Калектыўная адказнасць

Калектыўная адказнасць — форма адказнасці, калі за дзеянні, якія здзяйсняюцца адным ці некалькімі членамі групы (сям’і, роду, гаспадарчай арганізацыі, працоўнага калектыву, воінскага падраздзялення, класа або групы ў навучальнай установе, жыхароў аднаго населенага пункта і гэтак далей) нясе якую-небудзь адказнасць уся гэтая група цалкам.

Не варта блытаць з калектыўнай віной^[1]^[2], якая выяўляецца ва ўскладанні абавязкаў і пакаранняў на групу ў цэлым, без уліку яе структуры, ролі асобных членаў у групе і іх ўкладу ў дзейнасць групы^[2]. Калектыўная віна з’яўляецца ў асноўным палітычным прынцыпам, якія прымяняліся, у прыватнасці, у таталітарных краінах XX стагоддзя (Савецкі Саюз і нацысцкая Германія), калі імі дэпартаваліся цэлыя народы^[1].

Карл Ясперс вылучыў розныя разуменні вінаватасці: крымінальная або юрыдычная, палітычная, маральная і метафізічная (адказнасць за «ўсякую несправядлівасць у свеце, асабліва за злачынствы, якія здзяйсняюцца ў нашай прысутнасці і з нашага ведама»). З іх толькі палітычная можа быць калектыўнай: гэта адказнасць за тыя дзеянні дзяржаўных дзеячаў, у якіх апасродкавана ўдзельнічаюць усе грамадзяне^[3].

Ханна Арэнт выразна падзяляе віну і адказнасць. Віну немагчыма распаўсюдзіць на калектыў; больш за тое, такі падыход часта становіцца спосабам самааддачы ад рэальнай размовы пра віну: «Дзе вінаватыя ўсе, невінаваты ніхто»^[2].

Заўвагі

↑ ^а ^б Коллективная ответственность - не коллективная вина – DW (руск.). dw.com (23 студзеня 2015). Архівавана з першакрыніцы 6 жніўня 2023. Праверана 6 жніўня 2023.
↑ ^а ^б ^в Россияне виновны в войне против Украины? Или ответственны, но не виновны? Николай Эппле разбирает эти категории — и напоминает, в чем разница (руск.). Meduza. Архівавана з першакрыніцы 16 красавіка 2023. Праверана 6 жніўня 2023.
↑ Karl Jaspers. Postwar development of thought, Britannica

Літаратура

Николаева О.О. К вопросу о культурном концепте «коллективная вина» (Kollektivschuld) // Педагогические мастерские : сб. — Киров: МЦИТО, 2019. — В. 5. — С. 102—107.

[:0-1] а ^б Коллективная ответственность - не коллективная вина – DW (руск.). dw.com (23 студзеня 2015). Архівавана з першакрыніцы 6 жніўня 2023. Праверана 6 жніўня 2023.

[:1-2] а ^б ^в Россияне виновны в войне против Украины? Или ответственны, но не виновны? Николай Эппле разбирает эти категории — и напоминает, в чем разница (руск.). Meduza. Архівавана з першакрыніцы 16 красавіка 2023. Праверана 6 жніўня 2023.

[3] Karl Jaspers. Postwar development of thought, Britannica

[1]

[2]

[3]