Прагляд зыходнага тэксту старонкі Кракаўска-Віленская унія

{{Дагавор
| назва               =Кракаўска-Віленская унія
| поўная назва        =
| выява               =Jagiellon countries 1490m9.PNG
| шырыня              =300пкс
| подпіс              =Польшча (на карце заштрыхаваная малінавым колерам) і Літва (ружовы колер) у 1490-я гады
| тып                 =
| дата падрыхтоўкі    =
| дата падпісання     =[[6 мая]] [[1499]]
| месца падпісання    =[[Кракаў]] (Польшча)
| змацаваны пячаткай  =
| увайшоў у сілу      =[[24 ліпеня]] [[1499]]
| умовы               = Пацверджанне [[Гарадзельская унія|Гарадзельскай уніі]]
| заканчэнне дзеяння  =
| страціў сілу        =
| падпісаны           =
| бакі                =[[Вялікае Княства Літоўскае]]<br/>[[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Польскае Каралеўства]]
| месца захоўвання    =
| мова                =
| мовы                =
| сайт                =
| вікікрыніцы         =
}}

'''Кра́каўска-Ві́ленская унія''' — саюзная дамова паміж [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княствам Літоўскім]] і [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўствам Польскім]], заснаваная на [[Гарадзельская унія|Гарадзельскай уніі 1413 года]]. [[6 мая]] [[1499]] года ў [[Кракаў|Кракаве]] акт уніі быў падпісаны польскай шляхтай, а 24 ліпеня таго ж года быў зацверджаны літоўскім баярствам у [[Вільня|Вільні]].

== Перадумовы ==
Першапачатковая [[Гарадзельская унія|Гарадзельская унія 1413 года]] была складзена паміж стрыечнымі братамі — каралём польскім [[Ягайла|Уладзіславам II Ягайлам]] і вялікім князем літоўскім [[Вітаўт]]ам. Ініцыятарам аднаўлення і пацверджання ранейшага дагавора, заключанай 86 гадоў назад, стаў унук Ягайлы, вялікі князь літоўскі [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]], а другім бокам дагаворы выступіў яго родны брат [[Ян I Ольбрахт|Ян Ольбрахт]].

Перападпісанне саюзнага дагавора прайшло ў той жа год, што і пастанова віленскага сойму [[1499]] года, паводле якога надалей ні вялікі князь літоўскі не мог быць абраны бяз згоды Польшчы, ні польскі трон не мог быць замешчаны бяз згоды літоўскага дваранства. Лагічным развіццём гэтых прававых дакументаў стаў [[Мельніцкая унія|Мельніцкі прывілей]] [[25 кастрычніка]] [[1501]] года, паводле якога ўстанаўлівалася, што з тых часоў Польшча і Літва павінны складаць адну дзяржаву, якоя складаецца пад кіраваннем аднаго караля, які абіраецца ў Кракаве. Норма гэтая была ўпершыню ўжытая ў тым жа годзе: праз некалькі месяцаў 41-летні Ян Ольбрахт нечакана памёр, і Аляксандр уступіў, па сумяшчальніцтве, на польскі трон.

Аднак асноўнай мэтай абноўленай уніі, — як і ранейшай, — заставаўся ваенна-стратэгічны саюз, узаемадапамога Польшчы і Літвы пры вядзенні абарончых і наступальных войнаў; і першым чынам, як пісаў амерыканскі літоўскі гісторык [[Антанас Юсайціс]] — войнаў Літвы з Масквой і Польшчы — з туркамі і татарамі<ref name="Jusaitis">{{cite book
| url       = http://books.google.com/books?ei=GEWUTMrFDcT-OfjP8IgJ&ct=result&id=9Xo2AAAAMAAJ&dq=Horodlo+1499&q=renewed#search_anchor
| title     = The history of the Lithuanian nation and its present national aspirations
| last      = Antanas Jusaitis 
| publisher = The Lithuanian Catholic Truth Society 
| year      = 1918 
| series    =
| pages     = 156
| page      = 41
| isbn      =}}</ref>.

Праект абноўленай уніі быў складзены ў Літве яшчэ ў 1496 годзе<ref name="Backus45">{{cite book
| url       = http://books.google.com/books?id=WgVpAAAAMAAJ&q=Horodlo+1499&dq=Horodlo+1499&hl=en&ei=bUyUTL_AIJKmOJWm_YgJ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=6&ved=0CD4Q6AEwBQ
| title     = Motives of West Russian nobles in deserting Lithuania for Moscow, 1377-1514
| last      = Oswald P. Backus
| publisher = University of Kansas Press
| year      = 1957
| series    =
| pages     = 45
| page      = 174
| isbn      =}}</ref><ref name="Backus88">{{cite book 
| url       = http://books.google.com/books?id=WgVpAAAAMAAJ&q=Horodlo+1499&dq=Horodlo+1499&hl=en&ei=bUyUTL_AIJKmOJWm_YgJ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=6&ved=0CD4Q6AEwBQ
| title     = Motives of West Russian nobles in deserting Lithuania for Moscow, 1377-1514
| last      = Oswald P. Backus
| publisher = University of Kansas Press
| year      = 1957
| series    =
| pages     = 88
| page      = 174
| isbn      =}}</ref>. Даследуючы, чаму ж рускія праваслаўныя дваране, якія апынуліся пад уладай Літвы, сталі яе з вядомага часу пакідаць, пераходзячы на службу Маскве, амерыканскі навуковец [[О. Бэкус]] адзначае, што пры перапрацоўцы з ранейшага тэксту уніі зніклі часткі, якія вызначалі стаўленне да праваслаўных грамадзян у дзяржаве. У сувязі з надаваннем Польшчай правоў дваранам з Літвы ў новым тэксце толькі адзначалася без удакладненняў, што некаторыя дваране атрымаюць дазвол на асабістыя гербы і іншыя знакі годнасці ў Польшчы<ref name="Backus45" />.

{{Зноскі}}
== Літаратура ==
* {{Кніга|аўтар=Гудавичюс Э. |загаловак=История Литвы с древнейших времен до 1569 года|том=I| адказны=Перевод Г. И. Ефремова.|месца =М. |выдавецтва = Batrus |год = 2005|isbn = 5-94953-029-2}}

{{Польска-літоўскія уніі}}

[[Катэгорыя:Польска-літоўскія уніі]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя дагаворы XV стагоддзя]]
[[Катэгорыя:1499]]
[[Катэгорыя:XV стагоддзе ў Кракаве]]
[[Катэгорыя:Падзеі 24 ліпеня]]