Канстанта ўзаемадзеяння

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Канстанта ўзаемадзеяння або канстанта сувязі — параметр у квантавай тэорыі поля, які вызначае сілу (інтэнсіўнасць) узаемадзеяння часціц або палёў. Канстанта ўзаемадзеяння звязана з вяршынямі на дыяграме Фейнмана.

Канстанта калібравальнага ўзаемадзеяння[правіць | правіць зыходнік]

У калібровачнай тэорыі параметр сувязі уводзіцца як каэфіцыент ў аднаго з членаў шчыльнасці лагранжыяну:

,

дзе  — тэнзар калібравальнага поля.

Безразмерная канстанта сувязі вызначаецца так:

.

Электрамагнітнае ўзаемадзеянне[правіць | правіць зыходнік]

Электрамагнітная канстанта ўзаемадзеяння вызначае значэнне вяршыні працэсу выпускання віртуальнага фатона:

.

Гэтая велічыня вядомая як пастаянная тонкай структуры:

[1].

Моцнае ўзаемадзеянне[правіць | правіць зыходнік]

Канстанта ўзаемадзеяння ў квантавай хромадынаміцы вызначае значэнне вяршыні працэсу выпускання кваркам віртуальнага глюона:

.

Гэтая велічыня моцна залежыць ад энергіі часціц, якія ўзаемадзейнічаюць:

  •  — на вялікіх адлегласцях;
  •  — на малых адлегласцях.

На ядзернаму узроўні асноўным працэсам з’яўляецца выпусканне нуклонаў віртуальнага піёна:

.

На гэтым узроўні канстанта ўзаемадзеяння значна больш:

,

дзе  — канстанта псеўдаскалярнага піён-нуклоннага ўзаемадзеяння.

Слабае ўзаемадзеянне[правіць | правіць зыходнік]

Канстанта слабага ўзаемадзеяння (пастаянная Фермі) вызначае значэнне вяршыні працэсу распаду мюона:

.

Для аднастайнасці з іншымі канстантамі сувязі пададзім пастаянную Фермі у беспамернам выглядзе:

[2]

Гравітацыйнае ўзаемадзеянне[правіць | правіць зыходнік]

Інтэнсіўнасць гравітацыйнага ўзаемадзеяння вызначаецца гравітацыйнай пастаяннай Ньютана . Для аднастайнасці з іншымі канстантамі сувязі пададзім яе у беспамернам выглядзе:

[2]

Бягучая канстанта сувязі[правіць | правіць зыходнік]

Пры павелічэнні імпульсаў (хвалевых лікаў ) часціц, якія ўзаемадзейнічаюць, значэнне канстанты сувязі мяняецца. Гэтае змяненне характарызуецца бэта-функцыяй :

дзе  — энергетычны маштаб працэсу.

Паводле сучасных уяўленняў ўсё канстанты сувязі ў планкаўскай мяжы сыходзяцца да агульнай мяжы (Вялікае аб’яднанне), у Стандартнай мадэлі канстанты перасякаюцца парамі пры наступных энергіях:

  • при 0,1 ТэВ;
  • при 1013 ТэВ;
  • при 1016 ТэВ.

У тэорыях, якія ўцягваюць суперсіметрыю, скрыжаванне адбываецца ў адной кропцы адразу для некалькіх канстант, што робіць ідэі суперсіметрыі асабліва прывабнымі[3].

Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]

  1. http://physics.nist.gov/cgi-bin/cuu/Value?alph CODATA Value: fine-structure constant
  2. а б Тут для параўнання канстант сувязі выкарыстоўваецца маса пратона, так як гэтая часціца можа ўдзельнічаць ва ўсіх фундаментальных ўзаемадзеяннях.
  3. Что интересного происходит в науке: LHC на «Элементах»

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Р. Маршак, Э. Судершан Введение в физику элементарных частиц, 1962
  • Капитонов Введение в физику ядра и частиц, 2002