Важніца
Важніца ― будынак у гарадах і некаторых мястэчках Вялікага Княства Літоўскага, дзе узважвалі прывезенае гандлярамі збожжа, вымяраліся розныя тавары, прызначаныя да продажу.
Этымалогія паняцці[правіць | правіць зыходнік]
Паходзіць ад старажытнарускага вага, што перайшло у беларускую мову. Па Далю, важiць ― узвешiваць, трымаць у сабе вагу. Важня ― шалі; будынак, дзе шалі знаходзяцца. Важнік ― той, хто важыць, зборшчык вагавой пошліны. «Слоўнік рускай мовы XVIII стагоддзя» прыводзіць летапісны тэкст са словам важня, як памяшканнем з гандлёвымі вагамі для ўзважвання тавараў[1].
Важніца ў Вялікім Княстве Літоўскім[правіць | правіць зыходнік]
Звычайна важнiца ўяўляла сабой аднапавярховы каменны ці драўляны будынак, накрыты двух-або чатырохсхільным дахам. Унутры была уласна важніца, там захоўваліся гарадскія вагі і меры, і мерніца, дзе ўзважвалі і вымяралі тавары. У Вялікім Княстве Літоўскім XV-XVIII стст. важнiцы былі ва ўсіх значных гарадах, звычайна на гандлёвых плошчах, часам прымыкаючы да ратушы і гандлёвых радах. Так, напрыклад, не ў самым вялікім мястэчку Глыбокае ў 1765 годзе пры 59 крамах была пастаянна дзеючая важнiца. Часам іх будавалі на галоўных дарогах у комплексе з мытнямі[2][3].
Важніца ў гістарычных дакументах[правіць | правіць зыходнік]
І. Г. Прыжоў у кнізе «Гісторыя шынкоў ў Расіі ў сувязі з гісторыяй рускага народа» прыводзіць грамату «месцы Менскаму» пад 1499 годам, дзе «ў магутнасць войтовскую» прызначаліся дзве карчмы вольных, з платаю чатырох коп грошаў; на карысць горада паступала і васковая вага: «Допущаем теж ў тым месцы нашом меці важнiцу, а теж капнiцу, і ўвесь воск тамжо стопленный печатiю іх мают знаменовати і з таго ужиткi ку паспалітаму добраму мают ховати»[4].
Спасылаючыся на інвентар 1647 года, беларускі гісторык Ю. А. Якімовіч піша пра мястэчка Мір: «Гандлёвая плошча ў цэнтры Старога горада мела выцягнутую прастакутную форму плана. У яе сярэдняй часткі ў падоўжным кірунку размяшчалася два шэрагу крам. У шэрагу, блізкім да замка, знаходзіліся 52 крамы і важнiца, у процілеглым - 43 крамы. У інвентары пазначана, што незадоўга да яго складання да існуючых крамах прыбудаваны яшчэ 12. Такім чынам, усяго на плошчы ў 1647 г. меліся 109 крам»[5].
Гісторык М. А. Ткачоў так апісвае беларускае мястэчка Смаляны: «Пасярод «месцы «стаяла ратуша, на купале якой быў усталяваны флюгер з дзяржаўным гербам, “пазалочаным малярским золатам». Каля ратушы стаяла двухпавярховая весевая (важнiца) з высокім ганкам. Тут пачыналіся рады гандлёвых лавак (крам) і дамы мясцовых жыхароў з гаспадарчымі пабудовамі і агародамі»[6].
Зноскі
- ↑ Словарь рускай мовы XVIII стагоддзя. Руская літаратура і фальклор. Фундаментальная электронная бібліятэка
- ↑ Сяргей Сергачоў. Малыя гарады ― захавальнікі рэгіянальнай архітэктуры Беларусi. Архітэктура i будаўніцтва. ― Мн., 2004, №9
- ↑ Сяргей Сергачоў. Творчасць Беларусі: «У городзе на рынку»
- ↑ И. Г. Прыжов. История кабаков в России в связи с историей русского народа. Глава XIII. История питейного дела в юго-западной Руси(недаступная спасылка)
- ↑ Якімовіч Ю. А. Дойлідства Беларусі ХVI-сярэдзіны XVII ст.― Мн., Навука i тэхнiка, 1991. с. 368
- ↑ Ткачоў М. А. Замкі Беларусі. Замак у Смальянах Архівавана 9 жніўня 2020.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Юрэвіч А. К., Яновіч А. И. Старажытныя беларускія меры. − Мн., 1972
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).