Адносіны паміж Карантаніяй і Фрыульскім герцагствам
 | Артыкулу нестае спасылак на крыніцы. |
Адносіны паміж Карантаніяй і Фрыульскім герцагствам ахопліваюць амаль двухсотгадовы перыяд часу паміж пачаткам VII стагоддзя, калі Харутанская дзяржава толькі пачала сваё фарміраванне і 820 годам, калі яна была канчаткова падпарадкавана франкскай дзяржаве. Адносіны паміж Фрыулем і Карантаніяй у цэлым працягвалі заставацца складанымі, нават нягледзячы на тое, што абедзве дзяржавы аб'ядноўвала барацьба супраць адзінага непрыяцеля на ўсходзе — Аварскага каганата, які спыніў сваё існаванне ў 803 годзе. Акрамя гэтага, абедзве дзяржавы працягвалі адстойваць сваю незалежнасць у барацьбе з экспансіяй франкаў, якія прасоўваліся на паўднёвы ўсход.
Храналогія[правіць | правіць зыходнік]
Першыя памежныя канфлікты[правіць | правіць зыходнік]
Каля 600 года славяне сярэдняга цячэння Дуная ўсё яшчэ былі падпарадкаваны Аварскаму каганату. Па меры павелічэння славянскага насельніцтва і росту яго незадаволенасці палітыкай аварскай дзяржавы, міграцыя славянскага насельніцтва на перыферыю каганата ўзмацнілася. У 611 годзе славяне ўварваліся ў Істрыю, апынуўшыся ў непасрэднай блізкасці ад граніц лангабардскага Фрыуля, які і сам імкнуўся дыстанцавацца ад галоўнага кіраўніка лангабардаў і праводзіў незалежную палітыку ў гэтым рэгіёне Італіі[1]. У 613 адбыўся першы паход войскаў фрыульскага герцага на альпійскіх славян[1][2]. У 623 годзе, пасля паспяховага паўстанне славян супраць авараў, узнікла дзяржава заходніх славян на чале з кельцкім князем Сама. У адрозненне ад малалікіх воінаў-лангабардаў і членаў іх сем'яў, якія сяліліся астраўкамі ў велізарным масіве гала-раманскага насельніцтва, шматлікія славянскія земляробы пачалі кампактна сяліцца па ўсходніх адгор'ях Альпаў, асімілюючы рэшткі раманамоўнага насельніцтва і ўрываючыся на землі самага герцагства[3]. Падобная перасяленчая каланізацыя пачала прыводзіць да росту канфліктаў з-за зямель. Больш за тое, у фрыульскіх лангабардаў з'явіўся страх перад тым, што з часам харутанскія князі могуць высунуць прэтэнзіі на занятыя іх супляменнікамі землі. Тым не менш, славянская каланізацыя Усходніх Альпаў працягвалася на працягу ўсяго VII стагоддзя, што садзейнічала фарміраванню Карантаніі як самастойнай дзяржавы ў 630-х гадах. У 642 годзе флот славян актыўна курсаваў каля берагоў лангабардскай Адрыятыкі. У сярэдзіне VIII стагоддзя на дрэнна маркіраваных граніцах абедзвюх дзяржаў панаваў адносны мір. Хоць буйных сутыкненняў ужо даўно не было, фармальнага міру таксама не заключалася, паколькі славянскія «роды» працягвалі самавольна асядаць на фрыульскіх землях.
Славяна-лангабардскія войны[правіць | правіць зыходнік]
У 670 годзе фрыульскі герцаг Ветар атрымаў перамогу над славянамі ў бітве каля Брыскіса (Броксаса). У 700 годзе харутане ўзялі рэванш і перамаглі лангабардаў у бітве каля Монтэ-Пурджэсіма, у якой іх герцаг Фердульф загінуў. У 725 годзе славян ізноў перамог герцаг Пема ў бітве каля Лаўрыяны (Лаварыяна). Зрэшты, у гэты раз бакі заключылі фармальнае перамір'е прама на полі бою. Адной з умоў дагавора быў узаемны абмен тэрыторыямі для выпасу скаціны. У 728 годзе сын Пема, Ратхіс накіроўваецца ў Крайну, дзе зноў перамагае славян. Аднак яны раптам нападаюць на яго пры вяртанні ў Фрыуль. Паводле рукапісаў Паўла Дыякана, падчас раптоўнага нападу Ратхіс не паспеў нават падняць дзіду і быў вымушаны абараняцца палкай[3].
Славяна-лангабардскі мір[правіць | правіць зыходнік]
Канфлікт 728 года быў апошняй успышкай гвалту на граніцы альпійскіх славян і фрыульскіх лангабардаў. Пасля гэтага ўсталяваўся працяглы мір. Апошняе тлумачылася тым, што харутан заняла барацьба супраць авараў, якія надыходзілі з новымі сіламі. Славяне працягвалі жыць на землях у граніцах самога герцагства, але ў цэлым сталі падпарадкоўвацца яго ўладам. Фрыульскія герцагі больш не спрабавалі распаўсюдзіць свой уплыў на ўласна славянскія землі Харутаніі і Крайны. У 774 годзе Фрыуль, а ў 788 і Карантанія ўвайшлі ў склад франкскай імперыі, у рамках якой абедзве захоўвалі некаторую аўтаномію, бо былі аддаленымі ад цэнтра. Карантанскі князь Вайнамір у 796 годзе па загадзе герцага Фрыуля Эрыка распачаў паход на авараў, атрымаў перамогу і разграміў сталіцу Аварскага каганата. Князямі Карантаніі пры франках заставаліся славяне, аднак тут паступова ўзмацняўся нямецкі ўплыў, перш за ўсё з боку Фрыульскай маркі, якой юрыдычна падпарадкоўвалася карантанскае княства. Германізацыя выклікала ў 819—822 гг. паўстанне славян Ніжняй Паноніі, даліны Савы і часткі Карантаніі на чале з Людэвітам Пасаўскім. Паўстанне было неўзабаве разгромлена, чым не прамінулі скарыстацца франкі, скінуўшы ў 820 годзе славянскага князя Карантаніі і падзяліўшы яе тэрыторыю паміж некалькімі нямецкімі маркграфамі. Славянская знаць была адхілена ад улады, а ўласна нямецкія каланісты, дваране і царква атрымалі значныя зямельныя ўладанні.
Зноскі
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Срезневский И. И. Фриульские славяне (резияне и словины). СПб.; 1878.