Прагляд зыходнага тэксту старонкі Прыпяць

{{Значэнні|2=Прыпяць}}
{{Рака2
 |Назва                   = Прыпяць
 |Арыгінальная назва     = 
 |Выява                   = Pripyat near Mozyr.jpg
  |Подпіс                 = Рака Прыпяць каля [[Мазыр]]а
 |Карта                   = Pripiat_(rivière).png
  |Подпіс карты           = 
 |Даўжыня                 = 761
 |Плошча басейна          = 121000
 |Басейн                  = Дняпро/Чорнае мора
 |Басейн рэк              = 
 |Расход вады             = 450
  |Месца вымярэння        = у вусці
 |Выток                   = 
  |Месцазнаходжанне вытоку= в. Гладзін ([[Украіна]])
 |Вусце                   = [[Дняпро]]
 |Ухіл ракі              = 0,1
 |Краіна                 = Украіна/Беларусь
  |Рэгіён                = 
   |Раён                 = 
 |Пазіцыйная карта = Еўропа
 |Пазіцыйная карта 1 =
}}
'''Пры́пяць''' — рака ў [[Валынская вобласць|Валынскай]], [[Ровенская вобласць|Ровенскай]] і [[Кіеўская вобласць|Кіеўскай]] абласцях [[Украіна|Украіны]], [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай]] і [[Гомельская вобласць|Гомельскай]] абласцях [[Беларусь|Беларусі]], правы прыток [[Дняпро|Дняпра]]. Даўжыня 761 км<ref>{{Cite web |url=http://www.cricuwr.by/static/INVENT_VO/Text/PDF/RAZD1/Gomel/tabl4.pdf |title=Основные характеристики речных бассейнов (с площадью водосбора ≥ 200 км²) Гомельской области // Справочник «Водные объекты Республики Беларусь» |access-date=30 мая 2021 |archive-date=24 студзеня 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124174422/http://www.cricuwr.by/static/INVENT_VO/Text/PDF/RAZD1/Gomel/tabl4.pdf |url-status=dead }}</ref>, у межах Беларусі 500 км. Вадазбор 121 тыс. км². Сярэднегадавы расход вады ў вусці 450 м³/с. Агульнае падзенне ракі 69,5 м. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,1 [[праміля|‰]].

== Назва ==
Згодна з найбольш пашыранай версіяй (належыць [[Макс Фасмер|М. Фасмеру]]), назва Прыпяць значыць «пры-ток (Дняпра)» і звязаная з індаеўрапейскім ''*pet-'' «імкнуцца, кідацца»<ref>''K. Būga.'' Rinktiniai raštai. T. 3. Vilnius, 1961. C. 886.</ref>.

== Асноўныя прытокі ==
'''Справа''': [[Тур’я (правы прыток Прыпяці)|Тур’я]], [[Стаход]], [[Рака Весялуха|Весялуха]], [[Стыр]], [[Гарынь]], [[Сцвіга]], [[Убарць]], [[Тур (рака)|Тур]], [[Славечна (рака)|Славечна]], [[Жалонь]], [[Тураў-Альгомельскі канал]].

'''Злева''': [[Піна]], [[Ясельда]], [[Скрыпіца]], [[Бобрык 1]], [[Цна (прыток Прыпяці)|Цна]], [[Лань (рака)|Лань]], [[Случ (прыток Прыпяці)|Случ]], [[Бобрык 2]], [[Пціч (рака)|Пціч]], [[Трэмля (рака)|Трэмля]], [[Іпа]], [[Тур’я (левы прыток Прыпяці)|Тур’я]], [[Чарабасаўскі канал]].

== На рацэ ==
'''Гарады''': [[Пінск]] (порт), [[Мазыр]] (порт), [[Тураў]] (прыстань), [[Петрыкаў]] (порт), [[Нароўля]] (порт), [[Чарнобыль]] (порт).

'''Водзяцца''': [[шчупак]], [[акунь]], [[плотка]], [[лешч]], [[лінь]], [[карась залаты]], [[верхаводка]], [[гусцяра]]; ''каштоўныя'' — [[судак]], [[галавень]], [[падуст]], [[сом]].

== Гідраграфія ==
Пачынаецца за 1 км на паўднёвы ўсход ад в. [[Галядын|Галядзін]] Ковельскага раёна Валынскай вобласці на вышыні 168 м над узроўнем мора, цячэ ўздоўж Прыпяцкай нізіны на працягу 204 км па Украіне, 500 км — па Беларусі і астатнія 57 км — зноў па Украіне. Упадае з паўночнага ўсходу ў Кіеўскае вадасховішча. Рака суднаходная на ўсёй тэрыторыі Беларусі, навігацыя на працягу 240—270 сутак. Злучана [[Дняпроўска-Бугскі канал|Дняпроўска-Бугскім каналам]] з [[Мухавец|р. Мухавец]] (басейн [[Заходні Буг|Заходняга Буга]]), [[Агінскі канал|Агінскім каналам]] (не дзейнічае) — з [[Нёман]]ам, [[Мікашэвіцкі канал|Мікашэвіцкім каналам]] — з рачным портам [[Мікашэвічы]]. Вада ў рацэ гідракарбанатна-кальцыевага класа, умерана жорсткая, сярэдняй мінералізацыі.

У выніку [[Катастрофа на Чарнобыльскай АЭС|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] ([[1986]]) басейн ніжняга цячэння Прыпяці быў забруджаны радыенуклідамі. З месцаў, дзе пражыванне стала небяспечным для здароўя, насельніцтва эвакуіравана і створаны [[Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалагічны запаведнік|Палескі радыяцыйна-экалагічны запаведнік]]. У сярэднім цячэнні Прыпяці, на тэрыторыі [[Жыткавіцкі раён|Жыткавіцкага]], [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскага]] і [[Лельчыцкі раён|Лельчыцкага]] раёнаў, паблізу ракі знаходзіцца [[Прыпяцкі нацыянальны парк|нацыянальны парк «Прыпяцкі»]].

Характарыстыкі гідралагічнага рэжыму ракі — расцягнутае веснавое разводдзе, кароткачасовая (100—120 сутак) летняя межань, якая парушаецца дажджавымі паводкамі і амаль штогоднімі асеннімі пад′ёмамі ўзроўню вады. На перыяд веснавога разводдзя прыпадае 60 %, летне-асеннюю межань — 24 %, зімовую — 16 % гадавога сцёку. Максімальныя ўзроўні вады — у 1-й палове красавіка. Вышыня пад′ёму ў верхнім цячэнні да 2 м, у сярэднім і ніжнім да 5 м, у межах вузкай поймы (каля Мазыра) да 7 м над самай нізкай межанню. Самыя нізкія ўзроўні звычайна ў верасні — кастрычніку. Замярзае амаль адначасова на ўсім працягу звычайна ў першай палове снежня, ачышчаецца ад лёду ў канцы сакавіка. Веснавы ледаход 4—8 сутак. Сярэднегадавы расход вады: каля [[Кораб’е|вёскі Кораб’е]] ([[Столінскі раён]], 310 км ад вытоку) — 119 м³/с, каля Турава — 264, Мазыра — 383; найбольшы — адпаведна 1760 (1932), 3990 (1979), 5670 (1895); найменшы — адпаведна 9,66 (1953), 38,6 (1954), 22 (1921).

[[Выява:Prypeć - Newir (lubieszowski) 2019.jpg|thumb|left|У верхнім цячэнні.]]
[[Выява:Prypiac.jpg|thumb|left|Каля Мазыра.]]
Даліна слабавыразная, шырынёй 70—75 км; каля Мазырскай грады трапецападобнай формы, звужаецца да 5 км. Вылучаюцца пойма і 2 надпоймавыя тэрасы. Пойма развітая на ўсім працягу ракі; шырыня яе да воз. Любяж (Любязь, Валынская вобл.) 2—6 км, у Беларусі ў вусці Піны і Гарыні 16—18 км, ніжэй паміж [[Кажан-Гарадок|в. Кажан-Гарадок]] Лунінецкага р-на і вусцем Сцвігі 8—9 км, уздоўж Мазырскай грады да [[Барбароў|в. Барбароў]] Мазырскага р-на звужаецца да 1 км і далей пашыраецца да 9 км. Першая надпоймавая тэраса развіта на ўсім працягу, адсутнічае толькі каля Петрыкава і Мазыра. Шырыня яе 1—8 км, у месцах упадзення буйных прытокаў да 18 км. Шырыня 2-й тэрасы ад 200—500 м да 28 км.

Рэчышча ў вярхоўі каналізаванае, на астатнім працягу звілістае, свабодна меандруе, шмат нізкіх пясчаных астравоў, старарэччаў, заліваў. На тэрыторыі Украіны ніжэй вусця р. Турыя збудаваны гідравузел, праз які частка сцёку Прыпяці адводзіцца ў [[Белаазёрскі канал]] для жыўлення Дняпроўска-Бугскага канала. Ніжэй гідравузла на невялікім працягу рэчышча месцамі перасыхае і ператвараецца ў азёрападобныя плёсы. Пераважная шырыня ракі ад вытоку да вусця р. Стаход 4—15 м, ніжэй па цячэнні 50—70 м, у нізоўі 100—250 м, пры ўпадзенні ў Кіеўскае вадасховішча 4—5 км. Да [[Бобрык 1|р. Бобрык 1]] рэчышча Прыпяці нярэдка абвалаванае, у сярэднім цячэнні — прыродныя берагавыя валы (вышыня да 1,5 м).

{{зноскі}}

== Літаратура ==
* {{Крыніцы/РэсВодСССР|5|1-2}}
* {{Крыніцы/ПрырБел}}
* {{Крыніцы/Блакітная}}
* {{Крыніцы/ВодКадастр}}
* {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|Прыпяць|604}}

{{Дняпро}}
{{Прыпяць}}
{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Прыпяць| ]]
[[Катэгорыя:Рэкі Брэсцкай вобласці]]
[[Катэгорыя:Рэкі Валынскай вобласці]]
[[Катэгорыя:Рэкі Гомельскай вобласці]]
[[Катэгорыя:Рэкі Кіеўскай вобласці]]
[[Катэгорыя:Рэкі Ровенскай вобласці]]