Прагляд зыходнага тэксту старонкі Віленскія гарадскія ўмацаванні

[[Файл:Vilnius city wall in 1581.Lithuania.jpg|thumb|Гарадскія муры ў XVI стагоддзі]]
'''Віленскія гарадскія ўмацаванні''' — комплекс абарончых пабудаванняў, якія служаць для падтрымання абароназдольнасці [[Вільня|Вільні]] ў выпанку аблогі.

== Гісторыя ==
[[Файл:Defensive wall near Subačius gate.Vilnius.Lithuania.jpg|thumb|злева|Гарадская сцяна каля Субацкай брамы]]

Яшчэ ў [[1387]] годзе [[Ягайла]] дазволіў мяшчанам будаўніцтва мураў. Але рэальна працы пачаліся толькі ў [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]]. Сваім прывілеем ад [[6 верасня]] [[1503]] года [[вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] абавязаў віленчукоў абнесці горад мурамі і вызваліў іх ад вайсковай службы.

На затрымку ў будаўніцтве паўплывала існаванне зручнай сістэмы [[Комплекс віленскіх замкаў|віленскіх замкаў]] і адносна спакойнае [[XV стагоддзе]].

Але пачатак татарскіх наездаў і нарастанне пагрозы з боку [[Вялікае княства Маскоўскае|Масквы]], а таксама жаданне кантролю за ўсімі прыезжымі, у тым ліку для спраўнага атрымання мыта, прымусілі вялікакняжацкія і гарадскія ўлады распачаць будоўлю агульнагарадскіх фартыфікацыйных умацаванняў.

[[Выява:Subačius gate.Vilnius.Lithuania.jpg|thumb|злева|Брама Субач у [[Вільня|Вільні]]]]
Памылковая традыцыя датавання будаўніцтва ўмацаванняў (1493—1503) ідзе ад [[Тэадор Нарбут|Тэадора Нарбута]] (1848), што даведзена [[Генрык Лаўмянскі|Генрыкам Лаўмянскім]] (1926). Працы першага этапу былі скончаны ў [[1522]] годзе. У абарончую сістэму былі ўключаны прыродныя аб'екты наваколіц [[Вільня|Вільні]]. У той час акрамя мураў былі ўзведзены 5 брамаў: [[Спаская брама, Вільнюс|Спаская]], [[Медніцкая брама|Медніцкая]], [[Вілейская брама|Вілейская]], [[Троцкая брама|Троцкая]] і [[Замкавая брама|Замкавая]]. У далейшым колькасць брамаў павялічана да сямі, а потым і да дзесяці: [[Рудніцкая брама|Рудніцкая]], {{нп3|Субацкая брама|Субацкая||Subačius Gate}}, [[Татарская брама|Татарская]], [[Мокрая брама|Мокрая]], [[Бернардзінская брама, Вільнюс|Бернардзінская]]. Былі збудаваныя 2 вежы — [[Рудніцкая вежа|Рудніцкая]] і [[Спаская вежа, Вільнюс|Спаская]], а таксама [[барбакан]]. Усе гэтыя аб'екты, як сведчыць план умацавання Вільні Ф. Гетканта, пабудаваныя ў [[1648]] годзе.

Пры ўзвядзенні мураў выкарыстаны пераважна камень, радзей цэгла. Вышыня мураў 6,5 м, таўшчыня 0.9-1.4 м. Невялікая таўшчыня мураў пацвярджае меркаванне, што яны ўзведзеныя пераважна для абароны ад татараў, якія не былі здольгыя да аблогаў. Муры мелі на версе амбразуры для стральбы і драўляныя галерэі з унутранага боку. Цалкам лінія мураў не лакалізавана. Спрэчнай застаецца версія пра спалучэнне гарадскіх мараў з замкамі.

Пасля таго, як у [[1655]] годзе войскі цара [[Аляксей Міхайлавіч|Аляксея Міхайлавіча]] занялі Вільню, гарадскія ўмацаванні адноўлены, каля [[1600]] года горад абнесены другой лініяй сцяны з драўлянага частаколу. У красавіку [[1702]] года войскі [[Карл XII|Карла XII]] ўзялі Вільню, шведы ўмацавалі вежы брам. У [[1748]] годзе ўсходняя частка мураў была пашкоджана пажарам. Магістрат не патурбаваўся пра іх аднаўленне, а нават дазволіў разбор мураў. Апошні раз гарадскія ўмацаванні штурмаваліся [[Расійская імперыя|расійскімі]] войскамі ў час [[Паўстанне 1794 года|Паўстання 1794 года]].

[[1 верасня]] [[1799]] года расійскі імператар [[Павел I]] падпісаў загад пра разбурэнне мураў, дэмантаванне якіх было скончана ў [[1805]] годзе. Ацалелі толькі фрагменты, спалучаныя з гарадской забудовай.
[[Выява:Vilenski mur.png|thumb|Фрагмент рэканструанаванай часткі Віленскага муру]]

На сёння з сістэмы ўмацаванняў захаваліся фрагменты мураў (каля 500м), [[Медніцкая брама]] (Вострая), а таксама артылерыйскі бастыён.

== Літаратура ==
* Teodor Narbutt «Obwarowanie miasta Wilna murem obronnym»
* Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — 684 с.: іл. ISBN 985-11-0314-4., старонка 436—437
*Ragauskienė, R.; Antanavičius, D; Burba, D.; ir kt. Vilniaus žemutinė pilis XIV a. – XIX a. pradžioje: 2002–2004 m. istorinių šaltinių paieškos. Vilnius. 2006

== Спасылкі ==
{{Commons|Category:City walls of Vilnius}}

[[Катэгорыя:Гісторыя Вільнюса]]
[[Катэгорыя:Славутасці Вільнюса]]
[[Катэгорыя:Абарончыя збудаванні Літвы]]
[[Катэгорыя:Абарончыя збудаванні Вялікага Княства Літоўскага]]
[[Катэгорыя:Сцены]]