Прагляд зыходнага тэксту старонкі Эфект Рамана

'''Эфе́кт Ра́мана''' ('''камбінацы́йнае рассе́янне святла́''') — рассейванне [[святло|святла]] [[рэчыва]]м, якое суправаджаецца змяненнем [[даўжыня хвалі|даўжыні хвалі]] святла.

Эфект звязаны з [[Ваганні|ваганнем]] і вярчэннем [[Малекула|малекул]] [[рэчыва]]. Быў адкрыты ў 1928 годзе {{нп5|Рыгор Самуілавіч Ландсберг|Р. С. Ландсбергам|ru|Ландсберг, Григорий Самуилович}} і [[Леанід Ісаакавіч Мандэльштам|Л. І. Мандэльштамам]] на [[Крышталь|крышталях]] і [[Чандрасекхара Венката Раман|Ч. Раманам]] і {{нп5|Карыаманікам Срыніваза Крышнан|К. Крышнанам|en|K. S. Krishnan}} на [[Вадкасць|вадкасцях]]<ref name=fe>Рамана эффект // Физическая энциклопедия, Т. 4.</ref>.

Эфект камбінацыйнага рассеяння святла выяўляецца ў тым, што ў спектры рассеянага святла з’яўляюцца спектральныя лініі, якія адсутнічаюць у падаючым святле. Колькасць і месца знаходжання ([[частата]]) гэтых ліній адпавядае [[Малекулярная будова рэчыва|малекулярнай будове рэчыва]].

== Спектр камбінацыйнага рассейвання ==

;Лініі-спадарожнікі'''

[[Спектр]] камбінацыйнага рассеяння, у адрозненне ад {{нп5|рэлееўскае рассеянне|рэлееўскага|ru|Рэлеевское рассеяние}}, змяшчае, акрамя падаючага святла з частатой {{math|ν{{su|b=0}}}}, лініі {{math|ν{{su|b=0}}±ν{{su|b=m}}}}, якія называюцца '''спадарожнікі'''.

Спектральныя лініі-спадарожнікі суправаджаюць кожную спектральную лінію першаснага святла.

Зрух спадарожнікаў па частаце адносна першаснай лініі характарызуе рассейваючае рэчыва і роўны ўласным частотам малекулярных ваганняў.

Спадарожнікі ўяўляюць сабой дзве групы ліній, размешчаных сіметрычна адносна лініі першаснага святла. Спадарожнікі, зрушаныя ў чырвоны (даўгахвалевы) бок адносна першапачатковай лініі называюцца «чырвонымі» (ці стоксавымі), а зрушаныя ў фіялетавы (караткахвалевы) — «фіялетавымі» (антыстоксавымі).

З павелічэннем [[Тэмпература|тэмпературы]] інтэнсіўнасць антыстоксавых спадарожнікаў хутка павялічваецца<ref>''Барсуков О. А., Ельяшевич М. А.'' Основы атомной физики — М.: Научный мир, 2006.</ref>.

Квантавая тэорыя тлумачыць камбінацыйнае рассейванне святла як працэс, які складаецца з двух звязаных паміж сабой актаў: паглынання [[фатон]]а частаты {{math|ν{{su|b=0}}}} і выпускання фатона з частатой {{math|ν{{su|b=0}}±ν{{su|b=m}}}}. Энергія малекулы не можа прымать толькі пэўныя значэнні. Малекула можа знаходзіцца на пэўных энергетычных узроўнях — асноўным і ўзбуджаным. Энергія ўзбуджанага ўзроўня больш за энергію асноўнага на ΔЕ. Калі фатон з энергіяй hν паглынаецца малекулай, якая знаходзіцца на асноўнам узроўні, яна пераходзіць на ўзбуджаны і паглынае частку энергіі фатона. Выпушчаны фатон мае энергію {{math|hν{{su|b=0}}&minus;ΔЕ}} і частату {{math|ν{{su|b=0}}&minus;ΔЕ/h}}. Фатон зрушваецца ў чырвоны бок. Калі малекула знаходзіцца на ўзбуджаным уроўні, выпушчаны фатон зрушваецца ў фіялетавы бок. З павелічэннем тэмпературы колькасць узбуджаных малекул павялічваецца, павялічваецца інтэнсіўнасць антыстоксавых спадарожнікаў.

Частоты {{math|ν{{su|b=m}}}} — частоты вагальных або круцільных рухаў малекулы. Такім чынам, частоты спадарожнікаў з’яўляюцца камбінацыямі частот падаючага святла і ўласных частот малекулы. Таму і рассейванне называюць камбінацыйным. Па частотах спадарожнікаў можна вызначаць, якое рэчыва рассейвае святло. Гэтым займаецца {{нп5|раманаўская спектраскапія||ru|Рамановская спектроскопия}}. Раманаўскі эфект назіраецца ў рассеяным святле ад ўзору, а не ў спектры паглынання узорам святла. Таму раманаўская спектраскапія не патрабуе спецыяльнай падрыхтоўкі ўзору і неадчувальная да палос паглынання. Гэта ўласцівасць раманаўскай (КР) спектраскапіі палягчае працэс непасрэднага вымярэння ў цвёрдых, вадкіх і газападобных асяроддзях, а таксама вымярэння праз празрыстыя матэрыялы, напрыклад, шкло, кварц, пластмасу.

{{зноскі}}

== Літаратура ==
* {{крыніцы/БелЭн|7|Камбінацыйнае рассеянне святла||507}}
* [http://www.femto.com.ua/articles/part_2/3298.html Рамана эффект] // {{крыніцы/ФЭ|4}} — С. 252.
* {{кніга|аўтар=[[Аляксандр Іванавіч Болсун|Болсун А. И.]]|загаловак=Краткий словарь физических терминов|адказны=Сост. А. И. Болсун|месца=Мн.|выдавецтва=[[Вышэйшая школа (выдавецтва)|Вышэйшая школа]]|год=1979|старонкі=168|старонак=416|тыраж=30&nbsp;000}} {{ref-ru}}
* ''Барсуков О. А., Ельяшевич М. А.'' Основы атомной физики — М.: Научный мир, 2006.{{ref-ru}}
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Рассейванне святла]]
[[Катэгорыя:Спектраскапія]]
[[Катэгорыя:Квантавая оптыка]]
[[Катэгорыя:Атамная фізіка]]