Прагляд зыходнага тэксту старонкі Клод Пірон

{{Асоба
|імя       = Клод Пірон
|арыгінал імя = Claude Piron
|выява        = Claude Piron.jpg
|шырыня      = 
|апісанне выявы = 
|імя пры нараджэнні = 
|род дзейнасці   = Лінгвіст, перакладчык, псіхолаг, эсперантыст
|дата нараджэння = 26.02.1931
|месца нараджэння = 
|грамадзянства = 
|падданства = 
|дата смерці = 22.01.2008
|месца смерці = 
|бацька = 
|маці = 
|муж =
|жонка =
|дзеці = 
|узнагароды і прэміі = 
|сайт = 
|вікісклад = 
}}
'''Клод Пірон''' (''Claude Piron'', [[26 лютага]] [[1931]] — [[22 студзеня]] [[2008]]) — [[Швейцарыя|швейцарскі]] лінгвіст, псіхолаг, перакладчык, выдатны [[эсперантыст]], прапагандыст эсперанта і роўнасці моў, аўтар шматлікіх мастацкіх і публіцыстычных твораў на мове [[эсперанта]].

== Біяграфія ==
Клод Пірон Нарадзіўся ў [[Бельгія|Бельгіі]] ў горадзе [[Намюр]] у 1931 годзе. Атрымаўшы лінгвістычную (перакладчыцкую) адукацыю, працаваў перакладчыкам у [[ААН]] (1956—1961) і [[Сусветная арганізацыя аховы здароўя|СААЗ]] (1961—1969), валодаў [[кітайская мова|кітайскай]], [[англійская мова|англійскай]], [[руская мова|рускай]] і [[іспанская мова|іспанскай]] мовамі. У якасці перакладчыка наведаў шмат краін Азіі і Афрыкі. Яго шматлікія міжнародныя кантакты значна паўплывалі на эсперанта-дзейнасць. У канцы 1960-ых гадоў ён атрымаў псіхалагічную адукацыю і з 1969 года займаўся пераважна [[псіхатэрапія]]й. У 1973—1994 гадах выкладаў псіхалогію ў Жэнеўскім універсітэце<ref>{{кніга|аўтар=Claude Piron.|загаловак=Eseoj Kaj Paroladoj|спасылка=http://www.elerno.cn/elibro/CLAUDE%20PIRON.pdf|выдавецтва=e-Librigita de Elerno|год=2008|старонак=253|pages=1|archive-date=15 снежня 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141215210827/http://www.elerno.cn/elibro/CLAUDE%20PIRON.pdf}}</ref>.

Пірон зацікавіўся міжнароднай мовай [[эсперанта]] ў 1943 годзе<ref>{{cite web|url=http://esperanto-ondo.ru/Novaj/Nov08-01.htm|title=Claude Piron (1931-2008)|publisher=esperanto-ondo.ru|lang=eo|access-date=2014-12-15}}</ref>, калі быў школьнікам. Ён заставаўся актыўным прапагандыстам гэтай мовы на працягу ўсяго жыцця. На эсперанта і аб эсперанта ім была выдадзена вялікая колькасць мастацкай, вучэбнай, навуковай і публіцыстычнай літаратуры (пісаў таксама пад [[псеўданім]]ам ''Johán Valano'')<ref>{{cite web|url=http://www.onb.ac.at/sammlungen/plansprachen/16292.htm|title=Splitternachlass Claude Piron|lang=de|access-date=10 ліпеня 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20141215205929/http://www.onb.ac.at/sammlungen/plansprachen/16292.htm|archive-date=15 снежня 2014|url-status=dead}}</ref>. Пірон з’яўляўся членам [[Акадэмія эсперанта|Акадэміі эсперанта]], ганаровым членам [[Сусветная асацыяцыя эсперанта|Сусветнай асацыяцыі эсперанта]], членам Асацыяцыі пісьменнікаў-эсперантыстаў, лаўрэатам шматлікіх прэмій і конкурсаў.

З 1978 года з’яўляўся швейцарскім падданым. 22 студзеня 2008 года памёр з-за сардэчнага прыступу (Гланд, [[Швейцарыя]])<ref>{{cite web|url=http://www.liberafolio.org/2008/forpasis-claude-piron|title=Forpasis Claude Piron|date=2008-01-24|publisher=liberafolio.org|lang=eo|access-date=2014-12-15}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.agoravox.fr/tribune-libre/article/claude-piron-forpasis-34221|title=Claude Piron forpasis|author=Sréfane Veyret|date=2008-02-01|publisher=agoravox.fr|lang=fr|access-date=2014-12-15}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.e-novosti.info/blog/24.01.2008|title=Скончался Клод Пирон|date=2008-01-24|publisher=e-novosti.info|lang=ru|access-date=2014-12-15}}</ref>.

Быў жанаты, меў трох дзяцей<ref>{{cite web|url=http://www.hommages.ch/defunt/32866?Claude_Piron|title=En souvenir de... claude Piron, psychologue et avocat de l' esperanto|last=Kaufmann|first=Anne.|date=2008-01|publisher=hommages.ch|lang=fr|access-date=2014-12-15}}{{Недаступная спасылка}}</ref>.

== Пірон і эсперанта ==

Клод Пірон вядомы як папулярны [[эсперанта-літаратура|пісьменнік на мове эсперанта]]. Яго мастацкія творы вылучаюцца захапляльнасцю апавядання, але ў той жа час простым стылем і актыўным выкарыстаннем «схаваных» выразных асаблівасцей эсперанта (у першую чаргу «нязвыклага», але зразумелага словаўтварэння). Значную вядомасць і папулярнасць атрымалі яго навучальныя аповесці «Герда знікла» ''(Gerda malaperis)'' і «Дазволь мне сказаць болей» ''(Lasu min paroli plu)'', у якіх захапляльны сюжэт прыведзены ў форме тэкстаў, якія паступова робяцца больш складанымі, асабліва арыентаванымі на адпрацоўку тых ці іншых граматычных асаблівасцей эсперанта.

Як эсперанта-паэт Пірон напісаў паэтычны зборнік «Па-добраму» (''Malmalice'', эсперантамоўная назва з’яўляецца неперакладальнай гульнёй слоў). Акрамя гэтага ён перакладаў песні з розных моў, карыстаецца папулярнасцю яго аўдыяальбом «Паласуйцеся грушай» (''Frandu Piron'', 1982).

У шматлікіх лінгвістычных і навукова-папулярных артыкулах аб эсперанта К. Пірон апісвае розныя лінгвістычныя і сацыялагічныя аспекты эсперанта. З’яўляючыся псіхолагам, ён вылучыў і пастаянна адстойваў тэзіс аб тым, што эсперанта «з’яўляецца больш прыстасаваным для чалавечай псіхікі, чым нацыянальныя мовы», так як больш паслядоўна адпавядае прынцыпу «падобным паняццям — падобныя формы выражэння». Вялікую вядомасць і неадназначныя адзнакі сярод эсперантыстаў атрымала яго кніга «Добрая мова» (''La bona lingvo''), у якой ён абараняе прынцыпы «простага эсперанта», які здольны чэрпаць рэсурсы для ўзбагачэння ў самім сабе, у сваёй граматычнай структуры (у процівагу ідэі «багатага эсперанта», які чэрпае багацце лексічных форм у нацыянальных мовах).

Пірон з’яўляўся аўтарам шматлікіх публікацый на тэму шматмоўя і моўнай праблеме (на эсперанта, французскай і англійскай мовах), у якіх ён пераканаўча абараняў эсперанта як сродак для міжнародных зносін; найбольш вядомы яго твор «Моўная праблема — ад хаосу да разважлівасці» (''Le Défi des langues — Du Gâchisau bon sens'', 1994, выдадзены таксама на партугальскай мове).

== Найзнайчнейшыя творы ==
* Серыя так званых «Ці-раманаў» (''Ĉu-romanoj'')
** «Ці гатуеце вы па-кітайску» (''Ĉu vi kuiras ĉine?'', 1976)
** «Ці дастаткова ён прытармазіў?» (''Ĉu li bremsis sufiĉe?'', 1978)
** «Ён прыйшоў з космасу?» (''ĉu li venis trakosme?'', 1980)
** «Мы сабраліся дарэмна?» (''Ĉu ni kunvenis vane?'', 1982)
** «Ці памерці ёй падчас руху?» (''Ĉu ŝi mortu trafike?'', 1982, эсперантамоўная назва ўтрымлівае неперакладальную гульню слоў: «trafike» — ''падчас руху'', «tra-fike» — ''падчас сэкса'')
* Паэзія
** Паэтычны зборнік «Па-добраму» (''Malmalice'', 1977, эсперантамоўная назва ўяўляе з сабе неперакладальную гульню слоў)
* Вучэбная літаратура на эсперанта
** «Герда знікла» (''Gerda malaperis'', 1983)
** «Дазволь мне сказаць болей!» (''Lasu min paroli plu'', 1984)
** «Яны схапілі Эльзу!» (''Ili kaptis Elzan!'', 1985)
** «Няма даравання» (''Sen pardono'', 1988, падручнік)
** «Дзякуй, сябар!» (''Dankon, amiko!'', 1990)
** «Пацалункавая хвароба» (''La kisa malsano'', 1991)
* Даследаванні і праблемныя творы аб эсперанта
** «Эсперанта — еўрапейская ці азіяцкая мова?» (''Esperanto:ĉu eŭropa aŭ azia lingvo?'', 1977)
** «Псіхалагічныя рэакцыі на эсперанта» (''Psikologiaj reagoj al Esperanto'', 1988)
** «Добрая мова» (''La bona lingvo'', 1989)
** «Эсперанта з кропкі гледжання пісьменніка» (''Esperanto de la vidpunkto de verkisto'', 1992)
* Аўдыяальбом «Паласуйся грушай» (''Frandu Piron'', 1982)
* На французскай мове:
** «Моўная праблема — ад хаосу да разважлівасці» (''Le Défi des langues — Du Gâchis aŭ bon sens'', 1994, выдадзена таксама на партугальскай мове)

{{зноскі}}

== Спасылкі ==
* [http://claudeliron.free.fr Аб К. Піроне (агульная старонка) яго артыкулы на рускай мове]{{Недаступная спасылка}} (гл.раздзел «Artikles et extraits»)
* [http://www.e-novosti.info/blog/piron Клод Пірон. Еўрапейскае хітраспляценне моў]
* [http://dotsub.com/films/thelanguage/index.php?autostart=true&lamguage_setting=ru_1683 Відэа з К. Піронам аб моўнай праблеме (на англійскай мове з рускімі субтытрамі)]
* [http://www.youtube.com/watch?v=taLXSe4c498&mode=related&search= К Пірон аб монай праблеме на французскай мове (справа спасылкі на іншыя відэаролікі)]
* [http://neohuman.ru/materials/zhivie-voprosyi/claude-piron/226 Адно з апошніх(магчыма апошняе) інтэрв’ю Клода Пірона (пераклад на рускую мову)]

{{Бібліяінфармацыя}}

{{DEFAULTSORT:Пірон Клод}}
[[Катэгорыя:Эсперантысты]]
[[Катэгорыя:Паэты на эсперанта]]
[[Катэгорыя:Пісьменнікі на эсперанта]]
[[Катэгорыя:Перакладчыкі на эсперанта]]
[[Катэгорыя:Перакладчыкі паэзіі на эсперанта]]
[[Катэгорыя:Эсперантолагі]]