Указ гарачы

Указ гарачы палком Расійскім… — беларускія сатырычныя вершы антырасійскага напрамку. Час стварэння 1760-я гады. Побач запісаны вершы «Праект вяліка-страшнаму войску Расійскаму…» таго ж аўтара.

Аўтар быў шляхцічам, скарэй за ўсё, з Віцебшчыны. У яго мове відаць асаблівасці гаворак паўночнай Беларусі. Гэта лексемы ПАЯЦЬ ‘узяць’, БЛЕХ ‘роўная мясціна’. Але яго мова — наддыялектная.

Патрыятычныя творы спароджаны падзеямі самага канца вайны 1756—1763 гадоў. Гэта пародыя на маскоўскія ваяцкія песні. Парадыйны элемент — у стылізаванні маўлення маскоўцаў, ужыванні абсцэннай лексікі.

Рукапіс захоўваецца ў Вільні, у бібліятэцы Урублеўскіх. У ім змешчаны і творы на польскай мове. У 1970-я яго адкрыў Адам Мальдзіс і паведаміў пра гэта, але апублікаваць дзве беларускія сатыры праз цэнзуру не змог. Упершыню поўнасцю яны надрукаваны ў 2016 годзе.

Тэкст

Ukaz Goraczy Połkom Rossyiskim z Prus do Moskwy woroczajuczymsia czerez Kuryera Wsiey armii objawlaiem

Stupay armia z Prus u swoju storonu
Znaydieszli połne w Moskwie usiakoho humoru,
Tepier warchoł wieliki w Pieterburgu stał się
Pieter Car Fiedorowicz na tronu usrał się
Dumna Boiaryna Skoro to zwiedyła
Wtotczas Chwiedorowicza procz z tronu zbrosyła.
Połnosz Sudar gownie bolsze carstwowaty
Nie budiesz Ruskoy wiery w Lutry woroczaty,
Żonu Katrynu na gosudarstwo pryniały
Chwiedorowicza u syłku w Połony posłały,
Zdiorli z Chwiedorowicza Sztofan odnym duchom
Pod czetwiertym uze Moskwa zostajet fartuchem

Літаратура

• Вячаслаў Мартысюк, Дзве вершаваныя сатыры з XVIII стагоддзя // Acta Albaruthenica 16