Прагляд зыходнага тэксту старонкі Аранг-Лаўт

{{Этнічная група|
   group     = Аранг-лаўт <br /> (''Orang Laut'')
 | image     = [[Выява:COLLECTIE TROPENMUSEUM De oudste Orang-Laoet van de delta van Retih en Inderagiri in Riouw Zuid-Sumatra bij wie de tenen vergroeid zijn door het roeien TMnr 10005470.jpg|300px]]
 | caption   = <div style="background-color:#fee8ab">Фота пачатку XX ст.<small> 
 | poptime   = каля 6600  
 | popplace  = {{Сцягафікацыя|Інданезія}}, {{Сцягафікацыя|Малайзія}}, {{Сцягафікацыя|Сінгапур}}  
 | langs     = ланконг, дуана, секак
 | rels      = [[іслам]], [[анімізм]], [[культ продкаў]]
 | related   = [[малайцы]], [[мокен]]
}}

'''Аранг-лаўт''' ({{lang-ms|Orang Laut}}, літаральна "людзі мора") — [[аўстранезійцы|аўстранезійскі]] народ на поўдні [[паўвостраў Малака|паўвострава Малака]], поўначы [[востраў Суматра|Суматры]], [[Астравы Рыау|астравах Рыау]] і [[Сінгапур]]. З-за вандроўнага ладу жыцця ў лодках іх часцяком клічуць марскімі цыганамі або марскімі качэўнікамі. Агульная колькасць (2000 г.) - каля 6 600 чал.

== Гісторыя ==
[[Выява:Sea Nomads distribution map.jpg|thumb|left|Рассяленне марскіх качэўнікаў на [[Паўднёва-Усходняя Азія|паўднёвым усходзе Азіі]]. <small><br>{{Legend|#e8bb9c|Аранг-Лаўт}}{{Legend|#86adfd|[[Мокен]]}}{{Legend|#88c885|[[Баджа]]}}</small>]]
Упершыню аранг-лаўт былі апісаны [[кітай]]скімі вандроўнікамі ў [[14 стагоддзе|XIV]] ст. У [[малайцы|малайскай]] гістарычнай традыцыі з'яўленне аранг-лаўт адносяць да часоў існавання дзяржавы [[Шрывіджая]]. У [[20 стагоддзе|XX]] ст. высоўвалася [[гіпотэза]] аб паходжанні аранг-лаўт, [[баджа]] і [[мокен]] ад старажытных [[Аўстралоідная раса|аўстралоідаў]], але яна не знайшла падтрымкі і была аспрэчана [[генетыка]]мі. Мяркуецца, што аранг-лаўт паходзяць ад розных груп [[аўстранезійцы|аўстранезійцаў]], што насялялі [[Малакскі праліў]]. Па [[мова|мове]] і [[культура|культуры]] яны блізкія да малайцаў. 

У [[16 стагоддзе|XVI]] - [[17 стагоддзе|XVII]] стст. сярод аранг-лаўт вылучыўся пласт дробных [[феадал]]аў. Так, правадыр аранг-лаўт [[Сінгапур]]а меў тытул "раджа краіны праліваў". У [[18 стагоддзе|XVIII]] ст. аранг-лаўт знаходзіліся пад патранажам султанаў [[Джохар-Бару]]. Розныя плямёны спецыялізаваліся на пэўных занятках, служылі грабцамі, перавозілі грузы, займаліся [[рамяство]]м, [[пірацтва]]м і г. д. 

У [[20 стагоддзе|XX]] ст. са з'яўленнем незалежных дзяржаў [[Інданезія]], [[Малайзія]] і Сінгапур аранг-лаўт апынуліся ў розных умовах існавання. Улады Сінгапура і Інданезіі праводзілі наўмысную палітыку [[Асіміляцыя (сацыялогія)|асіміляцыі]]. У выніку аранг-лаўт Сінгапура практычна зліліся з малайскай абшчынай. Рэформы ў Інданезіі спрыялі разбурэнню традыцыйных сацыяльных сувязяў. У Малайзіі асіміляцыя аранг-лаўт адбывалася праз [[шлюб]]ы з малайцамі і зменамі ладу жыцця.

== Асаблівасці культуры ==
[[Выява:RIAU WEB.jpg|thumb|left|Вёска аранг-лаўт у [[Правінцыя Рыау|Рыау]]]]
Аранг-лаўт падзяляюцца на "плямёны" ''suku'', што насяляюць пэўны рэгіён [[бераг|узбярэжжа]]. Усяго вядома 29 такіх груп, але многія з іх у нашы дні не існуюць. Усе аранг-лаўт займаліся [[рыбалоўства]]м і здабычай [[Водарасці|водарасцяў]], але ў ''suku'' магла быць пэўная спецыялізацыя, якая вызначала адносіны з суседнімі народамі. У [[17 стагоддзе|XVII]] - [[19 стагоддзе|XIX]] стст. многія ''suku'' займаліся [[пірацтва]]м.

Традыцыйна аранг-лаўт жывуць у [[драўніна|драўляных]] [[лодка]]х каля 1,7 м у шырыню і 6 - 7,5 м у даўжыню, якія будуюць самі. У лодках абавязкова маецца падстрэшак. Звычайна адна лодка ўмяшчае ўсю нуклеарную [[сям'я|сям'ю]], але вялікія сем'і маюць некалькі лодак. Сем'і аб'ядноўваюцца ў сваяцкія групы, што перамяшчаюцца ўздоўж берага. Адносіны паміж сваякамі ўключаюць абавязковую ўзаемадапамогу. Прадстаўнікі іншых народаў часцяком жэняцца на жанчынах аранг-лаўт, каб у якасці сваякоў карыстацца іх падтрымкай. У [[16 стагоддзе|XVI]] - [[18 стагоддзе|XVIII]] стст, калі [[гандаль]], пірацтва і служба пэўнаму [[манарх]]у прыносілі значныя прыбыткі, вылучыўся пласт правадыроў, што ўваходзілі ў сваяцкія адносіны з прывілігіраванымі сем'ямі іншых народаў, бралі гучныя тытулы і эксплуатавалі суайчыннікаў.

Другі тып паселішчаў, здаўна вядомы аранг-лаўт, — [[вёска|вёскі]] на па́лях. Яны выкарыстоўваліся для доўгатэрміновага пражывання. У нашы дні большасць аранг-лаўт жывуць у прыбярэжных вёсках, часцяком разам з [[малайцы|малайцамі]], таму актыўна пераймаюць іх традыцыі.

[[Фальклор]] аранг-лаўт вядомы [[гісторыя|гістарычнымі]] паданнямі, а таксама [[песня]]мі. Сумесныя спевы садзейнічаюць гуртаванню абшчыны, а таксама [[сацыялізацыя|сацыялізацыі]] маладых чальцоў.

== Рэлігія ==
Аранг-лаўт захоўваюць многія [[анімізм|анімістычныя]] вераванні. Для сваякоў важным застаецца [[культ продкаў]], сумесныя наведванні могілак і ахвярапрынашэнні продкам. Але большасцьь вернікаў адносяць сябе да [[мусульмане|мусулман]]-[[Суніты|сунітаў]].

== Гл. таксама ==
* [[Баджа]]
* [[Сакалава#Везу|Везу]]
* [[Мокен]]

== Спасылкі ==
{{Commonscat|Orang Laut}}
* [http://sc2218.wikifoundry.com/page/Introduction+to+the+Orang+Laut Introduction to the Orang Laut] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170118152228/http://sc2218.wikifoundry.com/page/Introduction+to+the+Orang+Laut |date=18 студзеня 2017 }}
* [http://www.e-mjm.org/2013/v68n4/knowledge-of-diabetes.pdf Knowledge of diabetes and lifestyle behaviour amongst indigenous population in Peninsular Malaysia]
* [https://sites.google.com/site/asianomads/home/english/research/the-orang-laut The Orang Laut of Natuna Island] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201014211023/https://sites.google.com/site/asianomads/home/english/research/the-orang-laut |date=14 кастрычніка 2020 }}
* [http://www.e-mjm.org/2013/v68n4/knowledge-of-diabetes.pdf Orang Laut Sea Nomads - Singapore History]
* [http://press-files.anu.edu.au/downloads/press/p69411/mobile/ch13s05.html The Orang Laut. Sea Nomads and Rainforest Hunter-Gatherers: Foraging Adaptations in the Indo-Malaysian Archipelago]
* [http://www.ipedr.com/vol48/030-CHHSS2012-A10016.pdf The Seletar Community (Orang Laut) of Johore and the Challenges against Development] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200714064806/http://www.ipedr.com/vol48/030-CHHSS2012-A10016.pdf |date=14 ліпеня 2020 }}
* [https://www.cambridge.org/core/services/aop-cambridge-core/content/view/F7C7CD47CF7EF739086C3538A9FF22C3/S2051364X16000090a.pdf/the-water-world-of-the-orang-suku-laut-in-southeast-asia.pdf Cynthia Chou, The Water World of the Orang Suku Laut in Southeast Asia]

[[Катэгорыя:Народы Азіі]]
[[Катэгорыя:Народы Інданезіі]]
[[Катэгорыя:Народы Малайзіі]]
[[Катэгорыя:Народы Сінгапура]]
[[Катэгорыя:Аўстранезійцы]]