на галінах 3—4-гадовага ўзросту.

Міжрадкоўі ў пасадках айвы трымаюць пад чыстым папарам, а прыкуставыя палосы — у рыхлым і чыстым ад пустазелля стане. У першыя 2—3 гады пасля пасадкі міжрадкоўі можна займаць нізкарослай гароднінай.

Сфарміраваны куст павінен мець 10—15 рознаўзроставых галін: аднагадовых 3—5, двухгадовых 3—4, трохгадовых 3—4 і чатырох-пяцігадовых 2—3. Абрэзку кустоў праводзяць позняй восенню або ранняй вясной да пачатку набракання пупышак. Цалкам выразаюць галіны, якім больш за 5 гадоў, і якія адпладаносілі, замяняючы іх адпаведнай колькасцю моцных аднагадовых прыкаранёвых або коранеатожылкавых парасткаў. Адначасова выразаюць парасткі, што ляжаць на зямлі або растуць вертыкальна (яны звычайна падмярзаюць). Найбольш каштоўныя галіны і парасткі, якія на вышыні 10—40 см ад паверхні глебы прымаюць гарызантальнае становішча.

Захворванні

3 хвароб асабліва небяспечная пладовая гніль, якая пашкоджвае плады айвы ў перыяд паспявання.

Выкарыстанне

Дэкаратыўная і харчовая расліна. 3 айвы японскай гатуюць жэле і пахучае варэнне. Паколькі ў пладах шмат лімоннай кіслаты, гатуюць айву сырую, цёртую з цукрам, выкарыстоўваюць у чай замест лімона.

Літаратура

• Энцыклапедыя сельскага гаспадара. — Мн.: БелЭн, 1993.