Прагляд зыходнага тэксту старонкі Экспансія

'''Экспансія''' (ад {{lang-la|expansio}}<ref name=pr>{{Крыніцы/Слоўнік іншамоўных слоў|2}}, С.682</ref> — распаўсюджванне, пашырэнне) — тэрытарыяльнае, геаграфічнае ці іншае пашырэнне зоны пражывання, або зоны ўплыву асобнай дзяржавы, народа, культуры, біялагічнага віду і інш.

Набыванне дзяржвамі вялікшай тэрыторыі праз ваеннае [[імперыялізм|будаванне імперый]] або [[каланіялізм]] таксама называюць '''экспансіянізмам'''<ref>
Альтэрнатыўнае вызначэнне «экспансіянізму» гучыць як «жаданне паглынання дадатковых тэрыторый» для такіх мэт, як ''Lebensraum'' (жыццёвая прастора), рэсурсы, запужванне канкурэнтаў або распаўсюджванне ідэялогій.{{cite book|editor1-last=May|editor1-first=Ronald James|title=The Indonesia-Papua New Guinea Border: Irianese Nationalism and Small State Diplomacy|year=1979|url=https://books.google.com/books?id=fbxwAAAAMAAJ|issue=Issue 2 of Working paper (Australian National University. Research School of Pacific Studies. Dept. of PoliticaL and Social Change)|publisher=Department of Political and Social Change, Research School of Pacific Studies, Australian National University|publication-date=1979|page=43|isbn=9780908160334|access-date=6 November 2020|quote=At this point, however, we must define 'expansionism' a little more precisely. I am interpreting it to mean a desire to annex additional territory either</br>
- for the sake of more ''lebensraum'' (living space) or resources (oil, copper, timber, etc.);</br>
- for the sake of demonstrating the national power so as to intimidate neighbours;</br>
- because of an ideology of national greatness, power[...]}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Knorr |first=Klaus |date=1952 |editor-last=Schumpeter |editor-first=Joseph A. |editor-link=Joseph Schumpeter |editor2-last=Arendt |editor2-first=Hannah |editor2-link=Hannah Arendt |title=Theories of Imperialism |url=https://www.jstor.org/stable/2009130 |journal=World Politics |volume=4 |issue=3 |pages=402–431 |doi=10.2307/2009130 |jstor=2009130 |s2cid=145320143 |issn=0043-8871}}</ref>.

== Культурная экспансія ==
{{main|Культурная экспансія}}У адрозненне ад біялагічнай экспансіі, якая прадугледжвае пашырэнне асяроддзя пражывання пэўных біялагічных відаў (як правіла, з выцясненнем з гэтага асяроддзя аўтахтонных відаў), культурная экспансія – гэта пашырэнне вобласці прымянення культурных аб’ектаў – сімвалаў, сэнсаў і сродкаў іх выяўлення. Пры гэтым адзін біялагічны від не выцясняе іншы.

Прыкладам культурнай экспансіі ў супрацьпастаўленні экспансіі біялагічнай можна назваць запазычанне [[Неандэрталец|неандэртальцамі]] элементаў мастацтва ў людзей сучаснага тыпу<ref>{{Нп3|Станіслаў Уладзіміравіч Драбышэўскі|Драбышэўскі С.В.|ru|Дробышевский, Станислав Владимирович}} — [http://antropogenez.ru/zveno-single/64/ Культура палеаантропаў. Артыкул на Антрапагенез.ру]</ref>, і наадварот, запазычанне [[Краманьёнец|краманьёнцамі]] некаторых звычаяў у неандэртальцаў<ref>[http://samlib.ru/z/zilxberman_m_i/zemljahanaanejskaja.shtml Зильберман М. И. Земля Ханаанейская. Монография]</ref>.

Самымі распаўсюджанымі прыкладамі культурнай экспансіі XX стагоддзе XX—XXI стагоддзяў з’яўляюцца распаўсюджванне {{Нп3|Савецкі лад жыцця|савецкага|ru|Советский образ жизни}} і {{Нп3|амерыканскага|Амерыканізацыя|4=Americanization}} {{Нп3|Лад жыцця|ладу жыцця|4=Lifestyle (social sciences)}}. Пры гэтым сучасная культурная экспансія заснавана як на механізмах біялагічнай (дэмаграфічнай) экспансіі, уласцівых для чалавечага роду (асаблівасцях «рэпрадуктыўнай фізіялогіі чалавека, дзякуючы якім ён здольны размнажацца стала, незалежна ад пары года, падтрымліваць неабходную папуляцыйную шчыльнасць сваіх калектываў і іх дэмаграфічнае ўзрастанне»), так і на палітычных і сацыяльна-эканамічных механізмах<ref>''[[Флиер, Андрей Яковлевич|Флиер А. Я.]]'' Избранные работы по теории культуры. М.: Согласие, 2014. С. 65; С. 350</ref>.

Характэрным адрозненнем культурнай і палітыка-эканамічнай экспансіі ад біялагічнай з’яўляецца тое, што яны могуць і часта праводзяцца мэтанакіравана, свядома. У гэтым выпадку можна весці размову не пра стыхійную экспансію, а пра палітыку экспансіянізму. Культурная і палітыка-эканамічная экспансіі могуць з’яўляцца вынікамі ваеннага ўмяшання, вядомым прыкладам з’яўляецца {{Нп3|саветызацыя|4=Sovietization}} краін, якія знаходзіліся пад кантролем [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвонай арміі]].
{{Перакласці|ru|Экспансия}}{{зноскі}}

[[Катэгорыя:Палітычная геаграфія]]
[[Катэгорыя:Каланіялізм]]