Сіметрыя (фізіка): Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія]

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Версія ад 22:54, 16 лістапада 2017

Сіметрыя ў шырокім сэнсе — адпаведнасць, нязменнасць (інварыянтнасць), праяўляюцца, пры якіх-небудзь зменах, пераўтварэннях (напрыклад: становішча, энергіі, інфармацыі, іншага). У фізіцы, сіметрыя фізічнай сістэмы — гэта некаторы ўласцівасць, якое захоўваецца пасля правядзення пераўтварэнняў.

Сіметрыя (сіметрыі) — адно з фундаментальных паняццяў у сучаснай фізіцы, якое iграе найважную ролю ў фармулёўцы сучасных фізічных тэорый. Сіметрыі, якія ўлічваюцца ў фізіцы, даволі разнастайныя, пачынаючы з сіметрыяй звычайнага трохмернага «фізічнай прасторы» (такімі, напрыклад, як люстраная сіметрыя), працягваючы больш абстрактнымі і менш навочнымі (такімі як калібравальная інварыянтнай).

Некаторыя сіметрыі ў сучаснай фізіцы лічацца дакладнымі, іншыя — толькі набліжанымі. Таксама важную ролю адыгрывае канцэпцыя спантанага парушэння сіметрыі.

Гістарычна выкарыстанне сіметрыі ў фізіцы прасочваецца з старажытнасці, але найбольш рэвалюцыйным для фізікі ў цэлым, па-відаць, стала ўжыванне такога прынцыпу сіметрыі, як прынцып адноснасці (як у Галілея, так і ў Пуанкарэ — Лорэнца — Эйнштэйна), які стаў затым як бы ўзорам для ўвядзення і выкарыстання ў тэарытычнай фізіцы іншых прынцыпаў сіметрыі (першым з якіх стаў, па-відаць, прынцып агульнай каварыянтнасці, які з’яўляюцца дастаткова прамым пашырэннем прынцыпу адноснасці і які прывёў да агульнай тэорыі адноснасці Эйншэйна).

Групай сіметрыі фізічнай задачы называецца група, кожны элемент якой з—яўляецца лінейнай аперацыяй сіметрыі задачы, які адлюстроўвае адзін элемент мноства рашэнняў задачы, у другой.

Тэарэма Нётэр

У 1918 годзе нямецкі матэматык Нётэр даказала тэарэму, згодна з якой кожнай бесперапыннай сіметрыі фізічнай сістэмы адпавядае некаторы закон захавання. Наяўнасць гэтай тэарэмы дазваляе праводзіць аналіз фізічнай сістэмы на аснове наяўных дадзеных аб сіметрыі, якой гэтая сістэма валодае. З яе, напрыклад, вынікае, што інварыянтнай раўнанняў руху цела з цягам часу прыводзіць да [[|закон захавання энергіі|закона захавання энергіі]]; інварыянтнай адносна зрухаў у прасторы — да закона захавання імпульсу; інварыянтнай адносна кручэнняў — да закона захавання моманту імпульсу.

Гл. таксама

Літаратура

Фермi Э. Квантaвая механiка. — М.: Мир, 1968. — 366 с.
Любарскi Г.Я. Тэорыя груп и фiзiка. — М.: Наука, 1986. — 224 с.

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
-'''Сіметрыя ў шырокім сэнсе''' - адпаведнасць, нязменнасць (інварыянтнасць), праяўляюцца, пры якіх-небудзь зменах, пераўтварэннях (напрыклад: становішча, энергіі, інфармацыі, іншага). У фізіцы, сіметрыя [https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8D%D0%BC%D0%B0 фізічнай сістэмы] - гэта некаторы ўласцівасць, якое захоўваецца пасля правядзення пераўтварэнняў.
+'''Сіметрыя''' ў шырокім сэнсе — адпаведнасць, нязменнасць (інварыянтнасць), праяўляюцца, пры якіх-небудзь зменах, пераўтварэннях (напрыклад: становішча, энергіі, інфармацыі, іншага). У фізіцы, сіметрыя [[Фізічная сістэма|фізічнай сістэмы]] — гэта некаторы ўласцівасць, якое захоўваецца пасля правядзення пераўтварэнняў.
-'''Сіметрыя''' (сіметрыі) - адно з фундаментальных паняццяў у сучаснай фізіцы, якое iграе найважную ролю ў фармулёўцы сучасных фізічных тэорый. Сіметрыі, якія ўлічваюцца ў [[Фізіка|фізіцы]], даволі разнастайныя, пачынаючы з сіметрыяй звычайнага трохмернага «фізічнай прасторы» (такімі, напрыклад, як люстраная сіметрыя), працягваючы больш абстрактнымі і менш навочнымі (такімі як калібравальная інварыянтнай).
+'''Сіметрыя''' (сіметрыі) — адно з фундаментальных паняццяў у сучаснай фізіцы, якое iграе найважную ролю ў фармулёўцы сучасных фізічных тэорый. Сіметрыі, якія ўлічваюцца ў [[Фізіка|фізіцы]], даволі разнастайныя, пачынаючы з сіметрыяй звычайнага трохмернага «фізічнай прасторы» (такімі, напрыклад, як люстраная сіметрыя), працягваючы больш абстрактнымі і менш навочнымі (такімі як калібравальная інварыянтнай).
-Некаторыя сіметрыі ў сучаснай фізіцы лічацца дакладнымі, іншыя - толькі набліжанымі. Таксама важную ролю адыгрывае канцэпцыя спантанага парушэння сіметрыі.
+Некаторыя сіметрыі ў сучаснай фізіцы лічацца дакладнымі, іншыя — толькі набліжанымі. Таксама важную ролю адыгрывае канцэпцыя спантанага парушэння сіметрыі.
-Гістарычна выкарыстанне сіметрыі ў фізіцы прасочваецца з старажытнасці, але найбольш рэвалюцыйным для фізікі ў цэлым, па-відаць, стала ўжыванне такога прынцыпу сіметрыі, як прынцып адноснасці (як у Галілея, так і ў Пуанкаре - Лорэнца - Эйнштэйна), які стаў затым як бы ўзорам для ўвядзення і выкарыстання ў теорфизике іншых прынцыпаў сіметрыі (першым з якіх стаў, па-відаць, прынцып агульнай ковариантности, якія з'яўляюцца дастаткова прамым пашырэннем прынцыпу адноснасці і які прывёў да агульнай тэорыі адноснасці Энштейна).
+Гістарычна выкарыстанне сіметрыі ў фізіцы прасочваецца з старажытнасці, але найбольш рэвалюцыйным для фізікі ў цэлым, па-відаць, стала ўжыванне такога прынцыпу сіметрыі, як прынцып адноснасці (як у Галілея, так і ў Пуанкарэ — Лорэнца — Эйнштэйна), які стаў затым як бы ўзорам для ўвядзення і выкарыстання ў тэарытычнай фізіцы іншых прынцыпаў сіметрыі (першым з якіх стаў, па-відаць, прынцып агульнай каварыянтнасці, які з’яўляюцца дастаткова прамым пашырэннем прынцыпу адноснасці і які прывёў да агульнай тэорыі адноснасці Эйншэйна).
-Групай сіметрыі фізічнай задачы называецца група, кожны элемент якой з'яўляецца лінейнай аперацыяй сіметрыі задачы, які адлюстроўвае адзін элемент мноства рашэнняў задачы, у другой.
+Групай сіметрыі фізічнай задачы называецца група, кожны элемент якой з—яўляецца лінейнай аперацыяй сіметрыі задачы, які адлюстроўвае адзін элемент мноства рашэнняў задачы, у другой.
-== '''Тэарэма Нётэр''' ==
-У 1918 годзе нямецкі матэматык [https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BC%D1%96_%D0%9D%D1%91%D1%82%D1%8D%D1%80 Нётэр] даказала тэарэму, згодна з якой кожнай бесперапыннай сіметрыі фізічнай сістэмы адпавядае некаторы закон захавання. Наяўнасць гэтай тэарэмы дазваляе праводзіць аналіз фізічнай сістэмы на аснове наяўных дадзеных аб сіметрыі, якой гэтая сістэма валодае. З яе, напрыклад, вынікае, што інварыянтнай раўнанняў руху цела з цягам часу прыводзіць да [[закона захавання|закон захавання]] [https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B3%D1%96%D1%8F энергіі]; інварыянтнай адносна зрухаў у прасторы - да закона захавання імпульсу; інварыянтнай адносна кручэнняў - да закона захавання моманту імпульсу.
+== Тэарэма Нётэр ==
-== '''Гл. таксама''' ==
+У 1918 годзе нямецкі матэматык [[Эмі Нётэр|Нётэр]] даказала тэарэму, згодна з якой кожнай бесперапыннай сіметрыі фізічнай сістэмы адпавядае некаторы закон захавання. Наяўнасць гэтай тэарэмы дазваляе праводзіць аналіз фізічнай сістэмы на аснове наяўных дадзеных аб сіметрыі, якой гэтая сістэма валодае. З яе, напрыклад, вынікае, што інварыянтнай раўнанняў руху цела з цягам часу прыводзіць да [[|закон захавання энергіі|закона захавання энергіі]]; інварыянтнай адносна зрухаў у прасторы — да закона захавання імпульсу; інварыянтнай адносна кручэнняў — да закона захавання моманту імпульсу.
-* [https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D0%BC%D0%BF%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%81 Імпульс]
-* [https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BA%D0%B0 Фізіка]
+== Гл. таксама ==
-== '''Літаратура''' ==
+* [[Імпульс]]
+* [[Фізіка]]
+== Літаратура ==
 * Фермi Э. Квантaвая механiка. — М.: Мир, 1968. — 366 с.
 * Любарскi Г.Я. Тэорыя груп и фiзiка. — М.: Наука, 1986. — 224 с.
+[[Катэгорыя:Сіметрыя (фізіка)| ]]