Прагляд зыходнага тэксту старонкі Астана

{{арфаграфія}}
{{значэнні2|Астана (значэнні)}}
{{НП 
 | статус = горад 
 | беларуская назва = 
 | краіна = Казахстан 
 | падпарадкаванне = [[сталіца]] 
 | герб = Emblem of Nur-Sultan.svg
 | сцяг = New flag of Astana.svg
 | шырыня герба = 80 
 | шырыня сцяга = 160 
 | выява =
 | lat_deg = 51|lat_min = 11|lat_sec = 
 | lon_deg = 71|lon_min = 24|lon_sec = 
 | CoordAddon = type:city(584800)_region:KZ 
 | CoordScale = 
 | ЯндексКарта = http://maps.yandex.ru/?text=%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%2C%20%D0%90%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B0&sll=71.344182%2C51.154862&sspn=11.249998%2C5.307269&l=map%2Ctrf
 | памер карты краіны = 300 
 | размер карты рэгіёну = 
 | памер карты раёна = 
 | від рэгіёна = 
 | рэгіён = 
 | рэгіён у табліцы = 
 | выгляд раёна = 
 | раён = 
 | раён у табліцы = 
 | карта краіны = 
 | карта рэгіёну = 
 | карта раёна = 
 | ўнутранае дзяленне = 3 раёны <!--(Алматинский, Сарыаркинский, Есильский)--> 
 | выгляд кіраўніка = Акім
 | кіраўнік = <!--Имангали Тасмагамбетов-->
 | дата заснавання = 1830 
 | першае згадванне = 1830 
 | ранейшыя імёны = Акмолінск, Цалінаград, Акмала, Астана 
 | статус з = 1885 
 | плошча = 720,2 
 | выгляд вышыні = 
 | вышыня цэнтра НП = 
 | клімат = рэзка кантынентальны 
 | афіцыйная мова = 
 | афіцыйная мова-ref = 
 | насельніцтва = 1 472 415 
 | год перапісу = 2023 
 | шчыльнасць = 
 | Агламерацыя = 
 | нацыянальны склад = [[казахі]], [[рускія]], [[украінцы]], [[татары]], [[беларусы]] 
 | конфессиональный склад = мусульмане, хрысціяне і інш 
 | этнохороним = астанчанин, астанчанка, астанчане 
 | гадзінны пояс = 6 
 | DST = 
 | тэлефонны код = 7 7172 
 | паштовы індэкс = 010000 
 | аўтамабільны код = Z 
 | выгляд ідэнтыфікатара = 
 | лічбавы ідэнтыфікатар = 
 | катэгорыя ў Commons = Astana 
 | сайт = http://www.astana.kz 
 | мова сайта = kz 
 | мова сайта 2 = en 
 | мова сайта 3 = ru 
}}
'''Астана''' ({{lang-kz|Астана}}), ранейшая назва — '''Акмолінск''' (1830—1961), '''Цалінаград''' (1961—1992), '''Акмала''' (1992—1998), '''Нур-Султан''' (2019—2022) — [[Сталіца Рэспублікі Казахстан|сталіца]] [[Казахстан]]а (з 10 снежня 1997). Насельніцтва 1 472,4 тысяч жыхароў (2024)<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://stat.gov.kz/ru/region/astana/|title=город Астана - Статистика регионов РК - Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан|website=stat.gov.kz|access-date=2024-09-17}}</ref>, другі паводле колькасці насельніцтва горад Казахстана пасля [[Алматы]]. Размешчаны ў стэпавай паласе на рацэ [[Ішым (рака)|Ішым]], на месцы яе найбольшага збліжэння з Нурой.

== Гісторыя ==
Заснаваны ў 1830 годзе як казацкі фарпост, пачатковы статус — прыказ ({{lang-ru|Акмолинский}}). Заснавальнік — палкоўнік Фёдар Кузьміч Шубін-другі, удзельнік [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітвы]]. Слова ''Акмала'' ў перакладзе з казахскай мовы азначае «Белая Магіла» або «Белая Святыня». Тлумачыцца гэта тым, што за 20 км ад горада знаходзіцца аднайменнае ўрочышча, вядомае тым, што там, на вяршыні белага [[вапняк]]овага пагорка маецца магіла мясцовага б’ючы.

Акмолінскі прыказ быў пастаўлены на старым караванным шляху з [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]] ў [[Заходняя Сібір|Заходнюю Сібір]], Акмала мела вялікае гандлёвае значэнне, галоўным чынам па гандлі быдлам.

Пасля набыцця сталічнага статусу і арганізацыі асаблівай эканамічнай зоны «Астана — новы горад», у горадзе рэалізуецца мноства сучасных архітэктурна-горадабудаўнічых праектаў. Колькасць насельніцтва ўзрасла з 270 тыс. чалавек у [[1996]] г. да 600 тыс. у [[2006]] годзе<ref>http://astana.sng-baltiya.ru/index.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080930215726/http://astana.sng-baltiya.ru/index.html |date=30 верасня 2008 }}</ref>.

20 сакавіка 2019 года парламент [[Казахстан]]а прыняў у першым і другім чытанні папраўкі ў канстытуцыю аб перайменаванні сталіцы краіны Астаны ў гонар першага прэзідэнта [[Нурсултан Абішавіч Назарбаеў|Нурсултана Назарбаева]]<ref>https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/parlament-odobril-pereimenovanie-astanyi-v-nursultan-365502/</ref>. 17 верасня 2022 года прэзідэнт Казахстана [[Касым-Жамарт Такаеў|К-Ж. Такаеў]] падпісаў указ аб зваротным перайменаванні сталіцы ў Астану<ref>[https://www.akorda.kz/ru/o-pereimenovanii-goroda-nur-sultana-stolicy-respubliki-kazahstan-v-gorod-astanu-stolicu-respubliki-kazahstan-1782457 О переименовании города Нур-Султана — столицы Республики Казахстан в город Астану — столицу Республики Казахстан]</ref>.

== Эканоміка ==
{{also|КазМунайГаз}}
Астана — не самы буйны эканамічны цэнтр Казахстана. Вялікі ўплыў на гаспадарчае развіццё горада аказала чыгунка на Карталы, пабудаваная ў [[1931]]—[[1936]] гг. У Астане раней дзейнічаў найбуйнейшы ў Казахстане завод сельскагаспадарчых машын — ВА «Цалінсельмаш», а таксама завод «Казахсельмаш» (былы завод імя 50-годдзя [[СССР]]), спецыялізаваны на вытворчасці сельскагаспадарчых машын для раёнаў, знаходзячыхся пад уздзеяннем ветравой эрозіі. Маюцца таксама наступныя заводы: «Металіст», помпавы, чыгуналіцейны, Цалінаградскі вагонарамонтны завод і іншыя прадпрыемствы машынабудавання і металаапрацоўкі. Акрамя гэтага, ёсць хімічны завод, прадпрыемствы лёгкай (гарбарна-пімакатны завод, швейная фабрыка) і харчовай (мясакамбінат, алейны завод, малочны камбінат, млыны) прамысловасці, лесапільны і цагельны заводы, друкарня і г. д. Паблізу Астаны знаходзіцца каменнавугальная шахта (Максімаўка). Вытворчасць будматэрыялаў. [[Уран (хімічны элемент)|Уранавыя]] руднікі.

Указам Прэзідэнта Рэспублікі Казахстан [[Нурсултан Назарбаеў|Назарбаева Н. А.]] ад [[17 сакавіка]] [[2006]] г. № 67 зацверджаны стратэгічны план устойлівага развіцця горада да 2030 года <ref>http://www.curs.kz/fileadmin/user_upload/Strat_plan/Strategicheskii_plan.rar{{Недаступная спасылка}}</ref>, які вызначае асноўныя напрамкі дзейнасці па станаўленню і ўстойлівым развіцці горада як сталіцы дзяржавы. Распрацоўку дадзенага плана ажыццявіў Цэнтр устойлівага развіцця сталіцы.

== Транспарт ==
Чыгуначны вузел на стыку ліній Петрапаўлаўск — [[Караганда]] — Балхаш і Астана — [[Карталы]] — [[Магнітагорск]]. У горадзе размешчаны цэнтральны офіс нацыянальнай чыгуначнай кампаніі «Қазақстан темір жолы». Буйны вузел шашэйных дарог: праз горад праходзяць аўтадарогі '''М-36''' [[Чалябінск]] — [[Алма-Ата]] і '''А-343''' Астана — Петрапаўлаўск.

Гарадскі транспарт прадстаўлены [[тралейбус]]амі з [[1983]] г. (3 маршруты, аднак з [[2006]] г. працуе толькі 1 маршрут № 4; 51,7 км кантактнай сеткі, 40 адзінак), [[аўтобус]]амі (30 маршрутаў, каля 550 адзінак), маршрутнымі таксі (21 маршрут, каля 250 адзінак). Агульная працягласць гарадской маршрутнай сеткі ([[2004]]) — 1720 км, гадавы пасажыраабарот — 115 млн чал., кошт праезду — 60 тэнге (у маршрутным таксі — 65), 11 аўтобусных прадпрыемстваў. У горадзе таксама працуе таксі.

У парку культуры і адпачынку раней дзейнічала дзіцячая вузкакалейная чыгунка.

У горадзе пабудаваны сучасны міжнародны [[аэрапорт]], здольны прымаць усе віды паветраных судоў. Аэрапорт знаходзіцца на адлегласці 16 км ад горада.

== Культура ==
Працуюць чатыры вышэйшых навучальных установы, Абласная філармонія, музеі (гісторыка-краязнаўчы музей, музей выяўленчых мастацтваў), тэатры (Нацыянальны тэатр оперы і балета імя К. Байсеітавай, казахскі музычна-драматычны тэатр імя К. Куанышбаева, рускі драматычны тэатр імя М. Горкага), [[Опера Астаны]], бібліятэкі.

Да культурна-асветніцкіх устаноў горада можна аднесці таксама Кангрэс-хол, Палац моладзі і Прэзідэнцкі Цэнтр Культуры.
Манумент Байтэрэк з’яўляецца галоўным сімвалам горада.
У горадзе развівацца маладое кіно: «Баўырым» (фільм).

=== Гарадская геральдыка ===
[[5 чэрвеня]] [[2008]] года на 16-й нечарговай сесіі гарадскога масліхатаў былі зацверджаны новыя герб і сцяг сталіцы Казахстана. Аўтарам канцэпцыі і эскіза новага герба быў першы Прэзідэнт Казахстана [[Нурсултан Назарбаеў]].

У аснову герба пакладзены круг як выраз ідэі дасканаласці і вечнасці. Цэнтральным элементам стала аб’яднанне двух сімвалаў — Байтэрэка і шанырака. Мастацкае рашэнне з’яўляецца вобразным выразам вектара развіцця сучаснага Казахстана. У падставе ж Байтэрэка закладзены арнамент «құс қанаттар» — птушыныя крылы, узыходзячыя да стылізаваная выява міфічнай птушкі Сімург (Самрук).

Прастора герба разбіта на два кальца. Знешняе ўяўляе сабой глыбінны пласт гісторыі Вялікага стэпу. Часта чырвоны колер выбіраўся качэўнікамі для воінскага сцяга, сімвалізуючы ратную доблесць. Таксама ён асацыіруецца з такімі паняццямі, як нараджэнне, рост і развіццё. У аблямоўцы выкарыстоўваецца арнамент «воўчае вока», які раскрывае [[Татэмізм|татэмны культ]] цюркскіх плямёнаў, якія вядуць сваю крэўнасць ад Вялікай ваўчыцы.

Унутранае кальцо змяшчае найноўшыя сімвалы незалежнасці Казахстана і велічы горада. Колер нябеснага блакіту з’яўляецца колерам дзяржаўнага сцяга. Зялёная аблямоўка выкарыстоўваецца ў якасці дэкаратыўнага элемента і нясе ідэю вясновага дабрабыту і неўвядальнага юнацтва.

Дадзенае мастацкае рашэнне з’яўляецца вобразным выразам вектара развіцця сучаснага Казахстана, якое сумяшчае ў сабе як знак горада, так і сімвал краіны.

==== Геральдыка горада з 1998 па 2008 гады ====
У аснову герба пакладзены круглы ўсходні шчыт. <!--У сінім полі на фоне пурпурны прыгонны сцены белы крылаты сакскі барс. Выява Барса выканана ў скіфска-звярыным стылі. На галаве Барса залатая карона ў выглядзе галаўнога аздобы казахскіх ханаў. Карона сімвалізуе Вярхоўную свяшчэннай гісторыі горада адвагай і самаадданасцю апошняга хана казахаў Кенесары, мудрасцю і мужнасцю першага Прэзідэнта Рэспублікі, які прыняў лёсавызначальнае рашэнне аб пераносе ў гэты горад сталіцы зноў адроджанага дзяржавы. Пурпурны прыгонная сцяна нагадвае аб гісторыі ўзнікнення горада як крэпасці, як ваеннага форпоста. Белы колер сімвалізуе высакароднасць і чысціню намераў. Геральдычны шчыт апраўлены паласой з залатых пшанічных каласоў, якія сімвалізуюць міжнародную вядомасць і славу рэгіёну як сусветна вядомай засекі каштоўных і цвёрдых гатункаў пшаніцы і горада як сталіцы хлебнага края. Каласы апраўленая залатой аблямоўкай. Уверсе шчыта шанырак, сімвал ачага ў казахаў. У ніжняй часткі птушкі залатая паласа з літарным выявай прамым шрыфтам назва горада.
-->

== Клімат ==

== Славутасці горада ==
* '''Ак-Арда''' — рэзідэнцыя Прэзідэнта Рэспублікі Казахстан.
* '''Байтэрэк (манумент)''' — галоўная славутасць горада.
* '''Палац Незалежнасці''' — будынак, прызначаны для правядзення дыпламатычных і іншых мерапрыемстваў міжнароднага ўзроўню.

== Гарады-пабрацімы ==
* {{Сцяг Кіргізіі}} [[Бішкек]], [[Кіргізія]]
* {{Сцяг ЗША}} [[Пітсбург]], [[Пенсільванія]], [[ЗША]]
* {{Сцяг Украіны}} [[Кіеў]], [[Украіна]]
* {{Сцяг Расіі}} [[Масква]], [[Расія]]
* {{Сцяг Расіі}} [[Казань]], [[Расія]]
* {{Сцяг Расіі}} [[Санкт-Пецярбург]], [[Расія]]
* {{Сцяг Іарданіі}} [[Аман]], [[Іарданія]]
* {{Сцяг Латвіі}} [[Рыга]], [[Латвія]]
* {{Сцяг Польшчы}} [[Гданьск]], [[Польшча]]
* {{Сцяг Польшчы}} [[Варшава]], [[Польшча]]
* {{Сцяг Грузіі}} [[Тбілісі]], [[Грузія]]
* {{Сцяг Рэспублікі Карэя}} [[Сеул]], [[Паўднёвая Карэя]]
* {{Сцяг Узбекістана}} [[Ташкент]], [[Узбекістан]]
* {{Сцяг ААЭ}} Дубай, [[ААЭ]]

== Медалі ==
Указам Прэзідэнта Рэспублікі Казахстан ад [[2 чэрвеня]] [[1998]] г. у гонар прэзентацыі новай сталіцы Казахстана быў заснаваны памятны медаль «Астана».

Сярод узнагароджаных гэтым медалём, такія вядомыя дзеячы, як:
* Леанід Кучма — Прэзідэнт [[Украіна|Украіны]]
* [[Юрый Міхайлавіч Лужкоў|Юрый Лужкоў]] — мэр [[Масква|Масквы]]
* Талгат Мусабаеў — другі казахстанскі касманаўт.
* Мухтар Алтынбаеў — міністр абароны Рэспублікі Казахстан з 1996 па 2007 года.
* [[Іосіф Кабзон]] — Народны артыст СССР
* Бейсенбек Сайбалатаў — Ганаровы жыхар горада

Да святкавання 10-годдзя Астаны быў заснаваны юбілейны медаль «10 гадоў Астане». Аднымі з першых, хто быў узнагароджаны гэтым медалём, сталі ветэраны Вялікай Айчыннай вайны.

== Вядомыя асобы ==
* [[Дзмітрый Анатольевіч Горчаў]]
* [[Аляксандр Фёдаравіч Навумаў]] (1905—1992) — [[генерал-маёр]], удзельнік баёў за вызваленне [[Магілёў|Магілёва]] ў 1944 годзе.

== Гл. таксама ==
* [[Закон і правасуддзе]]
* [[Міністэрства культуры і спорту Рэспублікі Казахстан]]
* [[Міністэрства нацыяльнальнай эканомікі Казахстана]]
* [[Міністэрства транспарту і камунікацый Казахстана]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Спасылкі ==
* [http://www.astana.kz Афіцыйны сайт горада]
* [http://www.astana10.com/ Юбілейны партал Астаны, прысвечаны яе 10-ці годдзю] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090205050530/http://www.astana10.com/ |date=5 лютага 2009 }}
* [http://go2astana.info Фотагалерэя «Астана»]{{Недаступная спасылка}}
* [http://astana-kz.info «Астана — пошук землякоў»]

{{Культурная сталіца СНД}}
{{Сталіцы Азіі}}
{{Сталіцы Еўропы}}
{{Адміністрацыйны падзел Казахстана}}
{{Бібліяінфармацыя}}

{{DEFAULTSORT:Астана}}
[[Катэгорыя:Астана| ]]
[[Катэгорыя:Сталіцы дзяржаў]]