Прагляд зыходнага тэксту старонкі Асятры

{{Таксон
| name        = 
| image file = Sturgeon2.jpg
| image descr = {{bt-bellat|Асетр атлантычны|Acipenser sturio}}
| regnum = Жывёлы
| latin = Acipenser
| author = [[Linnaeus]], [[1758]]
| wikispecies = Acipenser
| commons = Category:Acipenser
| itis = 161065
| ncbi = 7901
| eol = 357104
}}

'''Асётр''' (''Acipenser'') — прадстаўнік сямейства паўпрахадных і прахадных рыб, распаўсюджаных у паўночным паўшар'і.

== Апісанне ==
Даўжыня да 6 м. Вага да 800 кг і больш. Цела тоўстае, вераценападобнае, звужаецца к хвасту. Асятры не маюць пазванкоў і часткова пакрыты касцянымі пласцінкамі. Спінны і анальны плаўнікі моцна ссунутыя назад. Лучыны хваставога плаўніка абгінаюць канец хваста. Рыла доўгае, мае 4 канусападобныя вуса, якія ўжывае як такцільныя органы. Рот без зубоў. Асётр вядзе наддонны драпежны вобраз жыцця, сілкуецца рыбай, чарвякамі, малюскамі. Звычайна стала жыве ў марской вадзе, але заходзіць на нераст у рэкі. Палавога ўзросту дасягае ў 7 — 18 гадоў. Адна сталая рыбіна дае да 2 млн ікрынак, аднак большасць моладзі гіне.<ref>[https://gidfermer.com/zhivotnye/ryba/razvedenie-osetra-v-domashnix-usloviyax.html Асаблівасці гадоўлі і догляду асятроў]</ref>

== Віды ==
Род уключае 17 відаў:
* [[Acipenser baerii]]
* [[Acipenser brevirostrum]]
* [[Acipenser dabryanus]]
* [[Acipenser fulvescens]]
* [[Acipenser gueldenstaedtii]] — Асётр рускі
* [[Acipenser medirostris]] — Асётр ціхаакіянскі
* [[Acipenser mikadoi]]
* [[Acipenser naccarii]]
* [[Acipenser nudiventris]] — Шып
* [[Acipenser oxyrinchus]]
* [[Acipenser persicus]] — Асётр Каспійскі
* [[Acipenser ruthenus]] — Сцерлядзь
* [[Acipenser schrenckii]]
* [[Acipenser sinensis]]
* [[Acipenser stellatus]] — Сяўруга
* [[Acipenser sturio]]
* [[Acipenser transmontanus]]

== Паходжанне ==
Асятры адносяцца да [[Касцявыя рыбы|касцявых рыб]]. Лічыцца, што яны сфарміраваліся прыблізна 200 млн гадоў таму і амаль не пацярпелі марфалагічных змен, за што атрымалі ад вучоных мянушку «жывых выкапняў». Часткова гэта тлумачыцца добрай прыстасавальнасцю да змен салёнасці і тэмпературы [[вада|вады]], адсутнасцю вялікай канкурэнцыі з боку іншых драпежнікаў, паліплоіднасцю (наяўнасцю некалькіх набораў храмасом), што дае магчымасць ствараць жыццяздольныя гібрыды паміж сабою і бліжэйшым суродзічам — [[бялуга]]й. Блізкім па паходжанню і знешняму выгляду да асётру з'яўляецца амерыканскі вясланос.

== Арэал і разнастайнасць ==
Арэал ахоплівае марскія прасторы паўночнага паўшар'я. Розныя віды асётру адаптаваны да субтрапічнага, умеранага і нават арктычнага клімату. Могуць утвараць азёрныя жылыя формы (воз. [[Байкал]], [[Зайсан]] у [[Еўразія|Еўразіі]], [[Вялікія азёры]] ў [[Паўночная Амерыка|Паўночнай Амерыцы]]), праводзіць зіму ў спячцы. Звычайна вылучаюць 19 зараз існуючых відаў асётру, да якіх таксама адносяць цалкам прэснаводную асятровую рыбу [[сцерлядзь]]. Найбольшы статак асётру насяляе [[Каспійскае мора]].

На Беларусі раней сустракалася ўсяго два прахадныя віды — балтыйскі ці атлантычны асетр (''[[Acipenser oxyrinchus oxyrinchus]]'') і рускі асетр (''[[Acipenser gueldenstaedti]]''). Балтыйскі асетр шырока сустракаўся ля узбярэжжаў [[Атлантычны акіян|Атлантычнага акіяну]], заходзіў на нераст у рэкі Еўропы і Паўночнай Амерыкі. З [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]] ён уваходзіў на нераст у [[Нёман]] і яго прытокі [[Вілія|Вілію]] і [[Шчара]], значна радзей у [[Заходняя Дзвіна|Заходнюю Дзвіну]]. Асобныя рыбіны трапляліся рыбакам Беларусі да [[Другая сусветная вайна|II Сусветнай вайны]]. Апошнія заходы ў [[Нёман]] зафіксаваны 1952 і 1955 гг. Пасля будаўніцтва плацін заходы перарваліся. Значна радзей фіксуюцца заходы балтыйскага асётру ў рэкі іншых краін.

Рускі асетр распаўсюджаны ў басейнах [[Чорнае мора|Чорнага]], [[Азоўскае мора|Азоўскага]] і часткова [[Каспійскае мора|Каспійскага мора]]. Раней у значнай колькасці ўваходзіў на нераст у [[Дняпро|Днепр]], паднімаўся да [[Магілёў|Магілёва]] і нават да [[Дарагабуж]]а, сустракаўся ў [[Прыпяць|Прыпяці]], [[Сож|Сажы]] і [[Бярэзіна|Бярэзіне]]. У 1920 г. у [[Жлобін]]е злавілі асятра вагой 34 кг. У 1927 г. ля [[Быхаў|Быхава]] — вагой 50 кг. Але з пач. 1930-ых гг. у сувязі з будаўніцтвам плацін заходы рускага асётру ў рэкі Беларусі спыніліся.

== Промысел і ахова ==
Асётр здаўна з'яўляўся прамысловай рыбай. Астаткі асятровых костак сустракаюцца ў [[Еўразія|Еўразіі]] падчас раскопак старажытных стаянак эпох [[мезаліт]]у i [[неаліт]]у. Акрамя каштоўных мяса і чорнай ікры, ужываюцца малокі, пузыр (з яго вараць клей), лучыны і касцявыя пласцінкі (раней ужываліся ў ежу ці як упрыгажэнне). Асабліва інтэнсіўны лоў прыпаў на XIX — першую палову ХХ стст. Прычым, большасць асётру здабывалася на тэрыторыі [[Расія|Расіі]]. Аб звычайнасці ўжывання асятровых рыбін у ежу ў кан. ХІХ ст. пісаў [[:ru:Сабанеев, Леонид Павлович|Л. П. Сабанееў]]: «Густ асётру вядомы кожнаму. Заўважым тут, што ўсяго смачней ялавыя асятры і прытым сярэдняй велічыні».

Сёння вельмі абмежаваны легальны промысел вядзецца толькі ў краінах, што месцяцца ля [[Каспійскае мора|Каспійскага мора]]. Перспектывы павелічэння статку звязваюць са штучнай гадоўляй.

Ахоўваецца [[Міжнародны саюз аховы прыроды|МСАП]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* Рыбы. Популярный энциклопедический справочник. / Под ред. профессора П. Жукова. — Мн.: Белорусская советская энциклопедия им. П. Бровки, 1989

== Спасылкі ==
{{вікісховішча-кат|Acipenser}}
* [http://www.pond-life.me.uk/sturgeon/sturgeonguide.php Даведнік асятровых]
* [http://bibliotekar.ru/sabaneev/31.htm Л. П. Сабанееў: Асётр рускі]
* [http://www.sturgeon-web.co.uk Штучная гадоўля асётру]
* [http://www.nft.by/index.php?name=Pages&op=page&pid=10&pagenum=2 Асетрагадоўля на Беларусі]

[[Катэгорыя:Асятровыя]]
[[Катэгорыя:Рыбы Еўропы]]
[[Катэгорыя:Рыбы Азіі]]
[[Катэгорыя:Рыбы Паўночнай Амерыкі]]