Прагляд зыходнага тэксту старонкі Гаштольды

{{Дваранскі род
| Род =Гаштольды
| Герб =POL COA Abdank.svg
| Шырыня герба =
| Назва герба =
| Апісанне герба =Герб «[[Габданк (герб)|Габданк]]»
| Дэвіз =
| Агульны гербоўнік =
| Тытулы =
| Губерня =
| Частка радаводнай кнігі =
| Часткі радаводныя кнігі =
| Родапачынальнік =
| Роднасныя роды =
| Галіны =
| Перыяд =
| Месца паходжання =[[Вялікае Княства Літоўскае]]
| Падданства =
| Маёнткі =
| Палацы =
| Commons =
}}
'''Гаштольды''', '''Гастаўты''', '''Гастоўты''', '''Кгастаўты''', '''Гоштаўтасы''', '''Гаштаўты'''{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}}<ref>{{кніга|аўтар=|частка=Гоштауты|загаловак=Литва. Краткая энциклопедия|том=|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=Вильнюс|выдавецтва= Главная редакция энциклопедий|год=1989|старонкі=215|старонак= 672|серыя=|isbn=|тыраж=50000}}</ref> ({{lang-pl|Gasztold}}, ''Gasztołd'') — [[Вялікае Княства Літоўскае|вялікалітоўскі]] магнацкі (з 1529 — графскі) род<ref name="БС">{{кніга
|аўтар          = 
|частка         = Гаштольды
|загаловак      = Биографический справочник
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданне        = 
|месца          = Мн.
|выдавецтва     = «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки
|год            = 1982
|том            = 5
|старонкі       = 141
|старонак       = 737
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}</ref>, прадстаўнікі якога ў XIV—XVI стагоддзях займалі высокія дзяржаўныя пасады і мелі значны ўплыў, валодалі шматлікімі маёнткамі на тэрыторыі сучасных [[Беларусь|Беларусі]] і [[Літва|Літвы]], у тым ліку ў [[Валожын]]е, [[Відзы|Відзах]], [[Глуск]]у, [[Дзяржынск|Койданаве]], [[Любча|Любчы]] і [[Мядзел|Мядзелі]]<ref name="БС"/>. Галоўная рэзідэнцыя — [[Геранёнскі замак]].

== Антрапонім ==
Прозвішча роду ад балцка-літоўскага двухасноўнага імя яго пачынальніка Гастаўта (Гаштаўта).

Першая аснова імя — адпачатна ''Gas-'', перайшло ў ''Gaš-'' праз асаблівасці польскага вымаўлення. Звязана з літоўскім ''gosti'' (''godžia, godė'') «жадаць, прагнуць» (старалітоўскае ''gasti''). У літоўскай антрапаніміі аснова ''Gos-'' таксама ў двухасноўным імені ''Gos-tart’as'', а роднасная ёй аснова ''God-'' у імёнах тыпу ''God-vaiš'as, Liau-god’as''<ref>Z. Zinkevičius. Lietuvių asmenvardžiai. Vilnius, 2008. C. 89, 95.</ref>.

Аснова ''Taut-'' ад агульнабалцкага ''tauta'' «народ». Гэтая аснова і ў антрапоніме Тоўтвіл (''Taut-vil’as''), ад якога тапонім [[Таўцвілы]].

У імені Гастаўт семантыка ваярскай прагнасці спалучаная з паняццем народу (у даўнейшым пляменным сэнсе), які вымагае абароны.

== Гісторыя ==

[[Хроніка Быхаўца]] прыпісвае Гаштольдам адно паходжанне з іх галоўнымі супернікамі — [[Радзівілы|Радзівіламі]]. Назва роду ўтварылася ад балцка-літоўскага імя яго пачынальніка, [[Гедзімін]]ава [[ваявода|ваяводы]] Гаштольда (Гастаўта), якога забілі на вайне з [[Ордэн мечаносцаў|мечаносцамі]] ў [[1364]] годзе.

Паводле позніх звестак ([[Літоўская хроніка]] 2-й і 3-й рэдакцыі, напрыклад, [[Летапіс Красінскага]]) [[Гаштольд]] быў сынам [[Грумпь|Грумпя]] (Грумпія, Кумпя), легендарнага заснавальніка [[Ашмяны|Ашмянаў]].

Па [[Гарадзельская унія|Гарадзельскай уніі]] [[Ян Гаштольд|Ян (Івашка) Гаштольд]] прыняў герб «[[Габданк (герб)|Габданк]]» ад Пятра з Відавы і Якуба з Рагозьна.

Род згас у 1542 годзе. Валадаранні перайшлі да вялікага князя<ref name="БС"/>.

== Радавод ==

{{Род Гаштольдаў}}

== Вядомыя прадстаўнікі ==

Сын баярына Пятра (?) Гаштольда, [[Андрэй Гаштольд|Андрэй]], у 1387 годзе быў [[староста віленскі|старостам віленскім]], унук [[Ян Гаштольд]] (памёр у 1458) — намеснікам смаленскім у 1436—1440 гадах, ваявода віленскі з 1443 года.

У Яна Гаштольда былі дачка [[Марыя Гаштольд|Марыя]], жонка князя кіеўскага [[Сямён Алелькавіч|Сямёна Алелькавіча]], і сын [[Марцін Гаштольд]] (1428—1483), [[Ваяводы кіеўскія|ваявода кіеўскі]] і [[ваяводы троцкія|троцкі]], жанаты з дзвюма князёўнамі [[Гальшанскія|Гальшанскімі]], ад першага шлюбу меў сына Альбрэхта, ад другога — дачку [[Альжбета Гаштольд|Лізавету]], з 1492 года жонку [[Ян Мікалай Аляксандр Радзівіл|Яна Мікалая Радзівіла]], пачынальніка старэйшай галіны [[Радзівілы|Радзівілаў]].

[[Альбрэхт Гаштольд]] (пам. 1539) быў [[ваяводы віленскія|ваяводам віленскім]] і [[Вялікія канцлеры літоўскія|канцлерам вялікім літоўскім]]. Атрымаў ад вялікага князя [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта Старога]] дазвол ужываць на пячатках чырвоны воск замест зялёнага, што дазвалялася толькі асобам вялікакняскага дому, і ажаніўся з [[Соф'я Гаштольд|Соф’яй]], дачкой князя [[Васіль Удалы|Васіля Вярэйскага]], які ўцёк у Літву, яе маці была грачанка Марыя — пляменніца вялікай княгіні маскоўскай [[Соф'я Палеолаг|Соф’і Палеолаг]].

Іх сын [[Станіслаў Гаштольд]] (каля [[1507]]—[[1542]]), у жылах якога, верагодна, цякла кроў візантыйскіх імператараў, не меў дзяцей ад шлюбу з [[Барбара Радзівіл|Барбарай Радзівіл]]. Апошняя па яго смерці выйшла за вялікага князя [[Жыгімонт II Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]], і гэтым шлюбам прынесла ў дзяржаўны скарб прыналежныя Гаштольдам валадарствы.

{{зноскі}}

== Літаратура ==
* ''Казлоўскі С.'' Гаштоўты — уладальнікі Ліпнішак. Нарыс гісторыі аднаго роду // Ліпнішкі — 500 гадоў гісторыі (1510—2010 гг.): Рэгіянальная навуковая канферэнцыя, прысвечаная 500-годдзю Ліпнішкаўскай парафіі і 400-годдзю надання мястэчку Магдэбурскага права / пад рэд. А. К. Гецэвіча. — Гродна, 2010. — С. 14-19.
* ''Ярашэвіч, А.'' Гаштольды // Спадчына. — 1992. — № 6. — С. 53-58.
* {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=518|артыкул=Гаштольды|аўтар=}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Гаштолд или Гаштольд}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Гоштовты}}
* ''[[Каспер Нясецкі|Niesiecki К.]]'' Korona polska przy złotej wolności… — Lwów, 1738. — T. 2. — 760 s. {{ref-pl}}
* Rodzina: Herbarz szlachty polskiej. T. 4. — Warszawa, 1907. {{ref-pl}}
* ''Semkowicz W.'' O litewskich rodach bojarskich zbratanych ze szlachta polska w Horodle roku 1413 // Lituana-Slavica posnaniensia. — Poznan, 1989. — Т. 3. {{ref-pl}}
* ''Semkowicz W.'' Gasztołd Andrzej // Polski Słownik Biograficzny.&nbsp;— Kraków, 1948—1958. — T. 7. — S. 296—297. {{ref-pl}}

== Спасылкі ==
* [http://mariusz.eu.pn/genealogia/rody/gasztoldowie01.html#A1 Gasztoldowie (01)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131023073539/http://mariusz.eu.pn/genealogia/rody/gasztoldowie01.html#A1 |date=23 кастрычніка 2013 }} {{ref-pl}}

[[Катэгорыя:Гаштольды| ]]