Прагляд зыходнага тэксту старонкі Касіяпея (сузор’е)

{{значэнні2|Касіяпея}}
{{сузор’е
|карта=Cassiopeia_constellation map.png
|лаціна_родны_склон=Cassiopeiae
|лаціна_3=Cas
|плошча_кв=598,4
|плошча_працэнты=1,451
|шыроты_цалкам=90°Пн – 12°Пд
|шыроты_часткова=12°Пд – 43°Пд
|зоркі_65=157
|найярчэйшыя зоркі = *Шэдар (α&nbsp;Cas)— 2,24<sup>m</sup>
*Каф (β&nbsp;Cas)— 2,27<sup>m</sup>
*Наві (γ&nbsp;Cas)— 2,47<sup>m</sup>
*Рукбах (δ&nbsp;Cas)— 2,68<sup>m</sup>
}}
'''Касіяпе́я''' ({{lang-la|Cassiopeia}}; народная назва — '''Касцы'''<ref>Слоўнік фізічных і астранамічных тэрмінаў [для сярэдняй школы] / [[Аляксандр Іванавіч Болсун|Болсун А. І.]], [[Яўген Нічыпаравіч Рапановіч|Рапановіч Я. Н.]] — Мн.: [[Народная асвета (выдавецтва)|Народная асвета]], 1979. — 182 с.</ref>) — [[сузор’е]] ў {{Частка зорнага неба|1}} частцы [[зорнае неба|зорнага неба]], адно з 88 сузор’яў дзейнай наменклатуры [[IAU]] (1930). Самыя яркія [[Зорка|зоркі]] Касіяпеі (ад 2,2 да 3,4 [[Зорная велічыня|зорнай велічыні]]) ўтвараюць фігуру, падобную на літары «М» або «W». Сузор’е займае на небе плошчу ў 598,4 квадратнага градуса і змяшчае каля 150 зорак, бачных няўзброеным вокам; з іх 90 зорак — ярчэй за 6m. Большая частка сузор’я ляжыць у паласе [[Млечны шлях|Млечнага Шляху]] і ўтрымлівае шмат [[Зорнае скопішча|рассеяных зорных скопішч]]. Сузор’е з’яўляецца незаходным на ўсёй тэрыторыі Беларусі.

== W-астэрызм ==
Касіяпея ўключае [[Астэрызм (астраномія)|астэрызм]], які фарміруе запамінальны вобраз сузор’я — '' 'W-астэрызм' ''. Ён складаецца з самых яскравых зорак сузор’я, ε ([[Сегін]]), δ ([[Рукбах]]), γ ([[Наві]]), α ([[Шэдар]]) і β ([[Каф]]), якія ўтвараюць фігуру, якая нагадвае лацінскую літару «W».

== Зоркі ==
Найбольш яркія зоркі ε ([[Сегін]]), δ ([[Рукбах]]), γ ([[Наві]]), α ([[Шэдар]]) і β ([[Каф]]), якія ўтвараюць фігуру W, маюць бляск 3,4; 2,7; 2,4; 2,2 і 2,3 бачнай зорнай велічыні.

Незвычайнай зменнай зоркай з’яўляецца Гама Касіяпеі — Наві. Гэта — новападобная зорка, яркасць якой можа змяняцца ад 1,6<sup>m</sup> да 3<sup>m</sup>.

Зусім інакш паводзіць сябе ρ Касіяпеі, якая адносіцца да класа [[Звышгігант|зорак-звышгігантаў]] (яна ў 40 разоў цяжэйшая і прыкладна ў {{num|500000}} разоў ярчэйшая за [[Сонца]]). Вялікую частку часу яе бляск нязменны і блізкі да 4<sup>m</sup>. Але часам бляск спадае да 6,2<sup>m</sup>, і тады ρ Касіяпеі становіцца недасягальнай для няўзброенага вока. Прычынай змены бляску з’яўляюцца выкіды зоркай газу ў прастору, якія прыводзяць да аслаблення яе бачнай яркасці.

η Касіяпеі — [[падвойная зорка]]. Галоўная зорка (3,7<sup>m</sup>) — жоўты гігант, спадарожнік (7,4<sup>m</sup>) — маленькая чырвоная халодная зорка з тэмпературай паверхні, блізкай да 3000 К. Абедзве зоркі круцяцца вакол агульнага цэнтра цяжару з перыядам 526 год. Яны знаходзяцца параўнальна блізка ад [[Сонца]] — на адлегласці 20 [[Светлавы год|светлавых гадоў]].

Жоўтая карлікавая зорка μ Касіяпеі (5,3<sup>m</sup>) прыкметная сваім вельмі хуткім перамяшчэннем. Кожную секунду яна аддаляецца ад нас амаль на 100 км і пры гэтым ссоўваецца і ў папярочным кірунку. За тысячагоддзе яна праходзіць на небе адлегласць, роўную падвоенаму бачнаму папярочніку месяцавага дыска. Упершыню ў зорныя каталогі μ Cas была занесена [[Ціха Брагэ]].

== Гісторыя ==
Старажытнае сузор’е. Уключана ў [[каталог зорнага неба]] [[Клаўдзій Пталемей|Клаўдзія Пталемея]] «[[Альмагест]]». Названа імем [[Касіяпея (міфалогія)|Касіяпеі]] — у [[Старажытнагрэчаская міфалогія|грэчаскай міфалогіі]] жонкі эфіопскага цара [[Кефей, цар Эфіопіі|Кефея]] і маці [[Андрамеда|Андрамеды]]. Паводле адной з версій міфа, Касіяпея за сваю хвальбу была прывязана да крэсла, седзячы на якім, была павінна кружыцца вакол Паўночнага Полюса, куляючыся галавой уніз.

У некаторых арабскіх рукапісах сузор’е завецца «''Сядзячая жанчына''».

== Гл. таксама ==
* [[Аб’ект Месье M52]]
* [[Аб’ект Месье M103]]
== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Спасылкі ==
{{Commons|Category:}}
{{Сузор’і}}
{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Сузор’і]]
[[Катэгорыя:Касіяпея (сузор’е)| ]]