Птушкі на цернях (раман)

Птушкі на цернях
англ.: The Thorn Birds
Жанр	гістарычны фікшн[d]
Аўтар	Колін Мак-Калау
Мова арыгінала	англійская
Дата першай публікацыі	красавік 1977

«Птушкі на цернях» (англ. The Thorn Birds) — раман — бэстсэлер 1977 аўстралійскай пісьменніцы Колін Мак-Калау.

Сюжэт

Гісторыя пачынаецца ў 1915 годзе і ахоплівае паўстагоддзя. Кніга разбіта на сем частак, у кожнай з якіх раскрываецца характар аднаго з галоўных герояў. У цэнтры сюжэту — жыццё сям’і Кліру, прарабіўшай шлях ад новазеландскіх беднякоў да кіроўцы аднаго з найбуйнейшых аўстралійскіх маёнткаў Дрохеды.

'Частка 1 . 1915—1917 гг . Мэгі '

Пачынаецца кніга з дня нараджэння малодшай дачкі, Мэгі, якой спаўняецца чатыры гады. Апісваецца побыт шматдзетнай сям’і, цяжкую штодзённую працу маці сямейства, Фіёны, цяжкасці навучання дзяцей у каталіцкай школе пад начальствам суровых манашак, незадаволенасць старэйшага сына Фрэнка беднасцю і аднастайнасцю жыцця. Аднойчы бацьку, Падрыку Кліру (Пэды), прыходзіць ліст ад яго сястры Мэры Карсан, багатай уладальніцы шырокага аўстралійскага маёнтка Дрохеды. Яна запрашае яго на пасаду старэйшага Аўчароў, і ўся сям’я пераязджае з Новай Зеландыі ў Аўстралію.

'Частка 2 . 1918—1928 гг . Ральф '

У Аўстраліі сямейства Кліру сустракае малады парафіяльны святар Ральф дэ Брыкасар. Дзесяцігадовая Мэгі, адзіная дачка ў сям’і, прыцягвае яго ўвагу сваёй прыгажосцю і сарамлівасцю. Стаўшы старэй Мэгі ўлюбляецца ў яго, але ім не наканавана быць разам, паколькі Ральф, як любы каталіцкі святар, даў зарок цнатлівасці (цэлібат). Тым не менш, яны праводзяць разам шмат часу, ездзяць верхам, гутараць. Мэры Карсан, удава «сталёвага караля» Майкла Карсана, без адказу закахана ў Ральфа і назірае за яго адносінамі з Мэгі з дрэнна схаванай нянавісцю. Адчуваючы, што Ральф блізкі да таго, каб адмовіцца ад сану дзеля стала дарослай Мэгі, Мэры расстаўляе Ральфу пастку цаной свайго жыцця: пасля смерці Мэры Карсан яе велізарная спадчына пераходзіць да царквы пры ўмове, што апошняя па вартасці ацэніць свайго сціплага служыцеля Ральфа дэ Брыкасара, які становіцца адзіным распарадчыкам стану Карсан, а сямейства Кліру атрымлівае права жыць у Дрохеде ў якасці кіраўнікоў. Цяпер, калі перад Ральфам зноў ва ўвесь абсяг адкрываецца магчымасць царкоўнай кар’еры — ён адмаўляецца ад таго, каб злучыць сваё жыццё з Мэгі і з’язджае з Дрохеды. Мэгі сумуе па ім. Ральф таксама думае пра яе, але адольвае жаданне вярнуцца ў Дрохеду.

'Частка 3 . 1929—1932 гг . Пэды '

Падчас вялізнага пажару гінуць бацька Мэгі Пэды і брат Сцюарт. Па чыстай выпадковасці ў той дзень, калі іх цела перавозяць у сядзібу, Ральф прыязджае ў Дрохеду. Мэгі, якая на час забыла тугу па родных, атрымоўваецца атрымаць ад яго пацалунак, але адразу пасля пахавання Ральф зноў з’язджае. Мэгі дорыць яму ружу — адзіную, ацалелую ад пажару, і Ральф хавае яе ў свой кішэнны брэвіарый.

'Частка 4 . 1933—1938 гг . Люк '

Мэгі працягвае сумаваць па Ральфу. Тым часам у сядзібе з’яўляецца новы работнік, Люк О’Ніл, які пачынае даглядаць за Мэгі. Вонкава ён падобны на Ральфа, і Мэгі спачатку прымае яго запрашэння на танцы, а потым выходзіць за яго замуж. Пасля вяселля высвятляецца, што Люк знайшоў сабе працу рубшчыка трыснягу, а Мэгі зладзіў пакаёўкай ў дом шлюбнай пары. Мэгі марыць пра дзіця і аб сваім доме, але Люк аддае перавагу працаваць і збіраць грошы, абяцаючы ёй паўнавартаснае сямейнае жыццё праз пару гадоў. Яны не бачацца месяцамі, аднак Мэгі, пускаючыся на хітрасць, нараджае ад яго дачку Джасціну. Пасля цяжкіх родаў яна доўга хварэе і гаспадары дома, дзе яна служыць пакаёўкай, дораць ёй паездку на востраў Матлок. Пасля яе ад’езду прыязджае Люк і гаспадыня прапануе наведаць Мэгі, але Люк адмаўляецца і з’язджае. Пасля гэтага прыязджае Ральф, і яму таксама раяць з’ездзіць да Мэгі, выдаўшы сябе за Люка. Ральф вагаецца, але адпраўляецца да Мэгі. Не ў сілах супрацівіцца цязе адзін да аднаго, яны праводзяць некалькі дзён як муж з жонкай, пасля чаго Ральф вяртаецца ў Рым, каб працягнуць кар’еру і стаць кардыналам. Мэгі сыходзіць ад Люка і вяртаецца ў Дрохеду, носячы пад сэрцам дзіцё Ральфа.

' Частка 5 . 1938—1953 гг . Фiя '

Тым часам у Еўропе пачынаецца Другая сусветная вайна. Двое братоў Мэгі сыходзяць на фронт. Ральф, ужо будучы кардыналам, з цяжкасцю мірыцца з гнуткасцю Ватыкана ў адносінах да рэжыму Мусаліні. У Дрохеде у Мэгі нараджаецца сын Дэн, копія Ральфа, але ніхто не сумняваецца, што яго бацька Люк, так як мужчыны вельмі падобныя. Здагадваецца толькі маці Мэгі, Фіёна (Фiя). У размове з Мэгі высвятляецца, што ў маладосці Фіёна таксама была горача закахана ў аднаго ўплывовага чалавека, які не мог на ёй ажаніцца. Яна нарадзіла ад яго сына, Фрэнка, і яе бацька даў Падрыку Кліру грошай, каб той ажаніўся з ёй. І Фіёна, і Мэгі любілі чалавека, які не мог адказаць ім узаемнасцю: каханы Фіёны клапаціўся аб сваёй кар’еры, Ральф адданы царквы. Мэгі смяецца і кажа, што яна паступіла больш разумна і паклапацілася пра тое, каб у Дэна было імя і ніхто не засумняваўся ў яго законным паходжанні. Ральф прыязджае ў Дрохеду, знаёміцца з Дэном, але не здагадваецца, што гэта яго сын. Мэгі нічога яму не кажа.

' Частка 6 . 1954—1965 гг . Дэн '

Дзеці Мэгі, пасталеўшы, выбіраюць сабе прафесіі. Джасціна збіраецца стаць актрысай і з’яжджае ў Лондан. Дэн хоча стаць святаром. Мэгі ў лютасці: яна спадзявалася, што ў Дэна будуць дзеці, і так яна «ўкрадзе» Ральфа ў царквы. Але Дэн цвёрда стаіць на сваім, і яна адпраўляе яго ў Рым, да Ральфа. Дэн праходзіць навучанне ў семінарыі і пасвячэнне. Пасля абраду ён з’язджае на Крыт адпачыць і тоне, ратуючы дзвюх жанчын. Мэгі прыязджае да Ральфу прасіць дапамогі ў перамовах з грэчаскімі ўладамі і адкрывае яму, што Дэн — яго сын. Ральф дапамагае ёй перавезці Дэна ў Дрохеду, здзяйсняе над ім апошні абрад і памірае пасля пахавання, прызнаўшыся сабе, што дзеля сваіх амбіцый ён прынёс у ахвяру занадта многае.

'Частка 7 . 1965—1969 гг . Джасціна '

Пасля смерці Дэна, Джасціна не знаходзіць сабе месца і шукае заспакаення ў працы. Яна то спрабуе вярнуцца ў Дрохеду, то імкнецца наладзіць адносіны са сваім сябрам — немцам Ліёнам Хартгеймом. Ліён любіць Джасціну і жадае ажаніцца на ёй, яна ж баіцца прывязацца да яго і стаць уразлівай для болю і перажыванняў. У выніку яна выходзіць за яго замуж. Мэгі ў Дрохеде атрымлівае ад яе тэлеграму, якая паведамляе пра жаніцьбу. У сядзібы няма будучыні — яе браты не жаніліся і бяздзетныя, Дэн памёр, а Джасціна не жадае і чуць пра дзяцей.

Персанажы

• ' Мэгенн " Мэгі " Кліру ' — цэнтральны персанаж, адзіная дачка сярод вялікага круга сыноў. У рамане яна прысутнічае з ранняга дзяцінства да глыбокай старасці.
• ' Бацька Ральф Рауль дэ Брыкасар ' — сапраўднае каханне Мэгі, прыгожы ірландскі каталіцкі святар.
• ' Падрык " Пэды " Кліру ' — бацька Мэгі, свайго роду і просты працоўны, ірландзец; загінуў падчас пажару ў Дрохедзе.
• ' Фіёна " Фiя " Армстронг Кліру ' — жонка Пэды і маці Мэгі, жанчына арыстакратычных крывей.
• ' Фрэнсіс " Фрэнк " Армстронг Кліру ' — старэйшы брат Мэгі, пазашлюбны першы сын Фіёна. Мэгі была яго ўлюбёнкай.
• ' Мэры Элізабэт Кліру Карсан ' — вельмі багатая старэйшая сястра Падрыка; дабрадзейка Айца Ральфа, ўладальніца Дрохеды.
• ' Люк О’Ніл ' — муж Мэгі падчас няшчаснага трохгадовага шлюбу; бацька Джасціны.
• ' Дэн О’Ніл ' — сын Мэгі і Ральфа, гонар і радасць Мэгі, патануў у Грэцыі ва ўзросце дваццаці шасці гадоў.
• ' Джасціна О’Ніл ' — дачка Мэгі і Люка, разумная, незалежная дзяўчына. У рэшце рэшт, яна з’яўляецца адзінай якая захавалася унучкай Пэды Кліру .
• ' Людвіг і Эн Мюлер ' — працадаўцы Мэгі падчас яе шлюбу з Люкам. Яны становяцца сябрамі на ўсё жыццё.
• ' Боб , Джэк і Х’юга Кліру ' — старэйшыя браты Мэгі. Усе яны нагадваюць Пэды і дажываюць свае дні, не знаходзяцца ў шлюбе, у Дрохедзе.
• ' Сцюарт " Стю " Кліру ' — спакойны, памяркоўны хлопчык, які нагадвае яго маці і знаходзіцца бліжэй за ўсё да Мэгі ў старэйшым узросце. Атрымаў мянушку «маленькага святога». Памёр у Аўстраліі з-за вепрука, які задушыў яго.
• ' Хэролд " Гэл " Кліру ' — запаветны маленькі брат Мэгі. Ён памірае ў чатыры гады.
• ' Джэймс і Патрык " Джымс і Пэці " Кліру ' — хлопчыкі -блізняты, самыя маладыя браты Мэгі .
• ' Ліён " Лівень " Мерлiнг Хартгейм ' — сябар Ральфа. Немец. Член заходнегерманскага парламента і ў канчатковым выніку муж Джасціны.
• ' Арцыбіскуп (пасля кардынал) Віторыо ды Канціні — Верчезе ' — настаўнік Ральфа, сябар Ліёна .

Экранізацыя

• У 1983 годзе па рамане выйшаў аднайменнымінісерыял.

Цікавыя факты

Паводле даследаванняў, праведзеным адным з лонданскіх універсітэтаў, кожную хвіліну ў свеце прадаецца два асобніка рамана Колін Мак-Калау «Якія спяваюць у цярноўніку»..На беларускаю мову раман перакладзены Валянцінам Рабкевічам і Сямёнам Дорскім, як «Птушкі на цернях». Выйшаў у мінскім выдаветстве «Мастацкая літаратура» у 1988 г. Генадзь Шупенька адзначае: "што месцамі ён куды бліжэй да арыгінала чым рускі пераклад "Гэта ўжо пачынаецца з назвы". Думаецца "птушкі на цернях" больш адэкваная англійскай «The Thorn Brids», чым «Поющие в терновнике»."

Цытаты з кнігі

«Ёсць такая легенда пра птушку, што спявае толькі адзін раз за ўсё сваё жыццё, затое прыгажэй усіх на свеце. Аднойчы яна пакідае сваё гняздо і ляціць шукаць куст цярноўніку, і не супакоіцца, пакуль не знойдзе. Сярод хвойнага сучча запяе яна песню і кідаецца грудзьмі на самы доўгі, самы востры шып. І, узвышаючыся над нявызначанай мукай, так спявае, паміраючы, што гэтай радаму песні пазайздросцілі б і жаўрук, і салавей. Адзіная, непараўнальная песьню, і дастаецца яна коштам жыцця. Але ўвесь свет замірае, прыслухоўваючыся, і сам Бог усміхаецца ў нябёсах. Бо ўсё лепшае купляецца коштам вялікай пакуты… Прынамсі, так кажа легенда».

Птушка з шыпом цярноўніку ў грудзях падпарадкоўваецца няўхільнага закону прыроды; яна сама не ведае, што за сіла прымушае яе кінуцца на лязо і памерці з песняй. У той момант, калі шып пранізвае ёй сэрца, яна не думае аб блізкай смерці, яна проста спявае, спявае да таго часу, пакуль не вычарпаецца голас і не абарвецца дыханне. Але мы, калі кідаемся грудзьмі на церні, — мы ведаем. Мы разумеем. І ўсё роўна — грудзьмі на церні. Так будзе заўсёды".

«Мы самі ствараем для сябе церні і нават не задумваемся, чаго нам гэта будзе каштаваць. А потым толькі і застаецца цярпець і запэўніваць сябе, што мучымся не дарма».

«Толькі паспрабуй палюбіць чалавека — і ён цябе забівае. Толькі адчуй, што без кагосьці жыць не можаш, — і ён цябе забівае».

«Старажытныя грэкі лічылі: бяз розуму каханне — грэх перад багамі. І яшчэ, памятайце: калі каго-то вось так безразважна палюбіць, багі раўнуюць і абавязкова губяць каханага ў колеры гадоў. Любіць звыш меры — блюзнерства».

« Ён памыліўся. Час ішоў, а боль не слабела. Наадварот, мучыла яшчэ мацней, абарочвалася халоднай, пачварнай катаваннем. Перш адзінота было безаблічным, і ён ніколі не думаў, што хоць адзін чалавек, увайшоўшы ў яго жыццё, мог бы прынесці яму вылячэнне. Цяпер жа ў адзіноты было імя: Мэгі, Мэгі, Мэгі…»

«Не хвалюйся, дзетачка. З табой Гасподзь Бог абышоўся вельмі велікадушна — не даў мазгоў. Павер, без іх куды зручней. Ты ніколі не будзеш саперніцай моцнага полу».