Прагляд зыходнага тэксту старонкі Антрапалогія беларусаў

[[File:Kahaniecdraw1.jpg|thumb|Алеевы партрэт «Тып беларуса» на дубовай кацёлцы, 1907 г. Мастак [[Карусь Каганец|Казімір Кастравіцкі (Карусь Каганец)]]]]
'''Антрапалогія беларусаў''' — [[Фізічная антрапалогія|комплекс прыкмет]], якія вызначаюцца [[Спадчыннасць|спадчынна]] і характарызуюць [[генатып]] і {{нп3|фенатып||ru|фенотип}} [[беларусы|беларусаў]].

== Гісторыя даследвання ==

=== Даследванні ў XIX стагоддзі ===
[[File:Craniometry skull 1902.jpg|thumb|Краніаметрыя чэрапа. 1902]]
Вядомы заолаг прафесар [[Анатоль Пятровіч Багданаў|А. П. Багданаў]] на пасяджэннях [[Імператарскае таварыства аматараў прыродазнаўства, антрапалогіі і этнаграфіі|Імператарскага таварыства прыродазнаўства, антрапалогіі і этнаграфіі]] неаднаразова звяртаў увагу ўдзельнікаў на заходнія губерні [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], лічачы іх вельмі цікавымі для антраполагаў з-за змешвання розных народнасцяў. У 1886 годзе Таварыства накіравала ў Беларусь антрапалагічную экспедыцыю з [[Канстанцін Мікалаевіч Ікаў|К. М. Ікава]] і [[Мікалай Андрэевіч Янчук|М. А. Янчука]].

Тагачасныя даследаванні рускіх антраполагаў у першую чаргу складаліся ў вывучэнні фізічнага аблічча насельніцтва ў сувязі з іх этнічнай гісторыяй. Расавымі прыкметамі лічыліся форма галавы, форма твару, колер вачэй, колер валасоў, даўжыня цела. Па гэтым данным рабілася выснова пра этнарасавыя асаблівасці насельніцтва. Рыхтуючыся да паездкі, Ікаў пісаў: «Мы не маем абсалютна ні аднаго факту ў адносінах да беларусаў: ні вымярэнняў жывых, ні чэрапаў. Агульныя звесткі пра іх выгляд прымушаюць іх прылічаць да таго ж белокурага еўрапейскага тыпу, як і германцаў і старажытных рускіх і славян, — прычым беларусы, па-відаць, захавалі гэты тып лепш за іншых. Такім чынам, адзінае пытанне, якое можа быць пастаўлена па адносінах беларусаў, наступнае: ці сапраўды беларусы захавалі ў значнай чысціні старажытны арыйскі бялявы антрапалагічны тып? Рашэннем гэтага пытання вызначыцца і стаўленне беларусаў да вялікарусаў, маларосаў, а таксама латышоў». К. Ікаў азначыў для абследаванняў найбольш, як ён лічыў, беларускія мясцовасці ― [[Слуцкі павет|Слуцкі]], [[Пінскі павет (Расійская імперыя)|Пінскі]], [[Ігуменскі павет|Ігуменскі]], [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскі]] і [[Барысаўскі павет]]ы [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], а таксама [[Старабыхаўскі павет|Старабыхаўскі]] і [[Магілёўскі павет (Магілёўская губерня)|Магілёўскі паветы]] [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]] і паўднёвую частку [[Полацкі павет|Полацкага павета]] з [[Лепельскі павет|Лепельскім]] [[Віцебская губерня|Віцебскай губерні]]. «Найбольш ізаляванымі з’яўляюцца паветы Пінскі, Мазырскі і Слуцкі Мінскай губерні — і іх неабходна ўключыць у кола даследавання. Але, быць можа, асаблівасці кліматычных і глебавых умоў і сама ізаляванасць гэтых мясцовасцяў аказалі ўплыў на беларусаў, які змяніў іх першапачатковы habitus…?»<ref>{{артыкул|аўтар=Гурбо Т. Л., Марфина О. В.|загаловак=Антропологические исследования К. Н. Икова и его вклад в антропологию Беларуси|спасылка=http://history.by/wp-content/uploads/2016/02/%D0%90%D0%92%D0%90_9.pdf|выданне=Актуальньые вопросы антропологии. Сб. научных трудов|месца=Мн.|выдавецтва=Беларуская навука|год=2014|том=9|старонкі=57―76|старонак=411}}</ref><ref>{{артыкул|аўтар=Иков К. Н.|загаловак= Программа антропологической поездки в Белоруссию и Литву|выданне= Известия Императорского общества любителей естествознания, антропологии и 
этнографии. Труды Антропологического отдела. Вып. 3|месца=М.|год=1890|том=XLIX|старонкі=529―594}}</ref>.

Але ўжо ў Беларусі Ікаў зразумеў, што яго задумы нерэальныя: «План занадта вялікі, ды і заснаваны на незнаёмстве з мясцовымі ўмовамі. У Беларусі няма нашых (расейскіх) сёл, а ёсць пасяленні, якія складаюцца з некалькіх двароў, яны большаю часткай знаходзяцца на значнай адлегласці адзін ад іншага; таму было амаль немагчыма атрымаць вымярэння, пераязджаючы з месца на месца, — на гэта спатрэбілася б шмат часу і сродкаў, ды і насельніцтва ў працоўную пару большаю часткай у поле. Акрамя таго, без удзелу прадстаўніка ўлады справа аказалася зусім невыканальнай, — а нельга ж было чакаць, каб прадстаўнік улады знайшоў магчымым вылучыць тую масу часу, якая спатрэбілася б на пераезды». Канчатковай мэтай сваёй працы Ікаў ставіў параўнальнае даследаванне [[Марфалогія (біялогія)|марфалогіі]] рускіх, украінцаў і беларусаў. У Беларусі яму ўдалося вымераць і даследаваць каля 558 чалавек (290 мужчын, 128 жанчын, 140 дзяцей)
{{пачатак цытаты}}
Антрапалагічная вывучэнне, то ёсць вымярэнне і апісанне сучаснага насельніцтва, справа новая. Тым больш цяжкасцяў яна павінна сустракаць ў нас. Лепшым па сваёй чысціні антрапалагічным матэрыялам з’яўляюцца сяляне. Але чалавек, які ведае стаўленне нашых народных мас да ўсяго незразумелага, лёгка зразумее стаўленне сялянства да невядомай асобы, якая прыехала з нейкімі незразумелымі мэтамі: з’яўляецца недавер і незадаволенасць, складаюцца небыліцы, пускаюцца плёткі… Вынікі маёй паездкі ў Беларусь вельмі сціплыя. Галоўная мая мэта была разведачная. Трэба заўважыць, што па антрапалогіі беларусаў няма зусім ніякіх матэрыялаў навуковага характару. Таму я паставіў сабе асноўнай задачай сабраць ў некалькіх пунктах дадзеныя па фізічнай арганізацыі беларусаў, не спыняючыся на падрабязнасьцях; я жадаў таксама атрымаць звесткі аб тых знешніх фактарах, якія маглі на працягу тысячагоддзяў аказаць свой ўплыў на агульныя з’явы арганізацыі насельніцтва Заходняга краю…
{{канец цытаты|<ref>{{артыкул|аўтар=Алексеев Л. В.|загаловак=Константин Николаевич Иков|спасылка=http://adverbum.org/ru/alekseev-arheologija|выданне=Археология и краеведение Беларуси. XVI в.―30-е годы XX в.|месца=Мн.|выдавецтва=Беларуская навука|год=1996|старонкі=123―125|сраниц=206|isbn=985-08-0007-0}}</ref>.}}

Ікаў прыйшоў да высновы, што ў большасці беларусаў захаваўся доўгагаловы тып, які яму сустракаўся ў курганных раскопках 700-гадовай даўніны, і ў меншай ступені ― шыракагаловы. На гэтай падставе ён палічыў, што ў [[Этнагенез беларусаў|этнагенезе беларусаў]] удзельнічалі нейкія іншыя групы ― хутчэй за ўсё, балцкія<ref>{{артыкул|аўтар=Иков К. Н.|загаловак= Предварительный отчет по экспедиции в Белоруссию и Литву летом 1886 г.|выданне=// Известия Императорского общества любителей естествознания, антропологии и 
этнографии. Труды Антропологического отдела. Вып. 5|месца=М.|год=1890|том=XLIX|старонкі=720―724}}</ref>.

Ікаў спрабаваў звязаць пытанні фарміравання антрапалагічных асаблівасцяў тагачаснага насельніцтва Беларусі з гістарычнымі працэсамі. Ён першы ў антрапалогіі адзначыў ролю сацыяльна-эканамічных фактараў у фізічным развіцці насельніцтва, улічваючы дадзеныя побыту, працы і харчавання палешукоў<ref>{{артыкул|аўтар=Аляксееў Л., Шыраева Н.|загаловак=Першы беларускі антраполаг|выданне=Помнікі гісторыі і культуры Беларусі|месца=Мн.|выдавецтва=Полымя|год=1988|нумар=1|старонкі=28―30}}</ref>. Па яго словах, «меркаванне пра дрэнны уплыў умоў жыцця на антрапалагічны тып беларусаў не можа лічыцца занадта апрыёрным і смелым». Першым выказаў гіпотэзу, што з-за ізаляванасці асобных мясцовасцяў Беларусі тут існуе магчымасць захавання старажытнага антрапалагічнага тыпу. І, як высветлена потым, адрозненняў паміж беларускімі папуляцыямі менш, чым паміж украінскімі папуляцыямі, і значна менш, чым паміж рускімі папуляцыямі ― менш за 1 %, то бок, гэта хутчэй адзіны народ, а не сукупнасць папуляцый<ref>{{кніга|аўтар=[[Лідзія Іванаўна Цягака|Тегако Л. И.]]|загаловак=Антропология Белорусского Полесья: демография, этническая история и генетика|месца=Мн.|выдавецтва=Наука и техника|год=1978|старонак=158}}</ref>.

=== Даследванні ў XX стагоддзі ===
Антрапалагічныя даследванні ў Беларусі праводзіліся неаднаразова рознымі даследчыкамі. У ходзе Украінскай (Дзьячэнка, [[1965]]) і Прыбалтыйскай (Вітаў, Чэбаксараў, [[1959]]) антрапалагічных экспедыцый, пры правядзенні прац латышскага антрапалога Р. Я. Дзянісавай ([[1958]]) і маскоўскага даследчыка Вітава (Алексееў і інш., [[1994]]), былі атрыманыя дадзеныя па 30-ці групах беларусаў, якія жывуць па ўсёй тэрыторыі краіны.

У [[1972]] г. [[Аляксей Ігнатавіч Мікуліч|А. І. Мікуліч]] правёў папуляцыйна-генетычнае даследванне беларусаў на базе пастаяннай Сібірскай генетыка-антрапалагічнай экспедыцыі, заснаванай на кафедры антрапалогіі [[МДУ]] ў [[1959]] г.

=== Даследванні ў XXI стагоддзі ===
У канцы XX — пачатку XXI стагоддзяў развіццё [[малекулярная біялогія|малекулярнай біялогіі]] і [[малекулярная генетыка|малекулярнай генетыкі]] стымулявала {{нп3|генагеаграфія|генагеаграфічныя|en|Genographic Project}} даследаванні народаў свету, у тым ліку беларусаў.

У 2005—2010 гадах у [[Інстытут генетыкі і цыталогіі НАН Беларусі|Інстытуце генетыкі і цыталогіі]] [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]] было праведзена даследаванне генафонду беларусаў паводле дадзеных пра тры тыпы генетычных маркераў — аўтасомных, мітахандрыяльных і Y-храмасомы.

== Агульная характарыстыка ==
Сучаснымі антраполагамі даказана непасрэдная генетычная пераемнасць антрапалагічнага тыпу насельніцтва Беларусі на працягу як мінімум двух тысячагоддзяў.

{{пачатак цытаты}}
Мы прытрымліваемся той думкі, што ніякія перасяленні не маглі поўнасцю змяніць насельніцтва той ці іншай тэрыторыі, што пэўная частка яго захоўвалася і пасля змешвалася з прышлым. Гэта дае падставу лічыць у той ці іншай ступені продкамі беларусаў усе плямёны, якія жылі тут у даіндаеўрапейскі перыяд<ref>''Ермаловіч М.'' Старажытная Беларусь. Мн., 1990. С. 16.</ref>.
{{канец цытаты}}

Картаграфаванне археолагамі старажытных помнікаў і знаходак сведчыць, што геаграфічны арэал [[балты|старажытнабалцкіх]] паселішчаў ва Усходняй Еўропе папярэднічаў старабеларускаму насельніцтву на сучаснай тэрыторыі. Гэта прадвызначыла ўдзел балцкага субстрату (падасновы) у далейшым фарміраванні тутэйшых папуляцый, [[тапаніміка|тапаніміцы]], антрапалагічных рысах.

На тэрыторыі Беларусі антрапалагічныя рысы абарыгенаў ([[балты]]) захоўваліся і пераважалі, але з-за больш высокага ўзроўню матэрыяльнай і духоўнай культуры прышэльцаў ([[славяне]]) іх этнавызначальныя рысы сталі дамінаваць.

Паводле сукупнасці найбольш інфарматыўных расадыягнастычных рыс сярод груп беларусаў, [[літоўцы|літоўцаў]], [[украінцы|украінцаў]] [[палессе|Палесся]], зборных груп [[рускія|рускіх]] і [[палякі|палякаў]], якія жывуць на тэрыторыі Беларусі, найбольш блізкія аказаліся беларусы і літоўцы. Гэты вынік пацвярджаве, што насельніцтва паўднёва-ўсходніх раёнаў [[прыбалтыка|Прыбалтыкі]] і асноўнай тэрыторыі Беларусі ў антрапалагічным плане адгалінавалася ад аднаго радаслоўнага дрэва.

Даследванне генафонду насельніцтва Беларусі сведчыць аб бытаванні ў рэгіёне Беларусі блізкароднасных этнасаў. Устаноўлена адпаведнасць сучаснага генафонду беларусаў старажытнаму прабацькаўскаму. Паводле параўнання па 12 асноўных генах, літоўцы адрозніваюцца ад беларусаў на 2 гены, рускія — на 3, украінцы — на 4, палякі — на 6.

Прасочаны плаўныя пераходы паміж папуляцыямі ў напрамку з паўднёвага захаду на паўночны ўсход. Агульнаеўрапейская тэндэнцыя зменлівасці антрапагенетычнай структуры з паўднёвага захаду на паўночны ўсход устойліва захоўвалася. Беларусь, Усходняя [[Літва]] і [[Латвія]], часткова Паўночна-Заходняя [[Украіна]] знаходзяцца ў агульнай антрапагенетычнай прасторы.

Доктар біялагічных навук, антраполаг і генетык [[Аляксей Мікуліч]], зыходзячы з антрапалагічных прыкмет, а таксама распаўсюджанасці тых ці іншых груп крыві, кажа аб адзіным расавым тыпе беларусаў, [[аўкштайты|аўкшайтаў]], [[латгалы|латгалаў]], жыхароў Чарнігаўшчыны, Смаленшчыны, Браншчыны, так званай Новай Мазовіі і ўзводзіць гэты тып яшчэ да [[неаліт]]ычнага насельніцтва Усходняй Еўропы<ref>''Денисова Р. Я.'', Антропология древних и современных балтов. М., 1973.</ref><ref name="Мікуліч, 1992">''Мікуліч А.'' Этнічная гісторыя беларусаў паводле антрапалагічных данных // Беларускі гістарычны часопіс. — {{Мн.}}, 1992. — № 2. — С. 7-11.</ref>:
{{пачатак цытаты}}
Такім чынам, шматгадовыя антрапагенетычныя і генагеаграфічныя даследванні вясковага насельніцтва на тэрыторыі Беларусі дазваляюць нам з вялікай упэўнінасцю лічыць сучасных беларусаў прамымі нашчадкамі тутэйшага насельніцтва старажытнага насельніцтва. Фактычнае фарміраванне адаптыўнага тыпу хутчэй за ўсё адбывалася разам з эпахальнымі зменамі антрапалагічнага тыпу на працягу 100—150 пакаленняў, што доўжыць наша паходжанне ад палеаеўрапеоіднай расавай сукупнасці з часоў першанасельнікаў неаліту<ref>''Мікуліч А.'' Этнагенез беларусаў — погляд антраполага // ЛіМ. 1995. 2 чэрв.; ''Ён жа.'' Этнічная гісторыя гісторыя беларусаў паводле антрапалагічных даных // Беларускі гістарычны часопіс. 1999. № 2. С. 7-11; ''Ен жа.'' Геногеография сельского населения Белоруссии. Мн., 1989.</ref>.
{{канец цытаты}}

У параўнанні з мовай і культурай генафонд аказаўся больш стабільным. Аднак і назіранні за фальклорам, і палеаэтнаграфічныя крыніцы таксама дазваляюць меркаваць аб аўтахтоннай пераемнасці і глыбокай старажытнасці традыцыйнай беларускай культуры і побыту.

== Фізічная антрапалогія ==

=== Антрапалагічны партрэт ===
Продкі беларусаў адносяцца да шыракатварага меза-даліхакефальнага антрапалагічнага тыпу. Ён таксама адзначаецца ў некаторых груп [[славене|славен]] Прыільмення, у [[чудзь|чудзі]] паўночна-заходніх зямель, у [[іжора|іжоры]], у некаторых этнічных груп [[прыбалтыка|Прыбалтыкі]], у [[прусія|Прусіі]], [[нідэрланды|Нідэрландах]] і [[скандынавія|Скандынавіі]]. Гэты тып займае тэрыторыю Прыдняпроўя і Прыбалтыкі, і распаўсюджанне яго па-за межамі плямён даказвае яго фарміраванне ў больш старажытны час.

{|class="standard"
|-
|+ '''Адрозненне антрапалагічнага тыпу ўсходнеславянскіх плямён, якія пражывалі на тэрыторыі Беларусі (полацкія [[крывічы]], [[дрыгавічы]], [[радзімічы]] і [[драўляне]]) ад іншых (паводле Трафімавай, 1946)<ref>''Алексеева Т. И.'' Восточные славяне. Антропология и этническая история. 2-е изд. -М.:Научный мир, 2002. с. 12</ref>:'''
|-
!Паказальнік
!Полацкія<br />[[крывічы]],<br />[[дрыгавічы]],<br />[[радзімічы]]<br />і [[драўляне]]
![[Вяцічы]] Зарайскага<br />краю, крывічы<br />Валакаламскага,<br />Рузскага паветаў,<br />[[севяране]] і паляне<br />Пераяслаўскага павета
!Паляне<br />Чарнігаўскага<br />павета
!Крывічы<br />Бельскага<br />павета
!Крывічы<br />Ельнінскага,<br />Бранскага<br />паветаў,<br />вяцічы
!Крывічы Кастрамскога,<br />Уладзімірскага,<br />Разанскага<br />паветаў
|-
|Расавы тып
|Еўрапеоідны
|Еўрапеоідны
|Еўрапеоідны
|Еўрапеоідны
|Уралапаноідны
|Уралапаноідны
|-
|Градацыя чарпнога паказальніка
|Мезадаліхакефальная
|Даліхакефальная
|Мезадаліхакефальная
|Суббрахікефальная
|Даліхакефальная (субуральская)
|Мезакефальная (сублапаноідная)
|-
|Тып твару
|Шырокі
|Вузкі
|Вузкі
|Сярэднешырокі
|
|
|-
|Чарапны ўказальнік
|73-36
|71-73
|73-74,5
|79-80
|72-74
|75-76
|-
|Падоўжны дыяметр
|187-190
|186-194
|183,5-184,5
|175
|182-186
|180-182
|-
|Папярочны дыяметр
|138-140
|136-138
|134,7-136,7
|140
|134-137
|136-140
|-
|Тваравы ўказальнік
|48-52
|52-54
|52-54
|50,1
|52-53
|да 52
|-
|Вышыня твару
|67-70
|67-70
|68-70
|67,6
|68-69
|64-68
|-
|Шырыня твару
|135-138
|130-133
|129-131
|134
|131-132
|129-132
|-
|Носавы ўказальнік
|48
|48
|52
|52
|48
|54
|-
|Вугал носавых указальнікаў
|ад 30º і вышэй
|ад 30º і вышэй
|ад 30º і вышэй
|25-28º
|23º
|26º
|-
|% антрапіннай<br />формы<br />грушападобнай адтуліны
|50-100
|50-100
|50-100
|50-100
|50-60
|50-60
|}

=== Антрапалагічнае занаванне ===
[[Файл:Кананічны аналіз.png|thumb|Кананічны аналіз беларускіх папуляцый. Тыпы:<br />''1. — Валдайскі, 2. — Палескі.'']]
На тэрыторыі Беларусі існуюць 2 антрапалагічных тыпа:
* ''Валдайскі.'' Адрозніваецца высокім галаўным указальнікам (у сярэднім 82 %), умераным ростам барады, не вельмі нізкім і шырокім тварам. Доля светлых вачэй складае 50 %, валасоў — каля 40 %{{sfn|Бунак В. В.|1965|с=154, 245}};
* ''Палескі.'' Адрозніваецца высокім галаўным указальнікам (у сярэднім 83,1 %), менш светлай пігментацыяй валос, меншым ростам барады і больш часта сустракаемым увогнутым профілем спінкі і ўзнятым кончыкам носа. Доля светлых вачэй і валасоў значна ніжэйжая<ref>''Чепурковский, Е. М.'' Антропология белорусов / Е. М. Чепурковский // Курс белоруссоведения: лекции, читанные в Белорусском народном университете в Москве летом 1918 года. — М., 1918—1920. — С. 145—151.</ref>.

Дзеля большай нагляднасці карціны расавай варыяцыі беларусаў выкарыстоўваецца кананічны аналіз. Паводле дзвюх пераменных можна правесці падзел беларусаў на 2 адносна аднародныя групы (кластары).

Першы кластар (зверху) уключае беларусаў, якія жывуць на поўначы і ў цэнтральнай зоне краіны. Другі (знізу) уключае групы, якія жывуць на поўдні — на Палессі. З-за адсутнасці на тэрыторыі Беларусі натуральных геаграфічных межаў яны не маюць моцных адрозненняў, але ўсё ж паўночныя беларусы адрозніваюцца па сваім антрапалагічным складзе ад жыхароў Палесся. Зоны двух кластараў перакрыжоўваюцца, то бок выдзеленыя адрозненні прадстаўлены ў выглядзе тэндэнцыі. Мяжу можна правесці па гарадах [[Брэст]]-[[Баранавічы]]-[[Магілёў]]-[[Быхаў]]-[[Крычаў]].

Паўночныя беларусы адрозніваюцца ад паўднёвых значна меншай брахікефаліяй (галаўны ўказальнік у сярэднім раўняецца 82,0 % супраць 83,1 %), не такім нізкім і шырокім тварам, больш светлай пігментацыяй валос, большым ростам барады і менш часта сустракаемым увогнутым профілем спінкі і ўзнятым кончыкам носа.

Паўночныя і цэнтральныя беларусы і рускія вярховій [[Волга|Волгі]], [[Дняпро|Дняпра]] і [[Заходняя Дзвіна|Заходняй Дзвіны]] адносяцца да валдайскага тыпу.

У той жа час адрозненні палескіх беларусаў і палескіх украінцаў ідуць у тым жа напрамку, што і адрозненні паўночных і паўднёвых беларусаў. У палескіх беларусаў у параўнанні з палескімі ўкраінцамі трохі менш выяўлена брахікефалія, трохі вышэй і вужэй твар, святлей пігментацыя, слабей рост барады.

=== Дэрматагліфіка ===
[[Файл:Дэрматагліфіка беларусаў.png|thumb|350px|Камбінацыйныя палігоны празнакаў дэрматагліфікі у беларусаў{{sfn|Долинова|2002|с=}}. Цэнтр акружнасці адпавядае мінімальнаму значэнню прыкметы паводле еўразійскай шкалы варыяцый, канец радыюсу — максімальнай велічыні.<br />
'''Dl<sub>10</sub>''' — ''дэльтавы індэкс''<br />
'''I<sub>c</sub>''' — ''індэкс Камінса''<br />
'''t''' — ''асявы праксімальны трырадыюс далоні''<br />
'''Hy''' — ''узорнасць гіпатэнара''<br />
'''ДМТ''' — ''частата дадатковых міжпальцавых трырадыюсаў далоні'']]
Паводле камбінацый дэрматагліфічных прыкмет беларусы належаць да аднаго тыпу, для якога характэрны:
* cярэдненізкі дэльтавы індэкс;
* cярэдневысокі індэкс Камінса;
* невысокі адсотак утрымання асявога праксімальнага трырадыюса далоні;
* cярэдневысокая частата ўзораў на гіпатэнары;
* cярэдненізкі адсотак дадатковых міжпальцавых трырадыюсаў.

Абласныя групы максімальна набліжаны да сярэдняга тыпу беларусаў, але нязначныя адрозненні ўсё ж можна адзначыць. Так, у мужчын Усходняга Палесся назіраецца невялікае павелічэнне індэкса Камінса, а ў Заходнім Палессі паніжаны дэльтавы індэкс. Жанчыны Мінскай вобласці адрозніваюцца нязначным памяншэннем індэкса Камінса.

Абагульненыя дэрматагліфічныя адлегласці паміж абласнымі групамі малыя: у мужчын сярэдняе АДА раўняецца 5,8, а ў жанчын 7,1. Найбольшае падабенства ў мужчын назіраецца ў Мінскай і Віцебскай, а таксама ў Гомельскай і Магілёўскай абласцях (АДА раўняюцца, суадносна, 3,8 і 4,2). У жанчын максімальнае падабенства назіраецца ў Брэсцкай і Гомельскай абласцях (АДА раўняецца 3,4), а АДА ўсіх абласцей з Мінскай самыя вялікія (у сярэднім 8,2).

* ''Дэльтавы індэкс (Dl<sub>10</sub>).'' Вар’іруецца ў мужчынскіх групах ад невысокага (11,44) да сярэдняга (13,70). Для большасці груп характэрны сярэднія значэнні індэкса. Прыкмета распаўсюджваецца пераважна ненакіравана. У жанчын індэкс у большасці груп невысокі і таксама вар’іруецца ў невялікіх межах — ад 10,81 да 13,00.
* ''Індэкс Камінса (I<sub>c</sub>).'' Вар’іруецца ў мужчын ад 7,90 да 9,65, а ў жанчын — ад 8,00 да 9,40. У беларусаў абодвух палоў адзначаны адносна высокія значэнні індэкса, разам з паўночнымі групамі рускіх.
* ''Асявы праксімальны трырадыюс далоні (t).'' Невысокі і сярэдні. Размах варыяцый прыкметы ў мужчын і жанчын роўны, суадносна, 21 і 24 %. Размеркаванне прыкметы ў мужчын мазаічнае, а ў жаночых групах праяўляецца тэндэнцыя да павелічэння частаты на поўначы і захадзе тэрыторыі.
* ''Узорнасць гіпатэнара (Hy).'' Сярэдняя і высокая. У мужчынскіх групах прыкмета вар’іруецца ад 19,8 да 41,9 і размяркоўваецца на тэрыторыі ненакіравана. У жанчын — ад 18,3 да 47,7 і і таксама размяркоўваецца ненакіравана.
* ''Частата дадатковых міжпальцавых трырадыюсаў далоні (ДМТ).'' Калеблецца ад малых велічынь да сярэдніх. У мужчын — ад 9,0 да 25,2, у жанчын — ад 5,9 да 21,8. Прыкмета размяркоўваецца мазаічна.

Геаграфічнае размеркаванне велічынь мае дысперсны характар, выяўленыя тэндэнцыі для асобных прыкмет не супадаюць. Можна казаць толькі аб лакальнай зменлівасці дэрматагліфічных прыкмет у беларусаў. Паводле карэляцыйныйнага аналізу таксама адсутнічае статыстычная ўзаемасувязь паміж прыкметамі.

У беларусаў зменлівасць усіх прыкмет высокая, але каафіцэнты іх варыяцыі менш, чым у еўрапеоідаў Еўропы і на тэрыторыі Усходняй Еўропы ў цэлым. Найменш варыябельнымі з’яўляюцца індэкс Камінса і дэльтавы індэкс, а самая варыябельная прыкмета — дадатковыя міжпальцавыя трырадыюсы. Таксама адзначаецца высокі індэкс Камінса.

{|class="standard"
|-
|+ Дэрматагліфічная характарыстыка і параметры зменлівасці ключавых прыкмет і унутраэтнічных міжгрупавых АДА (абагульненых дэрматагліфічных адлегласцей) беларусаў:
|-
!Паказальнік
!colspan="2" |Брэсцкая в.<br />(сумарна)
!colspan="2" |Гомельская в.<br />(сумарна)
!colspan="2" |Мінская в.<br />(сумарна)
!colspan="2" |Віцебская в.<br />(сумарна)
!Min
!Max
!S
!V
!Min
!Max
!S
!V
!colspan="2" |Сярэдняе<br />паводле ўсіх<br />даследваных
|-
|Пол
|М
|Ж
|М
|Ж
|М
|Ж
|М
|Ж
|colspan="4" |М
|colspan="4" |Ж
|М
|Ж
|-
|Колькасць даследваных
|551
|490
|312
|357
|293
|164
|614
|639
|colspan="4" |23
|colspan="4" |21
|2226
|1926
|-
|Дэльтавы індэкс (Dl<sub>10</sub>)
|12,26
|12,02
|12,74
|11,92
|12,53
|12,21
|12,79
|11,87
|11,44
|13,70
|0,60
|4,7
|10,81
|13,00
|0,48
|4,0
|12,62
|11,96
|-
|Індэкс Камінса (I<sub>c</sub>)
|8,61
|8,53
|8,95
|8,66
|8,58
|8,22
|8,62
|8,66
|7,90
|9,65
|0,40
|4,6
|8,00
|9,40
|0,33
|3,8
|8,70
|8,58
|-
|Працэнтнае ўтрыманне асявога<br />праксімальнага трырадыюса далоні (t)
|59,1
|57,0
|65,9
|54,6
|62,4
|64,3
|64,6
|65,1
|48,4
|76,7
|6,72
|10,6
|46,6
|76,6
|8,93
|14,6
|63,4
|60,2
|-
|Узорнасць гіпатэнара (Hy)
|34,0
|35,2
|30,9
|34,0
|34,2
|32,3
|31,2
|30,3
|19,8
|41,9
|5,76
|18,0
|18,3
|47,7
|8,15
|24,9
|32,1
|33,3
|-
|Частата дадатковых міжпальцавых<br />трырадыюсаў далоні (ДМТ)
|17,2
|15,0
|17,2
|13,3
|20,3
|17,6
|20,6
|13,6
|9,0
|25,2
|4,21
|22,7
|5,9
|21,8
|4,31
|30,3
|18,1
|14,0
|-
|Узорнасць на тэнары/першай<br />міжпальцавай падушышцы (Th/1)
|11,3
|9,3
|11,5
|10,0
|7,9
|4,99
|9,6
|11,3
|
|
|
|
|
|
|
|
|10,1
|9,4
|-
|Еўрапеоідна-мангалоідны комплекс (ЕМК)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|40,6
|45,1
|-
|Абагульненая дэрматагліфічная<br />адлегласць (АДА)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|14,4
|14,1
|}

Сярэднія значэнні мангалоіднага і паўночнаеўрапеоіднага комплексаў у беларусаў блізкія да велічынь у рускіх і ўкраінцаў.

Аналіз унутрагрупавой зменлівасці дэрматагліфічных паказальнікаў у беларусаў, рускіх і ўкраінцаў сведчыць пра гамагеннасць усіх трох этнічных груп і пра адсутнасць у іх накіраваных тэрытарыяльных адрозненняў. Аналіз папарных міжэтнічных АДА на ўзроўні тэрытарыяльных груп сведчыць пра блізкасць усходніх славян паводле крытэрыю статыстычнага падабенства.

Паводле АДА ў мужчын беларусы, рускія і ўкраінцы практычна не адрозны і разам з [[чэхі|чэхамі]] і [[балгары|балгарамі]] ствараюць асноўны кластар, да якога далучаюцца [[палякі]] і [[славакі]]. У жанчын у асноўны кластар, адрозненні паміж галінамі якога малыя, уваходзяць усходнія славяне, палякі і чэхі.

{|class="standard sortable" style="text-align:right"
|-
|+ Абагульненыя дэрматагліфічныя адлегласці паміж беларусамі і іншымі народамі<ref>''Хить, Долинова'' 1990; ''Heet, Dolinova'' 1995</ref>:
|-
!rowspan="2" |Група
!colspan="2" |Беларусы
|-
!Мужчыны
!Жанчыны
|-
|[[Чэхі]]
|4,2
|6,3
|-
|[[Славакі]]
|11,3
|14,2
|-
|[[Палякі]]
|7,7
|6,8
|-
|[[Балгары]]
|7,4
|13,1
|-
|[[Фіны]]
|8,9
|8,2
|-
|[[Саамы]]
|15,4
|17,1
|-
|[[Карэлы]]
|12,9
|7,3
|-
|[[Вепсы]]
|15,2
|12,0
|-
|[[Эстонцы]]
|6,9
|5,8
|-
|[[Літоўцы]]
|7,6
|5,1
|-
|[[Латышы]]
|8,2
|6,9
|-
|[[Мардва]]
|5,5
|4,3
|-
|[[Комі]]
|7,0
|9,4
|-
|[[Марыйцы|Мары]]
|14,3
|15,3
|-
|[[Удмурты]]
|14,4
|13,5
|-
|[[Чувашы]]
|14,7
|12,5
|-
|{{нп3|Татары казанскія||ru|Казанские татары}}
|10,9
|9,2
|-
|[[Башкіры]]
|15,6
|15,1
|-
|[[Малдаване]]
|4,8
|5,7
|-
|[[Гагаузы]]
|10,7
|9,2
|-
|[[Венгры]]
|7,0
|7,8
|-
|[[Немцы]]
|2,9
|7,5
|}

=== Аданталогія ===
Сучасныя беларусы, а таксама рускія і ў меншай ступені ўкраінцы, паказваюць высокія індэксы міжгрупавой зменлівасці паводле большасці прыкмет усходняга паходжання. Супастаўленне метадам кластарнага аналізу аданталагічных дадзеных паказала, што большасць даследваных груп беларусаў укладваецца ў аданталагічныя комплексы паўночна-заходніх рускіх.

Тым не менш, для сучасных беларусаў характэрны шэраг аданталагічных асаблівасцяў:
* Адсутнічаюць высокія частоты дыастэм паміж верхнімі медыяльнымі разцамі (акрамя полацкай групы). Гэта прыкмета вар’іруецца ў межах 3-11 % і, у цэлым, не выяўляе геаграфічнай зменлівасці. Беларусь, разам з поўначчу і паўночным усходам Еўропы, з’яўляецца рэгіёнам з нізкай сустракаемасцю гэтай прыкметы ва Усходняй Еўропе;
* Высокая сустракаемасць рэдукаваных форм верхніх маляроў і гетэрагеннасць пагорка Карабеллі (напрыклад, Полацк — 28 %, Слонім — 51 %);
* Узгоднены характар зменлівасці шасціпагоркавых форм M<sub>1</sub> і лапатападобных верхніх разцоў;
* Беларусь уваходзіць у зону падвышаных і высокіх частот дыстальнага грэбня трыганіда;
* У заходніх і паўночных беларусаў выяўлена падвышаная сустракаемасць лапатападобных форм верхніх разцоў;
* У заходніх і паўднёва-заходніх беларусаў выяўлены высокі ўзровень грацылізацыі першых ніжніх маляроў. Паводле большасці зубных прыкмет, паўднёва-заходнія беларусы набліжаюцца да паўднёва-ўсходняга насельніцтва Еўропы;
* Беларусы Падзвіння маюць паніжаныя чатоты варыянта 2med III, разам з падвышанай сустракаемасцю варыянта 2med II і падобныя ў гэтым на балтаў сярэднееўрапескага аданталагічнага тыпу.

Сярэднія таксанамічныя адлегласці (СТА) паводле ўсіх 16 прыкмет вар’іруюцца ад 0,27 да 0,81.

{|class="standard"
|-
|+ Размеркаванне аданталагічных асаблівасцей у сучасных беларусаў (у %):
|-
!Паказальнік
!width="20%"|Min-max
!width="10%"|N
!width="10%"|p
!max-min/p
|-
|Дыастэма I<sup>1</sup> — I<sup>1</sup>
|2,7-18,6
|876
|9,2
|172,8
|-
|Краўдынг I²
|3,8-16,0
|874
|7,7
|158,4
|-
|Рэдукцыя I² (бал 2)
|0-2,9
|773
|1,4
|207,1
|-
|Рэдукцыя I² (бал 1)
|5,6-26,7
|773
|11,9
|177,3
|-
|Лапатападобныя I<sup>1</sup>
|0,9-10,7
|876
|5,7
|171,9
|-
|Рэдукцыя гіпаконуса M²
|45,3-72,5
|601
|62,4
|43,6
|-
|Пагорак Карабеллі
|27,6-51,4
|831
|38,3
|62,1
|-
|Чатырохпагоркавыя M<sub>1</sub>
|5,1-17,1
|734
|10,8
|111,1
|-
|Шасціпагоркавыя M<sub>1</sub>
|0-4,3
|735
|3,3
|130,3
|-
|Чатырохпагоркавыя M<sub>2</sub>
|71,2-88,8
|646
|84,1
|20,8
|-
|Каленчатая складка med
|3,6-12,0
|706
|6,5
|129,2
|-
|Ход разоры 2med II M<sub>1</sub>
|37,1-59,4
|651
|45,5
|49,0
|-
|Ход разоры 2med III M<sub>1</sub>
|17,2-34,6
|651
|26,6
|65,4
|-
|I pa (3) M<sup>1</sup>
|7,5-24,1
|632
|17,7
|93,8
|-
|Дыстальны грэбень трыганіда
|0-7,1
|551
|3,1
|229,0
|-
|Пагорак TAMI
|2,3-10,3
|688
|4,8
|166,7
|}

Большасць беларусаў знаходзцца ў пераходнай зоне паміж паўднёвым грацыльным і формамі больш масіўнага аданталагічнага тыпу.

На тэрыторыі Беларусі можна вылучыць некалькі буйных аданталагічных тыпаў:
* ''Паўночнаеўрапескі аданталагічны тып''. Паводле 10 найбольш значных прыкмет у ім выдзяляюцца 2 самастойных зубных комплекса, і беларусы адносяцца да першага, які характарызуецца меншай грацылізацыяй верхніх разцоў і першых ніжніх маляроў, падвышанай рэдукцыяй другіх верхніх маляроў у спалучэнні з высокай сустракаемасцю другога і нізкай — трэцяга варыянтаў другой разоры метаканіда. Гэты падтып распаўсюджаны ў лясной зоне Усходняй Еўропы, у адрозненні ад другога, які распаўсюджаны ў стэпу. Прысутнічае на тэрыторыі [[полацкі раён|Полацкага]] і [[слуцкі раён|Слуцкага]] раёнаў. Асноўны арэал — [[Літва]] і паўднёва-заходняя і паўднёва-ўсходняя часткі [[Латвія|Латвіі]].
* ''Паўночны грацыльны аданталагічны тып''. Характарызуецца своеасаблівым спалучэннем высокай ступені грацылізацыі першага ніжняга маляра з высокай частатой на гэтым зубе каленчатай складцы метаканіда, якое праяўляецца ў высокіх значэннях індэкса ISC<ref>''Зубов, Халдеева,'' 1974</ref>. Прысутнічае часткова ў паўночных<ref>Этническая одонтология, 1979, с. 250</ref> і часткова ва ўсходніх беларусаў ([[Шклоўскі раён]]). Асноўны арэал — паўночна-заходнія вобласці [[Расія|Расіі]]. Мае [[Фіна-ўгорскія народы|фінскае]] паходжанне.
* ''Паўднёвы грацыльны аданталагічны тып''. Таксама, як і паўночны грацыльны, характарызуецца высокай ступенню грацылізацыі зубной сістэмы ў цэлым і ніжніх маляроў, асабліва, разам з падвышанай удзельнай вагай усходніх прыкмет. Аднак, у адрозненні ад яго, у паўднёвага значную ролю адыгрывае не каленчатая складка метаканіда, а дыстальны грэбень трыганіда; таксама яго асаблівасцямі з’яўляюцца нізкія частоты варыянта 2 med II і высокія (звыш за 50 %) — пагорка Карабеллі<ref>''Зубов, Халдеева,'' 1989</ref>. Характэрны для асобных паўночна-заходніх ([[Браслаў]]) і ўсходніх ([[Гарадок]]), а таксама заходніх і паўднёва-заходніх груп беларусаў ([[гродзенская вобласць|Гродзенская]] і [[брэсцкая вобласць|Брэсцкая]] вобласці). Асноўны арэал — [[Каўказ]], часткова [[Сярэдняя Азія]] і часткова [[Украіна]].

== Генетыка ==

=== Маркеры Y-храмасомы ДНК ===

Паводле гэтага даследавання, найбольшая частка даследаваных геномаў беларусаў ўтрымоўвала гаплагрупы {{нп3|Гаплагрупа R1a, Y-ДНК|R1a|ru|Гаплогруппа R1a (Y-ДНК)}} (60 %) і {{нп3|Гаплагрупа I1, Y-ДНК|I1b|ru|Гаплогруппа I1 (Y-ДНК)}} (17 %). Зыходзячы з частот гаплагруп [[Y-храмасома|Y-храмасомы]] (якая перадаецца ад бацькі нашчадкам мужчынскага полу) генафонд беларусаў можна ахарактарызаваць як еўрапейскі (на што паказвае гаплагрупа R1b3), ўсходнееўрапейскі (па перавазе гаплагрупы R1a) і паўночны ўсходнееўрапейскі (па прысутнасці гаплагрупы N3). Наяўнасць у значнай частцы папуляцыі гаплагрупы I1b сведчыць на карысць наяўнасці генетычных сувязяў і з народамі Паўднёвай Еўропы. Такім чынам, параўнанне вынікаў з геномам іншых еўрапейскіх народаў паказвае, што па маркерах Y храмасомы беларусы «выяўляюць высокае падабенства з усходнімі славянамі і большасцю заходніх славян, але генетычна далёкія ад балтаў»<ref name="Balanovsky">''Балановский О. П., Тегако О. В.'' [http://www.scribd.com/doc/14149909/Belorussian-gene-pool-on-three-genetic-markers-data Генофонд белорусов по данным о трех типах генетических маркеров — аутосомных, митохондриальных,Y-хромосомы].</ref>. Акрамя таго, выяўлена генетычная супольнасць людзей, якая «ўтварае адзіны шчыльны кластар, які ўключае беларусаў, палякаў, рускіх паўднёва-заходніх абласцей (Белгародскай, Варонежскай, Курскай, Арлоўскай абласцей), а таксама рускіх Цвярской вобласці»<ref name="Balanovsky"/>. Пры гэтым, адрозненні паміж паўночнымі і паўднёвымі беларусамі па дадзеным маркеры выявіліся мінімальнымі.

=== Маркеры мітахандрыяльнай ДНК ===
Даследаванне [[мітахандрыяльная ДНК|мітахандрыяльнай ДНК]], якая перадаецца ад маці нашчадкам абодвух палоў, паказалі, што найбольшая частка генафонду беларусаў прадстаўлена гаплагрупай {{нп3|Гаплагрупа H, мтДНК|H|ru|Гаплогруппа H (мтДНК)}} (38 %), а астатнія частыя гаплагрупы {{нп3|Гаплагрупа J, мтДНК|J|ru|Гаплогруппа J (мтДНК)}}, {{нп3|Гаплагрупа U5a, мтДНК|U5a|ru|Гаплогруппа U5a (мтДНК)}} і {{нп3|Гаплагрупа T, мтДНК|T|ru|Гаплогруппа T (мтДНК)}} (7-10 %). Назіраюцца «істотныя адрозненні паміж паўднёвымі і паўночнымі беларусамі. Яно дасягаецца за кошт выяўленай своеасаблівасці паўночных беларусаў, якая не звязана з балцкім субстратам ў матчыных лініях успадкоўвання — паўночныя беларусы ў роўнай ступені генетычна аддалены і ад балтаў, і ад заходніх славян (у тым ліку і ад палякаў), і ад фіна-уграў, і ад практычна ўсіх папуляцый ўсходніх славян»<ref name="Balanovsky"/>. Таксама адзначаецца, што па мітахандрыяльнай ДНК «вельмі вялікае падабенства паўднёвых беларусаў з паўднёвымі і заходнімі рускімі папуляцыямі: да іх паўднёвыя беларусы ў 3-5 разоў генетычна бліжэй, чым да паўночных беларусам»<ref name="Balanovsky"/>.

=== Аўтасомныя маркеры ===
Аўтасомныя маркеры — маркеры [[аўтасома|неполавых храмасом]]. Як правіла, гэтыя гены кадуюць пэўныя [[бялкі]], [[фермент]]ы і г. д.

==== Маркеры аўтасомных ДНК ====
Параўнальны аналіз генафондаў Заходняй Еўразіі паказаў, што "паводле [[Аўтасома|аўтасомных]] ДНК маркераў ўсе ўсходнія славяне ўваходзяць у адзін кластар Усходняй Еўропы. Аднак рускія і ўкраінскія папуляцыі размешчаны бліжэй адзін да аднаго, чым да беларусаў… Рускія і украінцы аказваюцца бліжэй да папуляцый Заходняй і Паўднёвай Еўропы, чым беларусы. На жаль, па гэтых маркерах не вывучаныя бліжэйшыя заходнія і паўночныя суседзі беларусаў, і ў прыватнасці, балцкія народы. Можна меркаваць, што некаторая своеасаблівасць генафонду беларусаў звязана з укладам балцкага субстрата "<ref name="Balanovsky"/>.

==== Мінісатэлітныя і мікрасатэлітныя маркеры ====
Беларусы, а таксама ўсе рускія групы, украінцы і [[комі]] характарызуюцца агульнасцю геннага пула па ўказаных маркерах і адсутнасцю значнай міжпапуляцыйнай дыферэнцыяцыі{{sfn|Степанов В. А. и др.|2011|с=64}}.

==== Галоўны комплекс гістасумяшчальнасці ====
Комплекс генаў HLA ([[Галоўны комплекс гістасумяшчальнасці|галоўнага комплексу гістасумяшчальнасці]]) лакалізаваны на кароткім плячы [[6-ая храмасомы|6-й храмасомы]] і займае 3500 тысяч пар [[азоцістыя аснаванні|аснаванняў]], змяшчае больш за 220 [[ген]]аў<ref>{{артыкул|аўтар=James Robinson, Matthew J. Waller, Peter Parham, Julia G. Bodmer and Steven G. E. Marsh.|загаловак=IMGT/HLA Database — a sequence database for the human major histocompatibility complex|мова=en|выданне=Nucleic Acids Research|год=2001|том=29|нумар=1|старонкі=210—213}}</ref>. Ён выконвае функцыі генетычнага кантролю [[Імунітэт|імуннага адказу]] і падтрымання імуннага гамеастазу<ref>{{артыкул|аўтар=Хаитов Р. М., Алексеев Л. П.|загаловак=Система генов HLA и регуляция иммунного ответа|мова=ru|выданне=Аллергия, астма и клиническая иммунология|год=2000|нумар=8|старонкі=7—16}}</ref>. Гены [[локус]]а HLA DP, DQ і DR кадуюць малекулы II класа, выяўленыя на паверхні [[прэзентацыя антыгена|антыген-прадстаўляючых]] [[клетка|клетак]] (хелпераў), у прыватнасці, [[B-лімфацытs|B-лімфацытаў]], [[T-хелперы|T-хелпераў]] і некаторых іншых<ref>{{кніга|аўтар=Ярилин А. А.|загаловак=Основы иммунологии|спасылка=http://lib.prometey.org/?id=14391|месца=М.|выдавецтва=Медицина|год=1999|старонкі=52—53, 223—225|старонак=608|серыя=Учебная литература для студентов медицинских вузов|isbn=5-225-02755-5|тыраж=10000}}</ref>.

Сістэма HLA з’яўляецца адной з найбольш [[полімарфізм, біялогія|паліморфных]] генетычных сістэм. Паказана, што, нягледзячы на ўплыў накіраванага [[Натуральны адбор|натуральнага адбору]], размеркаванне генаў HLA II класа адэкватна адлюстроўвае [[генагеаграфія|генагеаграфію]] этнічных груп, і асаблівасці полімарфізму генаў HLA могуць быць выкарыстаны ў папуляцыйных даследаваннях [ 90 ] [ 91 ] .Найбольшы палімарфізм праяўляе ген DRB1, яго вывучэнне найбольш інфарматыўна пры папуляцыйных даследаваннях{{sfn|Хромова|2006|с=}}{{sfn|Болдырева|2007|с=}}.

'''Частоты алеляў сістэмы DRB1 у некаторых усходнеславянскіх папуляцыях{{sfn|Хромова|2006|с=}}:'''

{|class="standard"
|-
!Папуляцыя
!Паўночныя<br />[[беларусы]]<br />([[Віцебская вобласць|Віцебская<br />вобласць]])
!Паўднёвыя<br />[[беларусы]]<br />([[Брэсцкая вобласць|Брэсцкая<br />вобласць]])
!Усходнія<br />[[украінцы|ўкраінцы]]<br />([[Хмяльніцкая вобласць|Хмяльніцкая<br />вобласць]])
!Заходнія<br />[[украінцы|ўкраінцы]]<br />([[Львоўская вобласць|Львоўская<br />вобласць]])
![[Рускія]]<br />([[Валагодская вобласць|Валагодская<br />вобласць]])
|-
!Алель DRB1
!N=100
!N=105
!N=137
!N=102
!N=121
|-
|*01
|10.0 %
|10.5 %
|9.5 %
|12.2 %
|12.4 %
|-
|*03
|7.0 %
|9.0 %
|5.5 %
|7.8 %
|7.4 %
|-
|*04
|7.5 %
|12.9 %
|10.9 %
|11.3 %
|14.0
|-
|*07
|10.5
|10.5
|14.6
|15.2
|14.9
|-
|*08
|5.5 %
|2.9 %
|3.6 %
|5.4 %
|5.4 %
|-
|*09
|0
|1.9 %
|0.4 %
|1.5 %
|2.5 %
|-
|*10
|0
|0.5 %
|1.1 %
|0
|0.4 %
|-
|*11
|15.0 %
|13.3 %
|18.6 %
|18.6 %
|9.5 %
|-
|*12
|4.0 %
|3.8 %
|2.2 %
|0.5 %
|1.2 %
|-
|*13
|16.5 %
|11.9 %
|12.4 %
|10.8 %
|14.9 %
|-
|*14
|1.0 %
|2.9 %
|2.2 %
|2.0 %
|1.2 %
|-
|*15
|18.0 %
|13.3 %
|10.2 %
|9.8 %
|14.5 %
|-
|*16
|5.0 %
|6.7 %
|8.8 %
|5.9 %
|1.6 %
|}

=== Высновы даследавання ===
Аўтары прыйшлі да высновы, што «адрозненні паміж беларускімі папуляцыямі менш, чым адрозненні паміж украінскімі папуляцыямі і нашмат менш, чым адрозненні паміж рускімі папуляцыямі. Гэта значыць, што розныя папуляцыі беларусаў генетычна вельмі падобныя адзін на аднаго»<ref name="Balanovsky"/>. У той жа час, адносна пытання аб падобнасці генафонду беларусаў на балтаў і славян, аўтары адзначаюць, што «па бацькоўскай лініі адрозненні беларусаў ад балтаў выяўленыя вельмі відавочна — паводле гаплагрупы Y беларусы належаць да кола ўсходніх і заходніх славян. Па матчынай лініі (гаплагрупы мтДНК) беларусы ў роўнай ступені падобныя і на балтаў, і на славян — як заходніх, так і ўсходніх»<ref name="Balanovsky"/>.

== Галерэя ==
<center>
'''Мастацкія творы'''
<gallery>
Выява:Byelorussian by Repin.jpg|[[І. Рэпін]]. «[[Беларус (карціна)|Беларус]]», 1892
Выява:1928. Жанчына ў намітцы.jpg|[[Міхаіл Мацвеевіч Філіповіч|М. М. Філіповіч]]. «Жанчына ў намітцы», 1928
Выява:П. Южык. Сваячка.jpg|[[Павел Тамашавіч Южык|П. Т. Южык]]. «Сваячка»
Выява:Стары беларус з люлькай.jpg|[[Міхаіл Мацвеевіч Філіповіч|М. Філіповіч]]. «Стары беларус з люлькай»
</gallery>

'''Сучасныя выявы'''
<gallery>
File:Miss Belarus 07 Alena Aladka.jpg|[[Міс Беларусь-2004]] [[Алена Аладка]]
File:Volha Khizhynkova.jpg|[[Міс Беларусь-2008]] [[Вольга Хіжынкава]]
File:Alyona Lanskaya 02.jpg|Беларуская спявачка [[Алена Ланская]]
File:Руслан Алехно, 2012 г.JPG|Беларускі спявак [[Руслан Фёдаравіч Аляхно|Руслан Аляхно]]
File:Oleg Novitskiy 2012.jpg|Расійскі [[касманаўт]] [[Алег Віктаравіч Навіцкі|Алег Навіцкі]]
File:Andrej Takindang.JPG|Беларускі спявак [[Андрусь Такінданг|Андрэй Такінданг]]
</gallery>
</center>

== Гл. таксама ==
* [[Этнагенез беларусаў]]

== Крыніцы ==
{{reflist}}

== Літаратура ==
* ''Алексеева Т. И.'' (отв. ред.) Восточные славяне. Антропология и этническая история. 2-е изд. -М.:Научный мир, 2002. −342 с. ISBN 5-89176-164-5
* {{артыкул|аўтар=Болдырева М. Н.|загаловак=HLA (класс II) и естественный отбор. «Функциональный» генотип, гипотеза преимущества «функциональной» гетерозиготности|спасылка=http://ruthen-info.fatal.ru/files/Boldyreva_HLA.pdf|мова=ru|тып=Автореферат|месца=Москва|год=2007|ref=Болдырева|старонкі=9—16}}
* {{кніга|аўтар=[[Віктар Валяр’янавіч Бунак|Бунак В. В.]]|загаловак=Происхождение и этническая история русского народа по антропологическим данным|спасылка=http://ruthen-info.fatal.ru/index.php?id=14|месца=М.|выдавецтва=Наука|год=1965|ref=Бунак В. В.|том=88 (новая серия)|серыя=АН СССР. Труды института этнографии им. Н.Н. Миклухо-Маклая}}
* Гісторыя Беларусі: У 6 т. Т.1. Старажытная Беларусь: Ад першапачатковага засялення да сярэдзіны XIII ст./Рэдкал.: М. Касцюк (гал. рэд.) і інш.— Мінск: Экаперспектыва, 2007.—351 с.; іл. ISBN 978-985-513-101-5, ISBN 978-985-469-202-9
* {{кніга|аўтар=Долинова Н. А.|частка=Дерматоглифика восточных славян|загаловак=Восточные славяне. Антропология и этническая история|месца=М.|год=2002|ref=Долинова|старонкі=60—79}}
* [[Аляксей Ігнатавіч Мікуліч|''Мікуліч, А. І.'']] Беларусы ў генетычнай прасторы: Антрапалогія этнасу / А. І. Мікуліч. — Мінск : Тэхналогія, 2005. — 138 с.
* ''Мікуліч А.'' Геногеография сельского населения Белоруссии. Мн., 1989.
* ''Мікуліч А.'' Этнічная гісторыя гісторыя беларусаў паводле антрапалагічных даных // Беларускі гістарычны часопіс. 1999. № 2. С. 7-11
* ''Мікуліч А.'' Этнагенез беларусаў — погляд антраполага // ЛіМ. 1995. 2 чэрв.;
* {{артыкул|аўтар=Степанов В. А. и др.|загаловак=Характеристика популяций Российской Федерации по панели пятнадцати локусов, используемых для ДНК-идентификации и в судебно-медицинской экспертизе|спасылка=http://vigg.ru/fileadmin/materials/Stepanov-ActaNaturae-2011-2-59-71-STR-rus.pdf|мова=ru|выданне=Acta Naturae|год=2011|том=3|нумар=2|старонки=59—71|ref=Степанов В. А. и др.}}
* {{артыкул|аўтар=Хромова Н. А.|загаловак=Полиморфизм системы HLA у представителей разных славянских этнических групп (русской, белорусской и украинской)|спасылка=http://ruthen-info.fatal.ru/files/HLA_EastSlavs.doc|мова=ru|тып=Автореферат|месца=Москва|год=2006|ref=Хромова}}
* ''Чепурковский, Е. М.'' Антропология белорусов / Е. М. Чепурковский // Курс белоруссоведения: лекции, читанные в Белорусском народном университете в Москве летом 1918 года. — М., 1918—1920. — С. 145—151.
* {{Крыніцы/ЭГБ|1}}

== Спасылкі ==
* [https://www.svaboda.org/a/29847834.html Прафэсар Давыдзенка: Геном беларусаў расшыфраваны] — svaboda.org

{{Беларусы}}

[[Катэгорыя:Беларусы]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]]
[[Катэгорыя:Біялогія чалавека]]
[[Катэгорыя:Антрапалогія]]