Стражніца КАП «Вардамічы»
| Стражніца КАП "Вардамічы" | |
|---|---|
| польск. Strażnica KOP „Wardomicze” | |
 | |
| Гады існавання | 1925—1939 гг. |
| Краіна | Польская Рэспубліка |
| Падпарадкаванне | Корпус аховы памежжа |
| Уваходзіць у | 2-я памежная рота «Гняздзілава» |
| Тып | воінскае фарміраванне |
| Войны | Польская абарончая вайна (1939) |
Стражніца КАП «Вардамічы» — арганізацыйная адзінка Корпуса аховы мяжы, якая несла ахоўную службу на польска-савецкай мяжы.
Фарміраванне і арганізацыйныя змены[правіць | правіць зыходнік]
У 1924 годзе ў складзе 3-й памежнай брыгады быў сфарміраваны 1-ы памежны батальён. У 1928 годзе батальён складаўся з 18 стражніц[1]. Стражніца КАП «Вардамічы» ў 1928—1939 гадах уваходзіла ў структуру 2-й роты КАП «Гняздзілава»[1][2][3] батальёна КАП «Будслаў»[4]. Стражніца налічвала каля 18 вайскоўцаў і размяшчалася на лініі мяжы з задачай непасрэднай аховы дзяржаўнай мяжы[5].
У 1932 годзе ў будынку КАП размясціўся персанал стражніцы[1]. Стражніцу з жаўнерамі роты злучала грунтавая дарога даўжынёй 14,7 км[1].
Памежная служба[правіць | правіць зыходнік]
У 1932 г. стражніца «Вардамічы» абараняла адрэзак дзяржаўнай мяжы шырынёй 6 км 150 м ад памежнага знака № 368 да 376[1], а ў 1938 г. — адрэзак шырынёй 8 км 955 м ад памежнага знака № 368 да 382[1].
Здарэнні[правіць | правіць зыходнік]
У справаздачы ад 26 студзеня 1925 г. пісалася: 24 студзеня 1925 года ў ваколіцах дазорнай вежы савецкі памежнік у 150 метрах ад польскай мяжы пабудаваў будку вышынёй каля двух метраў на дарозе, якая вяла з Вардоміц на ўсход[6].
Суседнія стражніцы[правіць | правіць зыходнік]
- стражніца КАП «Вараны» ⇔ стражніца КАП «Саланое» — 1928[1], 1929[1], 1931[2], 1932[1], 1934[1]
- стражніца КАП «Вараны» ⇔ стражніца КАП «Мільча» — 1938 г.[1]
Барацьба за захаванне вартавой вежы ў 1939 годзе[правіць | правіць зыходнік]
Каля 4 гадзін раніцы 17 верасня 1939 года савецкія падраздзяленні памежнай аховы НКУС напалі на стражніцу КАП «Вардамічы». Пасля кароткай бойкі стражніца была разбіта[7]. Так ахарактарызаваў бойку яе ўдзельнік, камандзір дазорнай вежы сяржант Уладзіслаў Зыгадла[7]:
17 верасня 1939 г. у 4.10 жаўнеры стражніцы «Вардамічы» былі атакаваны савецкімі памежнікамі, узброенымі зброяй, боепрыпасамі і вялікай колькасцю ручных гранат. Стан праціўніка: 5 афіцэраў, 50 радавых, узброеныя 4 ручнымі кулямётамі і вялікай колькасцю гранат. Стан стражніцы «Вардамічы» на 17 верасня 1939 г. — 1 +10, з якіх падчас атакі было яшчэ 1 + 6 + 1 фурман, які прывёз правіянт напярэдадні вечарам.
Ход бою на стражніцы «Вардамічы». Пасля першага трывожнага стрэлу вартавога я аддаў загад трывогі жаўнерам, але прывесці іх у поўную баявую гатоўнасць мне не ўдалося, таму што праціўнік пачаў абстрэл з кулямётаў з напрамкаў: паўднёвы ўсход, паўночны ўсход і ўсход, а таксама напад на стражніцу з поўначы і паўночнага ўсходу вялікай колькасцю ручных і вінтовачных гранат. Я аддаў загад аб абароне стражніцы па «інструкцыі ў выпадку нападу на стражніцу», г. зн. 3 стралкі абаранялі ўсходні бок стражніцы, а 1+3 з ручным кулямётам — паўднёва-ўсходні і ўсходні бок, 1 стралок на назіральнай вежы атрымаў загад абараняць паўночны бок стражніцы ручнымі гранатамі. Пасля таго як былі забітыя 3 стралкі, якія абаранялі будынак з захаду (усходу?), я з абслугай ручнога кулямёта адышоў унутр стражніцы, бо быў акружаны з усіх бакоў, і ў мяне не было магчымасці прарвацца праз перавагу праціўніка. Пры бегу па лесвіцы ў калідор кулямётчык быў паранены ў грудзі, а я — у нагу. Я ўзяў у кулямётчыка кулямёт і вырашыў абараняцца так, што з агульнага пакоя страляў у абодва калідоры. У гэты час кулямётчык быў трэці раз паранены і скончыў жыццё, а я з зараджаючым працягваў барацьбу з праціўнікам, які кідаў вялікую колькасць гранат ва ўсе памяшканні стражніцы. Падчас выбуху адной з гранат зараджаючы быў забіты, і я, як камандзір, вырашыў загінуць на гэтым пасту, дзе нёс дзяжурства, і працягваў бой у адпаведнасці з інструкцыяй і палажэннем палявой службы «барацьба ў абароне». Я выпусціў апошні патрон і кінуў апошнюю гранату. Потым мяне абстралялі і закідалі гранатамі настолькі, што ў будынку ўсе вокны выпалі з усіх вокнаў, а са столі і са сцен адарвалася тынкоўка. Нарэшце, паранены ў левую частку галавы, я страціў прытомнасць, таму не памятаю ні таго, як праціўнік зайшоў у стражніцу, ні таго, як мне прабілі штыком спіну пад левай лапаткай. Бой доўжыўся каля 1 гадзіны 40 хвілін, а 6-й гадзіне праціўнік пакінуў месца бою і адышоў за мяжу са стратамі: 1 афіцэр паранены + 10 стралкоў, з якіх, верагодна, 4 не дайшлі да заставы.
Крыніцы[правіць | правіць зыходнік]
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Wiktor Krzysztof Cygan: Kresy we krwi. Obrona północno-wschodniej Polski we wrześniu 1939. Warszawa: Espadon Publishing, 2006. ISBN 978-83-60786-00-0.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.