Прагляд зыходнага тэксту старонкі Бітва на Марне (1914)

{{Узброены канфлікт
|канфлікт       = Бітва на Марне (1914)
|частка         = [[Першая Сусветная вайна]]
|выява          =  Battle of the Marne - Map.jpg|300px
|загаловак      = 
|дата           = [[5 верасня]] — [[12 верасня]] [[1914]]
|месца          = рака [[Марна (рака)|Марна]] каля [[Парыж]]а
|вынік          = стратэгічная перамога саюзнікаў
|праціўнік1     = {{Сцяг Францыі}} [[Францыя]] <br />{{Сцяг Вялікабрытаніі}} [[Вялікабрытанія]]
|праціўнік2     = {{Сцяг Германіі (1871-1918)}}[[Германская імперыя]]
|камандзір1     = {{Сцяг Францыі}} [[Жазэф Жофр]]<br />{{Сцяг Вялікабрытаніі}} [[Джон Фрэнч]]
|камандзір2     = {{Сцяг Германіі (1871-1918)}}[[Гельмут фон Мольтке (малодшы)|Гельмут Мольтке]]<br /> {{Сцяг Германіі (1871-1918)}}[[Карл фон Бюлаў]]<br />{{Сцяг Германіі (1871-1918)}}[[Аляксандр фон Клюк]]
|сілы1          = 1 071 000
|сілы2          = 1 485 000
|страты1        = ''' 263 000''':<br /> Францыя — 250 000 (80 000 забітымі),
Вялікабрытанія - 13 000 (1 700 забітымі)
|страты2        = '''250 000''' |
}}
{{Заходні фронт Першай сусветнай вайны}}
{{Вялікае адступленне (1914)}}
'''Бітва на Марне''' (''цуд на Марне'', ''1-я Бітва на Марне'') — вялікая бітва між нямецкімі і англа-французскімі войскамі, якая адбылася [[5 верасня]] — [[12 верасня]] [[1914]] на рацэ [[Марна (рака)|Марна]] пад час [[Першая сусветная вайна|Першай Сусветнай вайны]], якая скончылася паражэннем немцаў. У выніку бітвы быў сарваны план наступу нямецкацй арміі, які арыентаваўся на хуткую перамогу на Заходнім фронце і вываду [[Францыя|Францыі]] з вайны.

Пасля няўдалых для [[Антанта|Антанты]] прагранічных баёў, паражэнні ў спробе стрымаць правае крыло нямецкай арміі на рэках Сома і Ольса, французска-англійскія войскі адышлі за раку Марна на ўсход ад [[Парыж]]у, у раён дзе канцэнтравалася новая 6 Армія ген. Дж. Мануры. Пад час сутычак з адыходзячым праціўнікам нямецкія [[1-я армія (Германская імперыя)|1-я]] і [[2-я армія (Германская імперыя)|2-я арміі]] 30—31 жніўня вымушаны былі змяніць кірунак наступу і апынуліся на захадзе, а на ўсходзе ад [[Парыж]]у.

[[4 верасня]] французскі камандуючы ген. [[Жазэф Жофр]] загадаў ударыць у правае крыло нямецкіх войскаў сіламі [[Брытанскія экспедыцыйныя сілы (Першая сусветная вайна)|брытанскай арміі]] і [[5-я армія (Францыя)|5-й]] і [[6-я армія (Францыя)|6-й]] французскай арміі. Нямецкае камандванне (камандзір штабу [[Гельмут фон Мольтке (малодшы)|Гельмут Мольтке]]) дырэктываю ад 4 верасня паставіла заданне стварыць абарончы фронт сіламі 1-й і 2-й арміі з мэтай адбіцця ўдару з захаду (ад Парыжа) і працягу наступальнай аперацыі на поўдні і паўднёвым усходзе сіламі [[3-я армія (Германская імперыя)|3-й]], [[4-я армія (Германская імперыя)|4-й]] і [[5-я армія (Германская імперыя)|5-й]] армій. Але 3 верасня 1-я нямецкая армія перайшла Марну і вышла на згрупаванне 2-й арміі, прымушаючы яе да перагрупавання на Усход, у выніку чаго між рэкамі Марна і Ольсе, застаўся толькі адзін корпус кавалерыі. На пачатку верасня адносіна сіл на фронце ад [[Парыж]]а да [[Вердэн]]а змяніўся на карысць войск Антанты (56 дывізій пяхоты і 10 дывізій кавалерыі, 1082 тыс. салдат, 2816 лёгкіх і 184 цяжкіх гармат), супраць нямецкіх (44 дывізіі пяхоты і 7 дывізій кавалерыі, 900 тыс. салдат, 2928 лёгкіх і 436 цяжкіх гармат), пры гэтым на захадоднім аддрэзку фронту перавага была двукратна, бо французы ўзмацнілі сваё левае крыло, а немцы 26 жніўня знялі два корпусы з 2-й і 3-й армій з мэтай перавозу іх ва [[Усходняя Прусія|Усходнюю Прусію]].

[[5 верасня]] на рацэ Урк пачаліся баі на адцінку [[6-я армія (Францыя)|6-й французскай арміі]], а [[6 верасня]] французска-англійскія войскі перайшлі ў контратаку на цэлым фронце да Вердэна. Камандуючы 1-й нямецкай арміі ген. [[Аляксандр фон Клюк]] вымушаны быў [[6 верасня|6]]—[[8 верасня]] перакідваць усе свае сілы з ракі [[Марна (рака)|Марны]] на раку Урк з мэтай затрымаць французскае войска. У выніку між 1-й і 2-й нямецкімі арміямі паўстаў разрыў шырынёй 35—40 км, у якім уварвалася 5-я французская армія і брытанская армія. Нямецкае камандванне страціла кіраўніцтва войскам. Цяжкая сітуацыя на фронце 2-й нямецкай арміі пагражала ёй акружэннем і прымусіла яе камандуючага ген. [[Карл фон Бюлаў|Карла фон Бюлава]] прыняць рашэнне [[9 верасня]] аб адыходзе яе правага крыла. Гэта прывяло, нягледзячы на наступ [[9 верасня]] 1-й,3-й і 4-й армій, да адыходу 1-й арміі, а потым і іншых нямецкіх армій, што [[10 верасня]] было зацверджана нямецкім камандваннем. Да [[12 верасня]] нямецкія войскі адцягнуліся на 65 км за раку Эна на лініі на ўсход ад мястэчка [[Рэймс]].

[[15 верасня]], згодна з дырэктывай ген. [[Жазэф Жофр]]а наступ быў затрыманы. Параза нямецкіх войскаў над ракой Марнаю прывяло да паражэнні нямецкага стратэгічнага плану хуткай вайны на заходнім фронце.

Праз два месяцы зацятай барацьбы фронт усталяваўся ўздоўж падвойнай лініі акопаў, падзяляючы Францыю, ад [[Швейцарыя|Швейцарыі]] да каналу [[Ла Манш]].

Бітва прызнана 17-тай пераломнай бітвай у гісторыі свету.

Другая [[Бітва на Марне (1918)|бітва на Марне]] адбылася ў ліпені [[1918]] года.

== Спасылкі ==
{{Commons|Category:Battle of the Marne (1914)}}
{{Асноўныя падзеі Першай сусветнай вайны}}
{{Першая сусветная вайна}}

[[Катэгорыя:Бітвы Першай сусветнай вайны|Марне (1914)]]
[[Катэгорыя:Бітвы паводле алфавіта|Марне (1914)]]
[[Катэгорыя:Бітвы ў Францыі|Марне (1914)]]
[[Катэгорыя:Бітвы Францыі|Марне (1914)]]
[[Катэгорыя:Бітвы Вялікабрытаніі|Марне (1914)]]
[[Катэгорыя:Бітвы Германіі|Марне (1914)]]
[[Катэгорыя:Падзеі 5 верасня|1914]]
[[Катэгорыя:Верасень 1914 года|05]]
[[Катэгорыя:Францыя ў Першай сусветнай вайне]]
[[Катэгорыя:Вялікабрытанія ў Першай сусветнай вайне]]
[[Катэгорыя:Германія ў Першай сусветнай вайне]]
[[Катэгорыя:Канфлікты 1914 года]]