Ордэн Базыльян

Герб OSBM

Ордэн Базылянаў (так сама Базыльяне, Базыляны; лац.: OSBM - Ordo Sancti Basilii Magni) - агульны назоў некалькіх каталіцкіх манаскіх ордэнаў Візантыйскага абраду, якія прытрымліваюцца статуту, складзеным святым Васілём Вялікім.

святы Васіль Вялікі

Гісторыя

Заснавальнікам Чыну лічыцца св. Васіль Вялікі (329-379 гг.), адзін з найслаўнейшых ў Усходняй Царквы. Дагэтуль яго Правілы (шырокія і кароткія) разам з іншымі аскетычным сачыненнямі складаюць аснову Канстытуцыі Ордэна, хоць у больш тысячагадовай гісторыі лад жыцця манахаў падлягаў пэўным зменам. Архіяпіскап Цезарэі Кападакійскай Васіль Вялікі й Рыгор Назіянзійскі распрацавалі манаскі статут у дзвюх версіях - поўнай і кароткай. Статут святога Васіля Вялікага зрабіў моцны ўплыў як на ўсходнюю царкву, гэтак і на заходні манаскі статут святога Бенедыкта Нурсійскага. У адрозненні ад Антонія Вялікага, які навучаў пустэльніцкаму жыццю, і ад Пахомія, які намагаўся злучыць пустэльніцтва з элементамі манаскай кінобіі (сумеснага жыцця), Васіль Вялікі пабудаваў свой статут выключна на кінобіі й звязваў сузіральны лад жыцця з грамадзка-карыснай дзейнасцю. У ІХ ст. статут Васіля Вялікага лёг у падмурак статуту, распрацаванага Тэадорам Студытам.

Манаскае жыццё ва Кіеўскай Русі, у тыповай для Усходу форме, сваімі каранямі сыходзіць у часы князя Уладзіміра Вялікага (980-1015), калі ў пячорах у наваколлях Кіева пасяліліся першыя манахі. Найбольшы ўплыў на развіццё гэтага жыцця мелі св. Антоні Пячэрскі († 1073) і яго паслядоўнік - св. Феадосій Пячэрскі († 1074). Пасля татарскіх набегаў, што ў сярэдзіне XIII ст. знішчылі Кіеўскую Русь, манахі шукалі сабе месца на паўночных і заходніх тэрыторыях краю, закладваючы новыя манастыры. Такім чынам, яны дабраліся да Галіцка-Валынскага княства, якое ўвайшло ў межы Вялікага Княства Літоўскага і Польскага Каралеўства.

Вялікую ролю ў фарміраванні базыльянскага жыцця ў Кіеўскай Мітраполіі, пасля аднаўлення адзінства з Каталіцкай Царквой, згулялі Кіеўскі Мітрапаліт Іосіф Вельямін Руцкі і св. Іасафат Кунцэвіч, што ў пачатку XVII ст. правялі грунтоўную рэформу тагачаснага манаскага жыцця, падаючы яму структуру сучасных чыноў, укараняючы цэнтралізацыю манастыроў. З узаемна незалежных перад базыльянскіх манастыроў, падпарадкаваных ўлады мясцовага біскупа, створаны Чын у сённяшнім разуменні гэтага слова. Таму Мітрапаліта Руцкага і св. Іасафата можна лічыць сапраўднымі заснавальнікамі сённяшняга Базылянскага Ордэна.

Так сфарміраваны Чын Базылян дынамічна развіваўся ў XVII і XVIII стагоддзях, пра што сведчыць хоць бы той факт, што пасля забароны дзейнасці Ордэна Езуітаў у Польшчы ў другой палове XVIII ст. базыляны перабралі кіраванне шматлікіх езуіцкіх школ і гімназій.

Традыцыйнае назва Ордэна - Чын святога Васіля Вялікага. Афіцыйная, хоць менш вядомая і рэдкіх, ёсць назва, прынятае на адной з генеральных Капітул Ордэна ў 1931 годзе для падкрэслення ролі святога свяшчэннамучаніка Іасафата (Кунцэвіча) у фарміраванні сучаснай мадэлі базылянскага жыцця. Базылянскі Чын святога Іасафата - назва гэта фігуруе ў афіцыйных царкоўных дакументах. У Усходніх Каталіцкіх Цэрквах існуе некалькі чыноў, якія адбываюцца з традыцыі св. Васіля Вялікага, а менавіта: Базыляны з Гротафераты каля Рыма ў Італіі (італо-грекы), Базыляны Свяцейшага Збавіцеля, Базыляны св. Іаана Хрысціцеля (соаріты), Базыляны-Алепінцы - гэтыя тры ставяцца да Мелхітскай Царквы. Існуе таксама Кангрэгацыя св. Васіля лацінскага абраду.

Крыніцы

• "Католическая энциклопедия", изд. оо. Францисканцев, 2002 г..
• "Конституції Чину святого Василія Великого", м. Рим, 2002 р..
• "Catalogus Ordinis Basiliani Sancti Iosaphat", Romae, 2005 г..