Прагляд зыходнага тэксту старонкі Наяры

[[Выява:Naidu Nayar children (1872).jpg|thumb|Дзеці наяраў, [[1872]] г.]]
'''На́яры''', або '''на́іры''' ({{lang-ml|നായർ}}) — прадстаўнікі шэрагу прывілеяваных [[каста|каст]] на поўдні [[Індыя|Індыі]]. Жывуць пераважна ў [[Керала|Керале]]. Агульная колькасць (2019 г.) — 6 766 000 чалавек.

== Гісторыя ==
У ''Кералапаці'', зборы [[гісторыя|гістарычных]] паданняў XVII ст., продкамі наяраў называецца [[міф]]ічны звышнатуральны народ ''нагі'' ({{lang-sa|नाग}}, літаральна «[[змеі]]») з паўночнай [[Індастан|Індыі]], які перасяліўся на поўдзень пасля паражэння ад [[арыі|індаарыяў]]. Магчымае тлумачэнне гэтага падання ў падабенстве назваў, а таксама ў кульце змеяў сярод наяраў. [[Вялікабрытанія|Брытанская]] даследчыца [[:en:Kathleen Gough|Кэтлін Гоф]] (1925—1990) са спасылкай на пісьмовыя крыніцы сцвярджала, што наяры вядомы ў [[Керала|Керале]] ўжо паміж VII ст. і IX ст. У перыяд [[сярэднявечча]] яны ператварыліся ў ваеннае саслоўе землеўласнікаў. У 1498 г., калі [[партугальцы]] трапілі ў Індыю, дынастыі наяраў кіравалі трыма багатымі дзяржавамі на [[Малабар|Малабарскім беразе]].

У 1792 г. дзяржавы наяраў трапілі ў залежнасць ад [[Брытанская Індыя|Брытанскай Індыі]]. Прадстаўнікі наяраў служылі ў якасці [[сіпай|сіпаяў]], займалі пасады ў каланіяльнай адміністрацыі. Пасля стварэння ў [[1956]] г. асобнага штата Керала фактычна былі адсунуты ад улады. У нашы дні з’яўляюцца буйной [[этнаграфія|этнаграфічнай]] групай [[малаялі]].

== Сацыяльныя адносіны ==
Звычайна наяры ўяўлялі сабою пласт землеўласнікаў і буйных землекарыстальнікаў. Землеўласнікі сдавалі сваю маёмасць у [[Арэнда|арэнду]], а землекарыстальнікі размяркоўвалі яе паміж прадстаўнікамі ніжэйшых [[каста|каст]], збіралі [[Падатак|падаткі]], кантралявалі абавязковыя адпрацоўкі і выплаты. На поўначы [[Керала|Кералы]] [[сям'я|сем’і]] бедных наяраў самі апрацоўвалі палеткі. У дакаланіяльны перыяд яны не займаліся [[Прадпрымальніцкая дзейнасць|прадпрымальніцтвам]], аднак маглі ўкладаць частку сродкаў у камерцыйную дзейнасць. У час [[вайна|вайны]] наяры складалі аснову апалчэння.

Для [[малаялі]] характэрна раскіданая планіроўка жытлаў, так што часам цяжка вызначыць, дзе пачынаецца адно паселішча і заканчваецца іншае. Наяры імкнуліся будаваць свае сямейныя маёнткі ''таравад'' на ўзвышшах. Да іх прылічалі прадстаўнікоў ніжэйшых каст — залежных [[сяляне|сялян]] і служак. Часам родавае імя наяраў станавілася назвай паселішча або падатнай адзінкі.

''Таравад'' з’яўляліся цэнтрамі матрылакальных родаў на чале старэйшай жанчыны ''тавары''. Адлік сваяцтва вёўся выключна па жаночай лініі. Маёмасць належала ўсім чальцам ''таравад''. Толькі з 1930-х гг. тыя, хто адлучаецца ад роду, карыстаюцца правам забраць сваю частку маёмасці.

У наяраў даволі складаныя [[шлюб]]ныя адносіны. Касты звычайна [[Эндагамія|эндагамныя]], толькі некаторыя касты і роды наяраў маюць права заключаць шлюбы з ніжэйшымі [[брахманы|брахманамі]] [[амбалавасі]]. У мінулым вылучаліся 2 тыпы шлюбных цырымоній:
* ''Талікету калянам''
* ''Самбандам''

''Талікету калянам'' заключаўся дзяўчынкай у малым узросце, аднак не прадугледжваў жыцця з мужам, таму некаторымі даследчыкамі разглядаецца як форма [[ініцыяцыя|ініцыяцыі]]. Выбар умоўнага жаніха пры ''талікету калянам'' не абмяжоўваўся кастамі наяраў, часам падаў на ''[[намбудыры]]''. ''Самбандам'' — шлюб у сталым узросце, калі жанчына брала ў свой ''таравад'' мужа з іншага роду, прычым ён мог не мець сувязі з тым, з кім заключаўся ''талікету калянам''. Ён даваў асаблівае права на аднабаковы развод, калі была прадстаўлена слушная прычына. Смерць мужа або развод дазвалялі браць ''самбандам'' паўторна. Болей за тое, большасць вядомых крыніц сведчаць, што ў наяраў існавала [[паліандрыя]], калі жанчына заключала ''самбандам'' адначасова з некалькімі мужчынамі. У такой сітуацыі для мужчын больш важным станавілася сувязь са сваімі сёстрамі і іх дзецьмі, чым з жонкай і асабістымі нашчадкамі, што аднак цалкам не адмаўляе бацькоўскіх любові, клопату і падарункаў.

== Культура ==
Мужчыны і жанчыны звычайна насілі [[вопратка|вопратку]], якая дасягала зямлі, і раўніва сачылі, каб гэта не дазвалялі сабе прадстаўнікі іншых [[каста|каст]]. З наярамі звязаны [[тэатр]] ''катхакалі'', што ўзнік у [[16 стагоддзе|XVI]] ст. і спецыялізаваўся на [[танец|танцавальных]] сцэнах з эпасаў [[Махабхарата]] і [[Рамаяна]]. Багатыя наяры аказвалі ''катхакалі'' дапамогу, а прадстаўнікі бяднейшых родаў бралі ў ім удзел. Адукацыя заўсёды лічылася вельмі важнай. Хлопчыкі і дзяўчынкі абавязкова вучыліся чытаць і пісаць на [[малаялам]] і [[санскрыт|санскрыце]], пазней — на [[англійская мова|англійскай мове]]. Хлопчыкі таксама практыкаваліся ў баявых мастацтвах.

== Галерэя ==
<gallery>
Файл:Codice Casanatense Nayars.jpg|Наяры на [[Партугалія|партугальскім]] малюнку [[16 стагоддзе|XVI]] ст.
Файл:A Travancore Nair Soldier.jpg|Наяр у [[Вялікабрытанія|брытанскім]] войску, [[1878]] г.
Файл:Traditional Nair tharavad.JPG|''Таравад''
Файл:Group photo of a Nair family on the Malabar coast of India - 1928.JPG|Наяры [[Малабар]]а, [[1928]] г.
Файл:Kiriyathil Nair Caste women in North Kerala (British Malabar) Wearing Bracelets on Both Hands.jpg|Наярская жанчына, да [[1914]] г.
</gallery>

== Спасылкі ==
{{Commonscat|Nair}}
* [https://www.everyculture.com/South-Asia/Nayar.html Nayar: Countries and Their Cultures]
* [https://m.dailyhunt.in/news/india/english/east+coast+daily+eng-epaper-eeastco/history+of+nairs+of+kerala-newsid-79932588 History of Nairs of Kerala]
* [https://www.britannica.com/topic/Nayar Nāyar HINDU CASTE]
* [https://joshuaproject.net/people_groups/17747/IN Nair in India]
* [https://www.umanitoba.ca/faculties/arts/anthropology/tutor/marriage/defining.html Defining Marriage]

[[Катэгорыя:Касты]]
[[Катэгорыя:Грамадства Кералы]]