Прагляд зыходнага тэксту старонкі Чыкага

{{НП
 |статус                  = Горад
 |беларуская назва        = Чыкага
 |арыгінальная назва      = {{lang-en|City of Chicago}}
 |краіна                  = Злучаныя Штаты Амерыкі
 |герб                    = Seal of Chicago, Illinois.svg
 |сцяг                    = Flag of Chicago, Illinois.svg
 |шырыня герба            = 100
 |шырыня сцяга            = 150
 |lat_dir = N|lat_deg = 41|lat_min = 52|lat_sec =55 
 |lon_dir = W|lon_deg = 87|lon_min = 37|lon_sec = 40
 |CoordAddon              =
 |CoordScale              =
 |памер карты краіны     = 
 |памер карты рэгіёна    = 
 |памер карты раёна     = 
 |выгляд рэгіёна             = 
 |рэгіён                  = Штаты ЗША{{!}}Штат
 |рэгіён у табліцы        = Ілінойс
 |від раёна              = 
 |раён                   = 
 |раён у табліцы         =
 |выгляд абшчыны          = 
 |абшчына                  = 
 |абшчына ў табліцы        = 
 |унутранае дзяленне      =
 |від главы               = Мэр
 |глава                   = Рычард М. Далі
 |выгляд раздзела         = 
 |раздзел                 = 
 |дата заснавання         = 1770
 |першае згадванне       =
 |ранейшыя імёны           = 
 |статус з                = 4 сакавіка{{ъъ}} {{хх}}1837
 |плошча                 = 606.1
 |выгляд вышыні              =
 |вышыня цэнтра НП        =
 |клімат                  = 
 |афіцыйная мова        = 
 |афіцыйная мова-ref    = 
 |насельніцтва               = 2,853,114
 |год перапісу            = 2009
 |шчыльнасць               = 4,848.3
 |агламерацыя             = 9,785,747
 |нацыянальны склад     =
 |канфесійны склад = 
 |этнахаронім             = 
 |часавы пояс            = -6
 |DST                     =
 |тэлефонны код          =
 |паштовы індэкс         =
 |паштовыя індэксы        = 
 |аўтамабільны код       =
 |выгляд ідэнтыфікатара      = 
 |лічбавы ідэнтыфікатар  = 
 |катэгорыя ў Commons     = Chicago
 |сайт                    = [http://www.cityofchicago.org/ www.cityofchicago.org]
 |мова сайта              = en
 |мова сайта 2            =
 |мова сайта 3            = 
 |мова сайта 4            = 
 |мова сайта 5            = 
 |add1n                   = 
 |add1                    = 
}}

'''Чыкага''' ({{lang-en|Chicago}}) — трэці па колькасці жыхароў (пасля [[Нью-Ёрк]]а і [[Лос-Анджэлес]]а) горад [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]], другі па значнасці фінансавы цэнтр краіны і найбуйнейшы транспартны вузел [[Паўночная Амерыка|Паўночнай Амерыкі]]. Размешчаны на паўднёва-заходнім узбярэжжы возера [[Мічыган (возера)|Мічыган]], у штаце [[Ілінойс]]; адміністрацыйны цэнтр [[Кук (акруга, Ілінойс)|акругі Кук]].

Насельніцтва Чыкага, паводле афіцыйных звестак на [[2009]] год, складае 2853 тыс. чалавек. [[Агламерацыя]] Чыкага (з рознымі прыгарадамі) завецца «Вялікі Чыкага» альбо «Краіна Чыкага» ({{lang-en|Chicagoland}}; назва прапанавана газетай «Чыкага Трыб’юн» у пачатку [[20 стагоддзе|XX стагоддзя]]); у ёй пражывае каля 10 млн чалавек.

Чыкага па праву лічыцца эканамічнай, прамысловай, транспартнай і культурнай сталіцай [[Сярэдні Захад|Сярэдняга Захаду]]. Неафіцыйна яго часам таксама завуць «Другі Горад» і «Горад Ветравеяў».

== Гісторыя ==
Чыкага з’явіўся на карце ў [[1833]] як пасёлак з насельніцтвам 350 чалавек. У [[1837]] годзе Чыкага атрымаў статут горада. Месцазнаходжанне горада паміж усходнімі і заходнімі штатамі і развіццё чыгунак ператварыла Чыкага ў транспартны цэнтр ЗША.

У [[1871]] годзе вялікая частка горада згарэла ў [[Вялікі чыкагскі пажар|Вялікім чыкагскім пажары]]. Гэта дало магчымасць зноў адбудаваць горад і паслужыла штуршком да станаўлення Чыкага як цэнтра [[архітэктура|архітэктуры]] ЗША.

Першы ў свеце небаскроб быў пабудаваны ў Чыкага ў [[1885]] годзе.

У [[1890]] годзе Чыкага быў другім па памерах горадам у ЗША (пасля Нью-Ёрку) з насельніцтвам 1,1 мільён.

З ростам горада стаў адчувацца недахоп чыстай вады і праблемы з каналізацыяй, бо горад забруджваў возера Мічыган. У [[1900]] праблема была вырашана разваротам ракі Чыкага, каб яна выцякала з возера Мічыган і будаўніцтвам вычышчальнага канала, накіраванага ў [[Ілінойс (рака)|раку Ілінойс.]]

У [[1920]] годзе горад набыў міжнародную «славу» дзякуючы росту арганізаванай злачыннасці, з знакамітымі [[гангстар]]амі, такімі як [[Аль Капоне]].

У [[1942]] годзе ва [[Універсітэт Чыкага|Універсітэце Чыкага]] ў рамках [[праект Манхэтэн|праекту Манхэтэн]] была праведзеная першая ў свеце кіраваная [[ядзерная рэакцыя]].

== Геаграфія ==
Паводле даных United States Census Bureau, агульная плошча горада — 606,1 км² (234,0 мі²). З іх 588,3 км² (227,1 мі²) занята зямлёй і 17,8 км² (6,9 мі²) — вадой (2,94 %).

[[Image:Chicago Skyline at Sunset.png|thumb|640px|center|Панарама Чыкага]]

== Культура ==

=== Мастацтва ===
=== Турызм ===
Па афіцыйным даным, у 2008 годзе Чыкага наведалі 32.4 мільёны айчынных турыстаў, 11.7 мільёнаў бізнес-падарожнікаў і 1.3 мільёны замежных турыстаў. Гэтыя наведвальнікі пакінулі ў горадзе больш за 11.8 млрд долараў ЗША.

=== Паркі ===
[[Image:Lincoln Park Chicago 040124.jpg|thumb|Парк Лінкальна ўзімку]]
Калі Чыкага атрымаў статус горада ў 1837 годзе, ён выбраў сабе дэвіз Urbs in Horto ({{lang-be|Горад у Садзе}}). Сёння ў Чыкага 552 парка, агульная плошча якіх каля 3000 гектараў. Таксама горад мае 33 пляжы.
Парк Лінкальна — найбуйнейшы гарадскі парк плошчай 490 гектараў. Кожны год больш за 20 мільёнаў чалавек наведваюцца сюды. Гэта робіць яго другім пасля нью-ёркскага Цэнтральнага парку па колькасці наведвальнікаў.

=== Кухня ===

=== Рэлігія ===
Дзякуючы сваёй касмапалітычнай гісторыі, Чыкага мае багатую сумесь рэлігійнай спадчыны. [[Хрысціянства]] з’яўляецца пераважным сярод насельніцтва горада і прадстаўлена рознымі канфесіямі, уключаючы католікаў, пратыстантаў і праваслаўных. Горад таксама мае рыхільнікамў [[іўдаізм]]у, [[іслам]]у, [[будызм]]у, [[індуізм]]у, [[сікхізм]]у і іншых.

У горадзе з 1959 года дзейнічае беларуская [[Царква Святога Георгія (Чыкага)|праваслаўная царква Святога Георгія]].

=== Спорт ===

=== Медыя ===
== Эканоміка ==

== Дэмаграфія ==
Па даным 2000 года ў Чыкага пражывала 2,896,016 чалавек. Сёння ў чыкагскай агламерацыі пражывае больш за палову насельніцтва штата Ілінойс.

У адпаведнасці з данымі American Community Survey ({{lang-be|Амерыканскі Агляд Супольнасці}}), расавы склад горада:
* 39,9 % белыя (не іспанцы: 31,5 %)
* 34,6 % чорныя ці афраамерыканцы
* 0,2 % амерыканскія індзейцы
* 4,9 % азіяты
* 18,6 % другой расы
* 1,7 % ад дзвюх ці болей рас
* іспанцы ці лацінас (любой расы) складаюць 27,8 % ад усяго насельніцтва (20.5 % мексіканцы, 3,7 % пуэртарыканцы, 0,3 % кубінцы, і 3,4 % іншыя).

=== Злачыннасць ===
Злачыннасць у Чыкага значна вышэй за сярэднюю па краіне. У 2017 годзе было зафіксавана 118 805 правапарушэнняў. Гэта на 1,55 % нiжэй, чым у папярэднім годзе. Але гэта ўсё роўна больш, чым у Нью-Ёрку і Лос-Анджелесе разам узятых<ref>[https://www.cbsnews.com/pictures/the-most-dangerous-cities-in-america/ The most dangerous cities in America, ranked]</ref>.

== Адукацыя ==

=== Адукацыйныя ўстановы ===
З 1850-х гадоў Чыкага стаў адным з міравых цэнтраў вышэйшай адукацыі і навуковых даследаванняў дзякуючы шэрагу ўніверсітэтаў, якія знаходзяцца ў горадзе ці яго наваколлі. Гэтыя навучальныя ўстановы заўсёды знаходзяцца ў рэйтынгу лепшых «Нацыянальных універсітэтаў» Злучаных Штатаў згодна ацэнкам журнала US News and World Report.

Лепшыя ўніверсітэты Чыкага:
* Паўночна-Заходні ўніверсітэт ({{lang-en|Northwestern University}})
* Чыкагскі ўніверсітэт ({{lang-en|University of Chicago}})
* Універсітэт Лойола Чыкага ({{lang-en|Loyola University Chicago}})
* Універсітэт Дэ Поля ({{lang-en|DePaul University}})
* Ілінойскі тэхналагічны інстытут ({{lang-en|Illinois Institute of Technology}})
* Ілінойскі ўніверсітэт у Чыкага ({{lang-en|University of Illinois at Chicago}})

== Транспарт ==

=== Грамадскі транспарт ===
Працу [[грамадскі транспарт|грамадскага транспарту]] ў Чыкага і прыгарадах забяспечваюць тры агенцтвы:
[[Image:CTA-articulated-bus.jpg|thumb|Аўтобус CTA у Чыкага]]
* CTA (Chicago Transit Authority) — Транспартная Адміністрацыя Чыкага кіруе другой па велічыні сістэмай грамадскага транспарту ў [[ЗША]], якая ўключае 152 аўтобусных маршрута і 7 ліній [[метрапалітэн]]а. Штодня CTA перавозіць 1,4 мільёны пасажыраў: [[аўтобус]]ы перавозяць каля мільёну [[пасажыр]]аў штодня, яшчэ паўмільёны чалавек карыстаецца цягнікамі метро. Маршруты CTA ахопліваюць увесь Чыкага і 40 бліжэйшых прыгарадаў. Блакітная і аранжавая лініі цягнікоў CTA злучаюць цэнтр горада з гарадскімі аэрапортамі.
* Metra — сістэма прыгараднай чыгуначнай сувязі, абслугоўвае Чыкага і шэсць бліжэйшых акругаў штату [[Ілінойс]] і паўначны захад штату [[Індыяна]]. Цягнікі Metra абслугоўваюць каля 200 чыгуначных станцый, размешчаных на 11 лініях.
* Pace — сістэма прыгараднай аўтобуснай сувязі, абслугоўвае пераважна шэсць прылеглых да Чыкага акругаў штата [[Ілінойс]], а таксама некалькі маршрутаў у самім горадзе.

=== Паветраны транспарт ===
[[Выява:O'Hare Terminal 1.jpg|thumb|Першы тэрмінал аэрапорта О’Хара]]
Чыкага абслугоўваюць 2 буйных [[аэрапорт]]ы і некалькі малых. Міжнародны аэрапорт О’Хара ({{lang-en|O'Hare}}) размешчаны на захадзе ад Чыкага (у горадзе Парк Рыдж), але адміністрацыйна адносіцца да Чыкага. Гэта адзін з найбуйнейшых аэрапортаў у свеце. Ён мае 4 тэрміналы.

Другі аэрапорт Мідуэй ({{lang-en|Midway}}) значна меншы і размешчаны ў паўднёва-заходняй частцы горада.

== Братэрскія гарады ==
У Чыкага 27 братэрскіх гарадоў:

# {{Сцяг Ганы}} [[Акра]] ({{lang-en|Accra}}), [[Гана]] ([[1989]])
# {{Сцяг Іарданіі}} [[Аман]] ({{lang-ar|عمان}}), [[Іарданія]] ([[2004]])
# {{Сцяг Грэцыі}} [[Афіны]] ({{lang-el|Αθήνα}}), [[Грэцыя]] ([[1997]])
# {{Сцяг Сербіі}} [[Бялград]] ({{lang-sr|Београд}}), [[Сербія]] ([[2005]])
# {{Сцяг Вялікабрытаніі}} [[Бірмінгем]] ({{lang-en|Birmingham}}), [[Вялікабрытанія]] ([[1993]])
# {{Сцяг Калумбіі}} [[Багата]] ({{lang-es|Bogotá}}), [[Калумбія]] ([[2009]])
# {{Сцяг Паўднёвай Карэі}} [[Пусан]] ({{lang-en|Busan}}), [[Паўднёвая Карэя]] ([[2007]])
# {{Сцяг Марока}} [[Касабланка]] ({{lang-ar|الدار البيضاء}}), [[Марока]] ([[1982]])
# {{Сцяг Індыі}} [[Нью-Дэлі]] ({{lang-en|New Delhi}}), [[Індыя]] ([[2001]])
# {{Сцяг ПАР}} [[Дурбан]] ({{lang-zu|eThekwini}}, {{lang-en|Durban}}), [[ПАР]] ([[1997]])
# {{Сцяг Ірландыі}} [[Голуэй]] ({{lang-en|Galway}}), [[Ірландыя]] ([[1997]])
# {{Сцяг Швецыі}} [[Гётэбарг]] ({{lang-sv|Göteborg}}), [[Швецыя]] ([[1987]])
# {{Сцяг Германіі}} [[Гамбург]] ({{lang-de|Hamburg}}), [[Германія]] ([[1994]])
# {{Сцяг Украіны}} [[Кіеў]] ({{lang-uk|Київ}}), [[Украіна]] ([[1991]])
# {{Сцяг Пакістана}} [[Лахор]] ({{lang-ur|لاهور}}), [[Пакістан]] ([[2007]])
# {{Сцяг Швейцарыі}} [[Люцэрн]] ({{lang-de|Luzern}}, {{lang-fr|Lucerne}}), [[Швейцарыя]] ([[1998]])
# {{Сцяг Мексікі}} [[Мехіка]] ({{lang-es|Ciudad de México}}), [[Мексіка]] ([[1991]])
# {{Сцяг Італіі}} [[Мілан]] ({{lang-it|Milano}}), [[Італія]] ([[1973]])
# {{Сцяг Расіі}} [[Масква]] ({{lang-ru|Москва}}), [[Расія]] ([[1997]])
# {{Сцяг Японіі}} [[Осака]] ({{lang-jp|大阪市}}), [[Японія]] ([[1973]])
# {{Сцяг Ізраіля}} [[Петах-Тыква]] ({{lang-he|פֶּתַח תִּקְוָה}}), [[Ізраіль]] ([[1994]])
# {{Сцяг Чэхіі}} [[Прага]] ({{lang-cs|Praha}}), [[Чэхія]] ([[1990]])
# {{Сцяг Кітая}} [[Шэньян]], [[Кітай]] ([[1985]])
# {{Сцяг Кітая}} [[Шанхай]], [[Кітай]] ([[1985]])
# {{Сцяг Канады}} [[Таронта]] ({{lang-en|Toronto}}), [[Канада]] ([[1991]])
# {{Сцяг Літвы}} [[Вільнюс]] ({{lang-lt|Vilnius}}), [[Літва]] ([[1993]])
# {{Сцяг Польшчы}} [[Варшава]] ({{lang-pl|Warszawa}}), [[Польшча]] ([[1960]])

== Факты ==
* Чыкага — прызнаны цэнтр архітэктуры ЗША. 5 з 10 самых высокіх будынкаў у ЗША і 10 з 50 самых высокіх будынкаў у свеце знаходзяцца ў Чыкага, улічваючы самы высокі будынак ЗША — [[Віліс Таўэр]] ({{lang-en|Willis Tower}}).
* Аэрапорт [[О'Хара]] спаборнічае з аэрапортам у [[Атланта|Атланце]] за званне самага загружанага аэрапорта ў свеце. Паводле статыстыкі (''World’s busiest airports by passenger traffic'') ён займае другое месца ў свеце па колькасці перавезеных пасажыраў.

== Вядомыя асобы ==
* [[Часлаў Будзька]], беларускі грамадскі дзеяч, настаўнік
* [[Язэп Якаўлевіч Варонка]], беларускі палітычны дзеяч
* [[Мікалай Іванавіч Дзямідаў]], беларускі ваенны, палітычны, грамадскі дзеяч, публіцыст, настаўнік
* [[Уолт Дысней]]
* [[Харысан Форд]]
* [[Бені Гудмен]]
* [[Вацлаў Пануцэвіч]], беларускі палітычны і рэлігійны дзеяч, гісторык.
* [[Дэніс Родман]]
* [[Майкл Кларк Дункан]]
* [[Фрэнсіс Фукуяма|Ф. Фукуяма]] (1952—) — уплывовы амерыканскі філосаф, палітычны эканаміст і пісьменнік японскага паходжання
* [[Анастэйша]]
* [[Янка Чарапук]], беларускі грамадска-палітычны дзеяч
* [[Лілі Чукасян]]
* [[Брытні Джонс]] (нар. 1987) — амерыканская [[Баскетбол|баскетбалістка]]

== Гл. таксама ==
* [[Клаўд Гейт]]

{{Гарады-мільённікі ЗША}}

[[Катэгорыя:Гарады Ілінойса]]
[[Катэгорыя:Чыкага| ]]