Трусы (жывёлы): Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Idioma-bot (размовы | уклад) др r2.7.3) (робат дадаў: gn:Apere'arusu |
др Bot: Migrating 88 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q9394 (translate me) |
||
Радок 74: | Радок 74: | ||
[[Катэгорыя:Зайцападобныя]] |
[[Катэгорыя:Зайцападобныя]] |
||
{{Link FA|ms}} |
{{Link FA|ms}} |
||
[[ar:أرنب]] |
|||
[[be-x-old:Трусы]] |
|||
[[bjn:Kalinci]] |
|||
[[bn:খরগোশ]] |
|||
[[bs:Kunić]] |
|||
[[ca:Conill]] |
|||
[[ce:Пхьагал]] |
|||
[[chy:Vohkoohe]] |
|||
[[ckb:کەروێشک]] |
|||
[[cs:Králík]] |
|||
[[csb:Trus]] |
|||
[[cy:Cwningen]] |
|||
[[de:Kaninchen]] |
|||
[[el:Κουνέλι]] |
|||
[[eml:Cunèṅ]] |
|||
[[en:Rabbit]] |
|||
[[eo:Kuniklo]] |
|||
[[et:Küülik]] |
|||
[[fa:خرگوش]] |
|||
[[fo:Kanin]] |
|||
[[fr:Lapin]] |
|||
[[frp:Counél]] |
|||
[[fy:Knyn (húsdier)]] |
|||
[[ga:Coinín]] |
|||
[[gd:Coineanach]] |
|||
[[gn:Apere'arusu]] |
|||
[[hak:Thu-é]] |
|||
[[haw:Lāpaki]] |
|||
[[he:ארנב]] |
|||
[[hi:खरगोश]] |
|||
[[hr:Kunić]] |
|||
[[ht:Lapen]] |
|||
[[hy:Ճագար]] |
|||
[[ia:Conilio]] |
|||
[[id:Kelinci]] |
|||
[[io:Kuniklo]] |
|||
[[is:Kanínur]] |
|||
[[it:Coniglio]] |
|||
[[iu:ᐅᑲᓕᐊᑦᓯᐊᖅ]] |
|||
[[ja:ウサギ]] |
|||
[[jbo:ractu]] |
|||
[[jv:Kelinci]] |
|||
[[ka:ბოცვერი]] |
|||
[[kn:ಮೊಲ]] |
|||
[[la:Cuniculus]] |
|||
[[lmo:Cunìch]] |
|||
[[lt:Triušiai]] |
|||
[[lv:Truši]] |
|||
[[ml:മുയൽ]] |
|||
[[mr:ससा]] |
|||
[[ms:Arnab]] |
|||
[[mt:Fenek]] |
|||
[[my:ယုန်]] |
|||
[[nah:Tōchtli]] |
|||
[[nds-nl:Kniende (dier)]] |
|||
[[ne:खरायो]] |
|||
[[nl:Konijn (dier)]] |
|||
[[nso:Mmutla]] |
|||
[[nv:Gah]] |
|||
[[or:ଠେକୁଆ]] |
|||
[[pa:ਖਰਗੋਸ਼]] |
|||
[[pcd:Lapin]] |
|||
[[pl:Królik]] |
|||
[[pt:Coelho]] |
|||
[[qu:Kunu]] |
|||
[[ro:Iepure]] |
|||
[[ru:Кролики]] |
|||
[[sa:शशः]] |
|||
[[scn:Cunigghiu]] |
|||
[[sco:Kinnen]] |
|||
[[si:හාවා]] |
|||
[[simple:Rabbit]] |
|||
[[sn:Tsuro]] |
|||
[[sr:Кунић]] |
|||
[[su:Kelenci]] |
|||
[[sv:Kaniner]] |
|||
[[ta:முயல்]] |
|||
[[te:కుందేలు]] |
|||
[[tl:Kuneho]] |
|||
[[tr:Ada tavşanı]] |
|||
[[uk:Кролі]] |
|||
[[ur:خرگوش]] |
|||
[[vec:Conéjo]] |
|||
[[vi:Thỏ]] |
|||
[[vls:Keun]] |
|||
[[wa:Robete]] |
|||
[[zh:兔]] |
|||
[[zh-yue:兔]] |
Версія ад 02:12, 9 сакавіка 2013
Група жывёл | |||
---|---|---|---|
Назва | |||
Трусы | |||
Статус назвы | |||
не вызначаны | |||
Бацькоўскі таксон | |||
Сямейства Зайцы | |||
Прадстаўнікі | |||
|
Трусы (Leporidae) — сямейства млекакормячых жывёл, што адносіцца да атрада зайцападобных.
Біялагічныя асаблівасці
Трус — раслінаедны, ён грызе корм таму зубы ў яго, асабліва разцы, маюць спецыфічную будову, а разцы і карэнныя зубы растуць на працягу ўсяп жыцця. Пярэдняя частка разцоў пакрыта трывалым слоем эмалі, пры паядані корму яны пастаянна долатападобна за вострываюцца. Іклаў у труса няма. Стрававальны апарат добра развіты. Маючы аб'ёмісты аднакамерны страўнік трус бесперапынна выдзяляе страўнікавы сок, які вызначаецца павышанай кіслотнасцю і вялікай ператраўнай сілай. Нармальная тэмпература цела ў трусоў 38,5-39,5 °C. У зімовы перыяд яна можа паніжацца да 37,5 °C, а летам павышаецца да 40,5-41 °C. Пульс 120—160 удараў за мінуту. Нармальная колькасць дыхальных рухаў 50-60 за мінуту. Агульная колькасць крыві прыкладна 4,5-6,7 % ад масы цела.
Трусы — пладавітыя і скараспелыя жывёлы. У здаровай трускі за год можа быць 5-6 атрусенняў, ад яе можна атрымаць больш за 30 трусянят. Жывуць трусы 6-8 гадоў.
Трусы па класіфікацыі не з'яўляюцца грызунамі, заалагічна большасць з іх належыць да роду еўрапейскага труса (Oryctolagus), і разам з родам зайцаў (Lepus) яны ўтвараюць атрад зайцападобных (Lagomorpha). Заяц і трус — гэта не адное і тое ж, яны прадстаўнікі розных жывёльных родаў і таму не могуць скрыжоўвацца адзін з другім. Нават трусіны завод з назвай «заячы трус» — гэта не скрыжаванне, а звычайны трус, які сваім імем удзячны выключна мэце разводчыка — вывесці труса, целаскладам як мага больш падобнага да зайца.
Трусы і зайцы адрозніваюцца адзін ад другога па шматлікіх прыкметах:
- У дзікіх трусаў шчыльны, мускулісты целасклад, важаць яны ад 1 да 2 кг. Зайцы, наадварот, тонкія, з даўгімі лапамі, чорнымі вяршынкамі вушэй, з вагай да 6 кг.
- Трусы маюць 44 храмасомы, зайцы — 48 храмасом.
- Трускі нараджаюць праз 31 дзень 4-6 трусянят, яны не маюць поўсці, сляпыя ды глухія і толькі праз 10 дзён расплюшчваюць вочы. Зайцы нараджаюць праз 42 дня 1-4 зайчаняты, якія адразу могуць бачыць і чуць, у іх ёсць футра.
- Паміж трусам ды зайцам ёсць істотныя адрозненні і ў іх паводзінах.
Свойскі трус
Гістарычная даведка
Усе свойскія трусы: ад карлікавага да нямецкага волата — паходзяць ад еўрапейскага дзікага труса, які распаўсюджаны зараз амаль па ўсёй зямлі, бо пасяляўся людзмі паўсюль. Свойскіх трусаў утрымоўваюць з прыкладна III ст. да Раства Хрыстова: рымляне трымалі дзікіх трусаў у вялікіх вальерах і спажывалі яго мяса. З прасоўваннем цывілізацыі свойскі трус распаўсюджваўся далей. Карыснай пры гэтым была здольнасць жывёлы прыстасоўвацца нават да самых дрэнных умоваў жыцця. Важны ўнёсак у развіццё трусагадоўлі зрабірі кляштары. Першая спроба адбылася паміж VI ды X ст. у французскіх кляштарах. Ужо ў XVI ст. чалавек пачаў выводзіць розныя пароды свойскага труса, аднак пляновая гадоўля наўрад ці адбывалася да пачатку індустрыялізацыі. Трусы папросту бегалі па панадворку шматлікіх сялянскіх сядзіб. У новых сялібах, якія будаваліся ў межах індустрыялізацыі, больш не мелася ў наяўнасці месца, якое было б неабходна для датуль звыклай агароджы. Можна было лепш выкарыстоўваць памер зямельных надзелаў, ставячы краткі практычна адна на адну. З гэтага пазней развілася сённяшняя форма стайні. З XIX ст. трус утрымоўваецца як хатняя жывёла.
Пароды трусаў
Спачатку трусы ўтрымоўваліся пераважна як крыніцы мяса ды футра і такім чынам ўзніклі першыя вялікія расы: мясная ды футравая. Пазней выгадавалі шматлікія пароды хатніх трусаў, рознага памеру, з вельмі рознай структурай футра, афарбоўкай і выглядам. Трусы розных парод адрозніваюцца афарбоўкай шкуркі, асаблівасцю будовы валасянога покрыва, велічынёй і складам цела. Усе пароды па даўжыні валасянога покрыва падзяляюцца на кароткашэрсных, нармальнашэрсных і даўгашэрсных, паводле памераў цела — на буйных, сярэдніх і дробных; паводле характару прадукцыі, што атрымліваюць ад іх, — на мяса-шкуркавыя, мясныя і пуховыя.
Па фенатыпу адрозніваюць:
- сярод дробных трусаў (дэкаратыўныя, ад 1 да 3 кг): польскі трус, каляровы карлік ды гермялін, карлікавы баран і інш. Панятак «карлікавы трус» звычайна ўжываюць для ўсіх трусаў, якія важаць менш за 2 кг.
- сярод заводаў сярэдняй велічыні (каля 3-5 кг вагі): аляска, чырвоныя ды белыя новозеландцы, мейсанскія бараны ды інш.
- сярод вялікіх рас (прыкладна 5 — 8,5 кг вагі цела): нямецкі волат, шэры ды белы волат, матылёвы волат ды інш.
Па афарбоўцы трус можа быць: агуці, белаасценны, пярэсты ды хатот, галандзец, чырвоны, японскі і інш. Афарбоўка вызначаецца генетыкай труса.
Па вушах дэкаратыўных трусаў прынята падзяляць на 2 наступныя групы: пароды са стаялымі вушамі ды аблавухія пароды. Апошнія, так званыя трусы-бараны, з'явіліся не вельмі даўно.
Па тыпу футра вылучаюць:
- кароткапоўсцевых трусаў: звычайны, рэкс;
- трусаў з даўгой поўсцю: львінагаловы карлік, лісі трус, ангорскі леў, тэдзі. Даўжыня поўсці ангорскіх трусаў 5-7 см, прычым па баках яна даўжэйшая, чым на спіне. У трусаў-львоў мыска з грывай, але грыва можа выглядаць па-рознаму: у некаторых доўгая поўсць прысутнічае толькі па боку мыскі ды на грудзях, у іншых — пакрывае ўсю галаву.
Рэгулярна праводзяцца міжнародныя і рэгіянальныя выставы з экспертнай ацэнкай жывёл.
Прадукты трусагадоўлі
Мяса трусоў мае нізкую каларыйнасць, але ў ім ёсць паўнацэнны бялок пры нязначнай колькасці халестэрыну, яно асабліва карыснае дзецям, пажылым людзям, а таксама тым, у каго хворыя страўнік, печань, сардэчна-сасудзістая сістэма. Шкуркі трусоў выкарыстоўваюць у футравай прамысловасці. Са скуры шыюць абутак і скурана-галантарэйныя вырабы. Трусіны пух ідзе на выраб асабліва каштоўных сартоў фетру, велюру і трыкатажу.
Літаратура
- Энцыклапедыя сельскага гаспадара. — Мн.: БелЭн, 1993.