Хірлепосі

Хірлепосі
Краіна	Расія;
Муніцыпальны раён	Алікаўскі
Сельскае паселішча	Таутаўскае
Каардынаты	55°43′55″ пн. ш. 46°39′35″ у. д.HGЯO
Першая згадка	1774 год
Афіцыйная мова	чувашская, руская
Насельніцтва	245 чал. (2006);
Часавы пояс	UTC+03:00
Тэлефонны код	83535
Паштовы індэкс	429250

Хірлепосі ^[1]^[2] (чувашск.: Хирлеппуç Мĕлĕш) — вёска, уваходзіць у Таўтаўскае сельскае паселішча Алікаўскага раёна Чувашыі^[3].

Агульныя звесткі аб вёсцы[правіць | правіць зыходнік]

Вуліцы: Цэнтральная, Камсамольская, Школьная, Кааператыўная, Завулачная.

У вёсцы ёсць дом культуры, бібліятэка, медпункт, магазін. У цяперашні час паселішча ў асноўным газіфікавана. Праз Хірлепосі працякае рэчка Хірлеп. Побач з вёскай расце малады хвойны і ліставы лес. Ёсць таксама глыбокая сажалка, якая агібае хвойны лес.

Геаграфія[правіць | правіць зыходнік]

Клімат умерана кантынентальны з працяглай халоднай зімой і цёплым летам. Сярэдняя тэмпература студзеня -12,9 °C, ліпеня 18,3 °C, абсалютны мінімум дасягаў -54 °C (1979), абсалютны максімум 37 °C. За год у сярэднім выпадае да 552 мм ападкаў.

Дэмаграфія[правіць | правіць зыходнік]

Насельніцтва чувашскае - 245 чалавек (2006 г.), з іх большасць жанчыны.

Праведзены ў 1781-1782 гадах перапіс насельніцтва паказаў:

«Мілюшава, пры р. Хірлеп, 151 рэвізскіх душ»

Тут жа пазначана, што вёска Хірлепосі складалася з 19 двароў.

У 1859 годзе ў вёсцы было 23 двары, 66 мужчын і 75 жанчын, у 1907 годзе пражывалі 482 чалавекі, у 1926 - 125 двароў, 539 чалавек.

Назва[правіць | правіць зыходнік]

Згодна з найбольш лінгвістычна абгрунтаванай этымалогіяй, слова Хірлепосі паходзіць ад назвы рэчкі Хірлеп, якая бярэ тут пачатак (чуваш. пуç).

У поўнай чувашскай назве вёскі слова Мĕлĕш азначае імя нехрышчонага чуваша, першага пасяленца ў гэтых месцах. Гэтак жа бліжэйшыя вёскі (Тарапкасы, Паўлушкіна, новае паселішча (суч. Азамат), Харавары, Хадзякова) маюць другое слова ў сваіх назвах. У суседнім Красначэтайскім раёне размешчана вёска Мелеш, заснаваная ўраджэнцамі гэтых вёсак.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

XVIII стагоддзе[правіць | правіць зыходнік]

У ліпені 1774 года Пугачоў са сваім войскам праходзіў блізка ад вёскі. У запісаных у 1907 ўспамінах адзначаецца^[4]:

"От Хирлеппось Пугачёв направился в Шуматовскую волость, между Тогач и Хирлеппоси есть большой уже высохший дуб, известный под названием в народе «Дуб 12 попов». На нём были повешены восставшими крестьянами 12 священников. Близ Хирлеппось есть «Царевна земля» (ĕмпӳ çĕрĕ). Длина этого земельного участка 3 версты, ширина 1 верста. (НА ЧНИИ, отд. 3, ед. хр. 17, л. 9).

XIX стагоддзе[правіць | правіць зыходнік]

У 1895 у Хірлепосі адкрываецца школа.

XX стагоддзе[правіць | правіць зыходнік]

Да 1927 года Хірлепосі ўваходзіла ў Алікаўскую воласць Ядрынскага павета. З 1 лістапада 1927 года вёска ў складзе Алікаўскага раёна, а 20 снежня 1962 года ўключана ў Вурнарскі раён. З 14 сакавіка 1965 года - зноў у Алікаўскім раёне.

XXI стагоддзе[правіць | правіць зыходнік]

Наступствы палітыка-эканамічнай перабудовы ў Расіі адбіліся на калгасным жыцці вёскі негатыўна. Саўгас «Алікаўскі», у гаспадарчай арбіце якога круцілася ўсё эканамічнае жыццё вёскі, распаўся на стыку стагоддзяў. За гэтым развалам паследавала закрыццё васьмігадовай школы.

Стараннямі кіраўніка раёна А. І. Платонава ў 2010 годзе вырашана асфальтаваць Завулкавую вуліцу^[5].

У 2013 годзе ў вёсцы зноўку быў пабудаваны фельчарска-акушэрскі пункт, дзе ўстаноўлена новае медыцынскае абсталяванне для працы ўчастковага тэрапеўта і фельчара. 20 жніўня гэтага года сучасны медыцынскі модуль ўрачыста адкрылі міністр сацыяльнага развіцця і аховы здароўя Рэспублікі А. У. Самойлава, кіраўнікі раёна В. Х. Дубінін і А. М. Кулікоў, галоўны ўрач раённай бальніцы А. I. Платонаў^[6].

Ураджэнцы Хірлепосі[правіць | правіць зыходнік]

Кусцікаў Аркадзь Рыгоравіч, галоўны рэдактар газеты «Па Ленінскім шляху» (1958-1961, 1965-1986 гг.).
Платонаў Анатоль Іванавіч, галоўны ўрач Алікаўскай раённай бальніцы, заслужаны ўрач Чувашскай Рэспублікі.
Шаўцоў Генадзь Ігнатавіч, доктар біялагічных навук, іхтыяпатолаг.
Ціханаў Мікалай Ціханавіч, заатэхнік, старшыня калгаса «Чырвоны Кастрычнік»; узнагароды: медаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гг.» (1945), ордэн «Знак Пашаны» (1972).

Зноскі[правіць | правіць зыходнік]

↑ Паспорт населённого пункта (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 25 красавіка 2012. Праверана 10 кастрычніка 2010.
↑ Картографическое описание границ д. Хирлеппоси
↑ Чувашская энциклопедия
↑ О Емельяне Ивановиче Пугачёве и чувашах (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 25 красавіка 2012.
↑ Протокол аукциона (нявызн.)(недаступная спасылка — гісторыя ).(недаступная спасылка)
↑ В д. Хирлеппоси Аликовского района открылся фельдшерско-акушерский пункт(недаступная спасылка)

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Л. И. Ефимов, «Элĕк Енĕ» (Край Аликовский), Алікава (Алікаўский раён), 1994.
«Аликовская энциклопедия», редколлегия: Ефимов Л. А., Ефимов Е. Л., Ананьев А. А., Терентьев Г. К., Чэбаксары, 2009, ISBN 978-5-7670-1630-3.
«Аликовскому району 75 лет», под ред. Ефимова Л. А., Чэбаксары, 2002.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

[1] Паспорт населённого пункта (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 25 красавіка 2012. Праверана 10 кастрычніка 2010.

[2] Картографическое описание границ д. Хирлеппоси

[3] Чувашская энциклопедия

[4] О Емельяне Ивановиче Пугачёве и чувашах (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 25 красавіка 2012.

[5] Протокол аукциона (нявызн.)(недаступная спасылка — гісторыя ).(недаступная спасылка)

[6] В д. Хирлеппоси Аликовского района открылся фельдшерско-акушерский пункт(недаступная спасылка)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]