Прагляд зыходнага тэксту старонкі Філы

{{Аб'ект Сусветнай спадчыны
|BelName      = Помнікі Нубіі ад [[Абу-Сімбел]] да Філэ
|Name         = Nubian Monuments from Abu Simbel to Philae
|Image        = [[Выява:Philae, seen from the water, Aswan, Egypt, Oct 2004.jpg|250px]]
|imagecaption =  
|State Party  = {{EGY}}
|Type         = Культура
|Criteria     = i, iii, vi
|ID           = 88
|Link         = http://whc.unesco.org/en/list/88
|Region       = [[Спіс аб'ектаў Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА ў Афрыцы|Афрыка]]
|Coordinates  = 
|Year         = 1979
|Session      = 3
|Extension    = 
|Danger       = 
}}
'''Філы''', або '''Філе''', або '''Філэ''' ({{lang-ar|فيله}}, {{lang-la|Philae}}, {{lang-el|Φιλαί}} або {{lang-el2|Φίλαι}}, ад [[Егіпецкая мова|егіп.]] ''П-і-лак'', што азначае «востраў Лак» або, магчыма, «востраў Канца»<ref>Востраў знаходзіўся на паўднёвай граніцы Егіпта, горад на ім быў самым паўднёвым пунктам Егіпта — гл. [http://slovari.yandex.ru/dict/lubker/article/3/lub-7336.htm Реальный словарь классических древностей — Филы]{{Недаступная спасылка}}</ref>) — [[востраў]] пасярод [[Ніл]]а, на якім, па [[Старажытны Егіпет|старажытнаегіпецкіх]] павер'ях, быў пахаваны [[Асірыс]]. У [[антычнасць|антычнасці]] да яго ўжываўся эпітэт «недаступны»: на свяшчэннай зямлі маглі жыць толькі [[Жрэцтва|жрацы]], нават птушкі і рыба нібыта пазбягалі яго берагоў. Яшчэ раней востраў служыў перавалачным пунктам для гандлю [[фараон]]аў з [[Нубія]]й. Знаходзіцца пад аховай [[ЮНЭСКА]] як помнік [[Сусветная спадчына|Сусветнай спадчыны]].

Старажытныя аўтары называлі Філамі два невялікія астравы ля [[парогі Ніла|першага парога]] Ніла. Уласна Філе з іх меншы (да затаплення — 380 метраў у даўжыню і 120 метраў у шырыню), але цікавейшы для гісторыкаў і археолагаў. Пры [[Пталамеі|Пталамеях]] востраў быў шчыльна забудаваны будынкамі, пры ўзвядзенні якіх выкарыстоўваўся [[граніт]] з мясцовых [[кар'ер]]аў, і многія з пабудоў захаваліся да нашага часу.

[[Нектанеб I]] узвёў на паўднёвым ускрайку вострава храм у гонар багіні [[Хатхор]]. Яго справу падтрымалі Пталамеі і першыя рымскія кіраўнікі Егіпта. За падвойнымі [[прапілеі|прапілеямі]] высіліся гранітныя львы, каменныя клеткі для свяшчэнных [[Ястрабы|ястрабаў]]<ref>Клеткі ў наш час знаходзяцца ў [[Луўр]]ы і ў  [[Фларэнцыя|Фларэнцыі]]</ref> і два трынаццаціметровыя [[абеліск]]і. На сценах храма былі высечаны [[рэльеф]]ы са сцэнамі з жыцця Асірыса. Храм у Філе — выключнае па паўнаце сведчанне эвалюцыі традыцый старажытнаегіпецкага мастацтва ў перыяд [[элінізм]]у.

Храм у Філах праіснаваў да часоў [[Юстыніян I|Юстыніяна]] — ледзь не апошняе язычніцкае свяцілішча на землях [[Візантыйская імперыя|Візантыі]]. Звязана гэта было з тым, што яго лічылі прысвечаным [[Ісіда|Ісідзе]], якая ў позняй антычнасці атаясамлялася з [[Кіпрыда]]й і збліжалася з [[Багародзіца]]й. Пры Юстыніяне храм быў пераасвечаны як Багародзічная царква; яго рэльефы сістэматычна знішчаліся хрысціянскімі манахамі і радыкальнымі [[іканаборства|іканаборцамі]].

У XX стагоддзі перад навуковай супольнасцю паўстала праблема захавання эліністычнай спадчыны Філе з прычыны пагрозы затаплення вострава водамі вадасховішча [[вадасховішча Насер|Насер]] пасля ўзвядзення Асуанскай плаціны. Ужо першая дамба, збудаваная ў 1902 годзе англічанамі, падтапіла частку вострава, што нанесла вялікую шкоду помніку — была страчана паліхромія рэльефаў, разбураны некаторыя часткі збудаванняў. Пры збудаванні Асуанскага вадасховішча (1960) [[ЮНЕСКА]] выступіла з ініцыятывай пераносу храма на [[Элефантына|Элефантыну]]. Помнік быў старанна абмераны і сфатаграфаваны, пасля чаго каменныя блокі былі перавезены і зноў сабраны на востраве [[Агіліка]], размешчаным у {{num|500|метрах}} уверх па цячэнні.

{|class="graytable"
|+
| width="29%"|[[Выява:The-Temple-of-Philae-on-Agilika-Island.jpg|center|250px]]
| width="5%"|
| width="29%"|[[Выява:Philae, Trajan's Kiosk, Aswan, Egypt, Oct 2004.jpg|center|270px]]
| width="5%"|
| [[Выява:Egypt Temple Philae.jpg|center|250px]]
|-
| align="center"|Храм, перанесены на востраў Агіліка
|
| align="center"|Кіёск [[Траян]]а
|
| align="center"|Інтэр'ер храма. Ілюстрацыя з кнігі {{lang-fr2|Description de l'Égypte, ou Recueil des observations et des recherches qui ont été faites en Égypte pendant l’expédition de l’armée française}} (1809—1822)
|}
{{зноскі}}
== Спасылкі ==
{{Commons|Category:}}

{{Сусветная спадчына ў Егіпце}}

[[Катэгорыя:Храмы Старажытнага Егіпта]]
[[Катэгорыя:Сусветная спадчына ў Егіпце]]
[[Катэгорыя:Перамешчаныя будынкі і збудаванні]]
[[Катэгорыя:Астравы на Ніле]]