Прагляд зыходнага тэксту старонкі Ракаў

{{значэнні}}
{{НП-Беларусь
 |статус                  = аграгарадок
 |беларуская назва        = Ракаў
 |падначаленне            = 
 |герб                    = 
 |сцяг                    = 
 |шырыня герба            = 
 |шырыня сцяга            = 
 |выява                   = 
 |подпіс                  = 
 |lat_dir = N|lat_deg = 53|lat_min = 58|lat_sec = 25
 |lon_dir = E|lon_deg = 27|lon_min = 04|lon_sec = 03
 |CoordAddon              = 
 |CoordScale              = 
 |памер карты краіны      = 
 |памер карты вобласці    = 
 |памер карты раёна       = 
 |вобласць                = Мінская
 |раён                    = Валожынскі
 |сельсавет               = Ракаўскі
 |пасялковы савет         = 
 |карта краіны            = 
 |карта вобласці          = 
 |карта раёна             = 
 |унутранае дзяленне      = 
 |від главы               = 
 |глава                   = 
 |дата заснавання         = 
 |першае згадванне        = XIV стагоддзе
 |ранейшыя назвы          = 
 |статус з                = 2008
 |плошча                  = 
 |від вышыні              = 
 |вышыня цэнтра НП        = 
 |афіцыйная мова          = 
 |афіцыйная мова-ref      = 
 |двароў                  = 
 |насельніцтва            = {{рост}}2485<ref>{{Cite web|lang=ru-ru|url=https://volozhin.gov.by/ru/rukovodstvo-regiona/predstavitelnye-gosudarstvennye-organy/ispolkomy-i-sovety-pervichnogo-urovnya/selskie-ispolnitelnye-komitety/rakovskij-selskij-ispolnitelnyj-komitet|title=Раковский сельский исполнительный комитет - Воложинский районный исполнительный комитет|website=volozhin.gov.by|access-date=2022-02-21|archive-date=2022-02-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220221225333/https://volozhin.gov.by/ru/rukovodstvo-regiona/predstavitelnye-gosudarstvennye-organy/ispolkomy-i-sovety-pervichnogo-urovnya/selskie-ispolnitelnye-komitety/rakovskij-selskij-ispolnitelnyj-komitet|deadlink=no}}</ref>
 |год перапісу            = 2021
 |шчыльнасць              = 
 |нацыянальны склад       = 
 |канфесійны склад        = 
 |часавы пояс             = +2
 |DST                     = да
 |тэлефонны код           = +375 1772
 |паштовы індэкс          = 222365
 |паштовыя індэксы        = 
 |аўтамабільны код        = 5
 |від ідэнтыфікатара      = 
 |лічбавы ідэнтыфікатар   = 
 |катэгорыя ў Commons     = Rakaw
 |сайт                    = 
 |мова сайта              = 
 |мова сайта 2            = 
 |мова сайта 3            = 
 |мова сайта 4            = 
 |мова сайта 5            = 
 |add1n                   = 
 |add1                    = 
 |add2n                   = 
 |add2                    = 
 |add3n                   = 
 |add3                    = 
|OpenStreetMap         = 243004944
}}
'''Ра́каў'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Мінская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Rakaŭ}}) — [[аграгарадок]] у [[Валожынскі раён|Валожынскім раёне]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр [[Ракаўскі сельсавет|Ракаўскага сельсавета]]. Знаходзіцца за 40 км на паўднёвы ўсход ад [[Валожын]]а, за 39 км ад [[Мінск]]а; за 16 км ад чыгуначнай станцыі [[Беларусь (станцыя)|Беларусь]], каля аўтамабільнай дарогі [[Мінск]] — [[Гродна]].

Ракаў — колішні [[Магдэбургскае права|магдэбургскі]]<ref>{{Крыніцы/Мястэчкі Беларусі, 2010|к}} С. 312.</ref> [[горад]] [[Менскі павет|гістарычнай Меншчыны]], колішняя сталіца [[Ракаўскае графства|графства]].

== Назва ==
У балцка-літоўскіх імёнах, ад якіх сучасныя літоўскія прозвішчы ''Rakas, Rakys, Rakis,  Rakulis, Rakutis, Rakūnas,'' балцкая антрапанімічная аснова ''Rak''-. Яна вядомая і ў двухасноўных імёнах тыпу ''Rak-lin'as, Rak-tar'as''<ref>Z. Zinkevičius. Lietuvių asmenvardžiai. Vilnius, 2008. C. 128.</ref>''.''

== Гісторыя ==
Упершыню Ракаў згадваецца ў XIV стагоддзі як вялікакняжацкае ўладанне.

У Літоўскай Метрыцы засведчаныя балцкія імёны жыхароў Ракава па стане на XV стагоддзе: Пацюс, Малдуціс, Яўлейка, Цябут Лімейкавіч, Люмант ("Пацюс, Молдутис", "Евлеико, Тябутъ Лимеиковичъ", "Люмонтъ")<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 3 (1440-1498). Užrašymų knyga 3 // Vilnius, 1998. Стар. 53, 66.</ref>.

У 1465 годзе [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Казімір Ягелончык|Казімір]] перадаў паселішча [[Кезгайлы|Кезгайлам]], з 1550 года — ва ўладанні [[Завішы|Завішаў]]. У другой палове XVI стагоддзя тут заснавалі кальвінскі збор (дзейнічаў да пачатку XVIII стагоддзя). Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) мясцовасць увайшла ў склад [[Менскі павет|Менскага павета]] [[Менскае ваяводства|Менскага ваяводства]].

У 1568 годзе Ракаў атрымаў статус [[мястэчка]]. У першай палове XVII стагоддзя паселішча перайшло да [[Сангушкі|Сангушкаў]], пры якіх зрабілася значным гадлёвым горадам, цэнтрам [[Ракаўскае графства|графства]]. У гэты час тут працавала вядомая друкарня. У 1686 годзе Канстанцыя Сангушка з Сапегаў заснавала ў мястэчку дамініканскі кляштар Св. Духа.

У 1701 годзе [[Спіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Аўгуст Моцны]] надаў Ракаву прывілей на 2 кірмашы. Пачаўся хуткі эканамічны ўздым. Праз мястэчка праходзілі два гасцінцы: [[Менск]] — [[Пяршаі]] — [[Валожын]] — [[Ашмяны]] і Ракаў — [[Вілейка]]. У 1702 годзе [[Казімір Сангушка]] заснаваў тут базыльянскі манастыр. У 1742 годзе адбыўся пажар, які знішчыў кляштар Св. Духа (неўзабаве адбудаваны).

У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Ракаў апынуўся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], дзе стаў цэнтрам воласці [[Мінскі павет|Мінскага павета]]. У 1794 годзе за ўдзел у [[Паўстанне 1794 года|паўстанні]] расійскія ўлады канфіскавалі мястэчка ў Сангушкаў і перадалі царскаму фельдмаршалу Салтыкову. У 1804 годзе Салтыкоў прадаў Ракаў Здзяхоўскім. У 1824 годзе мясцовыя вернікі збудавалі драўляны касцёл і капліцу, у 1830 годзе — змуравалі прымогілкавую капліцу Св. Ганны. Па задушэнні [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|вызваленчага паўстання]] (1830—1831) у 1835 годзе расійскія ўлады ліквідавалі кляштар Св. Духа, а касцёл гвалтоўна перарабілі ў царкву [[Маскоўскі патрыярхат|Маскоўскага патрыярхата]]. У 1839 годзе царскія ўлады скасавалі базыльянскі манастыр, царкву перадалі [[Маскоўскі патрыярхат|Маскоўскаму патрыярхату]], багатую бібліятэку і архіў, што знаходзіліся пры манастыры — разрабавалі, манастырскі шпіталь — закрылі.

У 1843 годзе ў Ракаве пабудаваныя майстэрні сельскагаспадарчых машын (веялкі, малатарні, сячкарні і інш.), якія добра разыходзіліся ў Мінскім, а таксама ў Пскоўскім, Пецярбургскім паветах; апроч таго, у мястэчку працавалі 2 млыны, цагельня, піваварня. Мясцовыя майстры выраблялі драўляныя [[малатарня|малатарні]], [[арфа, сельскагаспадарчая прылада|арфы]] і [[сячкарня|сячкарні]] для навакольных сельскіх гаспадарак. Паводле [[Мікалай Улашчык|М. Улашчыка]]<ref>«Была такая вёска…» // [[Мікалай Улашчык]]. Выбранае / Уклад. А. Каўка, А. Улашчык. — Мн.: «Беларускі кнігазбор», 2001. С. 88.</ref>, у 1901 годзе тут вырабілі 80 малатарань. Станам на 1859 год у мястэчку было 140 двароў<ref>{{Крыніцы/Мястэчкі Беларусі, 2010|к}} С. 379.</ref>.

У канцы XIX — пачатку XX стагоддзяў. Ракаў знаходзіўся ва ўладанні [[Марыян Здзяхоўскі|Марыяна Здзяхоўскага]], прафесара Кракаўскага і Віленскага ўніверсітэтаў. У гэты час у сядзібе Здзяхоўскага збіраліся вядомыя літаратары і музыканты. [[Эліза Ажэшка]] называла Ракаў «Паўночнымі [[Афіны|Афінамі]]». На 1905 год у мястэчку было 740 будынкаў, у 1906 годзе тут збудавалі неагатычны касцёл Найсвяцейшай Дзевы Марыі. У пачатку XX стагоддзя існавалі некалькі млыноў, касцёл Св. Духа, капліца Св. Ганны, царква, праваслаўная прымогілкавая капліца, каталіцкая і праваслаўная пачатковыя школы, паштовая станцыя і тэлеграф, аптэка; набліжэйшы доктар — у Заслаўі. У 1906—1909 гадах дзейнічала правінцыйнае кола [[Польскае таварыства «Асвета» ў Мінску|Польскага таварыства «Асвета» ў Мінску]], якое займалася падтрымкай польскай адукацыі<ref>{{Крыніцы/Паміж надзеяй і непакоем, 2007|34-37}}</ref>.

Згодна з [[Рыжскі мірны дагавор 1921 года|Рыжскім мірным дагаворам]] (1921) Ракаў апынуўся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], дзе стаў цэнтрам гміны [[Віленскае ваяводства (1926—1939)|Віленскага ваяводства]]. Непадалёк ад мястэчка праходзіла граніца з БССР, што спрыяла вялікаму эканамічнаму ўздыму. У гэты час Ракаў быў улюблёным месцам кантрабандыстаў, шпіёнаў з абодвух бакоў, тут адкрываліся рэстарацыі, публічныя дамы.

У 1939 годзе Ракаў увайшоў у [[БССР]], дзе атрымаў статус гарадскога пасёлка. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з ліпеня 1941 года да ліпеня 1944 года Ракаў знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. 16 ліпеня 1954 года статус Ракава панізілі да вёскі, Ракаў далучаны да [[Выганіцкі сельсавет|Выганіцкага сельсавета]], дзе стаў яго цэнтрам, сельсавет перайменаваны ў Ракаўскі<ref>Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 16 июля 1954 г. Об упразднении городского поселка Раков, Радошковичского района, Молодечненской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref>.

28 лютага 2008 года Ракаву нададзены статус аграгарадка<ref>[http://advokatby.com/regional/feednb/bdednpv5d.htm Решение Воложинского районного Совета депутатов от 28.02.2008 N 61 «О преобразовании деревни Раков в агрогородок»]</ref>.

<gallery mode="packed" perrow="4" heights="150px" caption="Мястэчка на старых фатаздымках">
Выява:Rakaŭ, Ukryžy, Bazylanski. Ракаў, Укрыжы, Базылянскі (1944-49).jpg| Старадаўняя каплічка «На Крыжы»
Выява:Rakaŭ, Mienskaja, Śviatoj Hanny. Ракаў, Менская, Сьвятой Ганны (1914).jpg|Касцёл Св. Ганны
Выява:Rakaŭ, Daminikanskaja, Maci Božaj. Ракаў, Дамініканская, Маці Божай (1914).jpg|Касцёл Найсвяцейшай Дзевы Марыі
Выява:Rakaŭ, Daminikanskaja, Maci Božaj. Ракаў, Дамініканская, Маці Божай (1914) (2).jpg|Касцёл Найсвяцейшай Дзевы Марыі і брама
</gallery>

<gallery mode="packed" perrow="4" heights="150px">
Выява:Rakaŭ, Maci Božaj. Ракаў, Маці Божай (1914).jpg|Касцёл Найсвяцейшай Дзевы Марыі, інтэр’ер
Выява:Rakaŭ, Kaścielnaja, Plabanija. Ракаў, Касьцельная, Плябанія (1911).jpg|Плябанія
Выява:Rakaŭ, siadziba (XX).jpg|Сядзіба
Выява:Rakaŭ, Ździachoŭski. Ракаў, Зьдзяхоўскі (1908).jpg|Сядзіба
</gallery>

== Насельніцтва ==
[[Файл:Rakau Straße 2.JPG|thumb|Вуліца Ракава]]
[[Файл:Rakau Straße 1.JPG|міні|злева|Забудова Ракава]]
* '''XIX стагоддзе''': 1859 — 1501 чал.; 1897 — 3641 чал., з іх 59,5 % іўдзеяў, 27,9 % каталікоў, 12 % праваслаўных
* '''XX стагоддзе''': 1921 — 3323 чал.
* '''XXI стагоддзе''': 2001 — 2106 жыхароў, 765 двароў{{sfn|БелЭн|2001}}; 2006 — 2,1 тыс. чал.

== Інфрастуруктура ==
У Ракаве працуюць сярэдняя школа, бальніца і пошта.

== СМІ ==
У 2000—2008 гадах выходзіла краязнаўчае выданне «[[Ракаўскі шлях]]» пад рэдакцыяй прафесара Вячаслава Рагойшы<ref>{{Артыкул|аўтар=Пётр Дарашчонак.|загаловак=Ад «Ракаўскіх чытанняў» да «Ракаўскага шляху»: летапіс роднага краю пад рэдакцыяй прафесара Вячаслава Рагойшы|спасылка=http://repository.buk.by/bitstream/handle/123456789/14905/Ad%20Raka%D1%9Esk%D1%96h%20chitannya%D1%9E%20da%20Raka%D1%9Eskaga%20shlyahu_%20letap%D1%96s%20rodnaga%20krayu%20pad%20redakciyai%20prafesara%20Vyachaslava%20Ragoishi.pdf?sequence=1&isAllowed=y|выданне=Аўтэнтычны фальклор: праблемы захавання, вывучэння, успрымання (памяці антраполага Зінаіды Мажэйкі): зборнік навуковых прац [удзельнікаў XI Міжнароднай навуковай канферэнцыі, Мінск, 21—23 красавіка 2017 г.]|тып=|месца=Мінск|выдавецтва=БДУКМ|год=2017|нумар=|старонкі=180—182|issn=}}</ref>.

== Эканоміка ==
Ракаў — вядомы ў Беларусі ганчарны цэнтр (гэтак званая «[[Ракаўская кераміка]]»). Апроч таго, у вёсцы працуюць лясніцтва і прамысловы камбінат.

== Турызм ==
[[Выява:Belarus-Rakaw-Museum-Art Gallery Yanushkevichy.jpg|thumb|справа|Музей-галерэя «Янушкевічы»]]
Ракаў уваходзіць у турыстычныя маршруты «Свет беларускіх мястэчак», «Дойлідства Налібоцкага края», Ракаў — [[Тупальшчына]] — [[Івянец]] і інш.<ref>Раков // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі}}</ref>

У наваколлі вёскі дом адпачынку [[НАН Беларусі]] «Іслач», аздараўленчы комплекс «Світанак», 9 дзіцячых арганізацый адпачынку і аздараўлення.

Запрашае наведвальнікаў музей-галерэя «Янушкевічы». Краязнаўчая экспазіцыя музея прысвячаецца жыццю старасвецкай шляхты і дробнай местачковай буржуазіі, найстарэйшы яе экспанат датуецца XVII стагоддзем.

=== Славутасці ===
У Ракаве шмат славутасцей, якія ўяўляюць цікавасць для [[турыст]]аў<ref>Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн., 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9</ref><ref>[http://globustut.by/rakov/index.htm Глобус Беларусі. Ракаў]</ref>.

* [[ледавіковы перыяд|Ледавіковы]] [[Валожынскі кангламерат|кангламерат]] і пясчанік ля шашы Мінск—Валожын
* [[Касцёл Адведзін Найсвяцейшай Дзевы Марыі (Ракаў)|Касцёл Маці Божай Ружанцовай]] (1904—1906) — {{ГККРБ 4|613Г000096}}
* Гарадзішча перыяду [[Жалезны век на Беларусі|жалезнага веку]], [[Позняе Сярэднявечча|позняга сярэднявечча]] (I—XVII стагоддзi), за 0,3 км на паўднёвы захад ад касцёла, у пойме [[Іслач (рака)|р. Іслач]] (левы бераг) — {{ГККРБ 4|613В000097}}
* Манастыр базыльян (падмуркі), ля якіх знаходзіцца гаючая крыніца з каплічкай
* Капліца на тэрыторыі былой Крыжаўзвіжанскай царквы ў межах рэшткаў агароджы (1906), на шашы Ракаў — [[Кучкуны (Валожынскі раён)|Кучкуны]] — {{ГККРБ 4|613Г000098}}
* [[Спаса-Праабражэнская царква (Ракаў)|Спаса-Праабражэнская царква]] з брамай-званіцай (1793, другая палова XIX стагоддзя) — {{ГККРБ 4|612Г000099}}
* [[Касцёл Святой Ганны (Ракаў)|Капліца Святой Ганны]] з [[брама]]й-[[званіца]]й на могілках (1862)
* Ганчарня (XIX ст.)
* Паштовая станцыя (XIX ст.; руіны)
* Этнаграфічны музей Фелікса Янушкевіча.<ref>[http://travel.mail.ru/article/38910/ В Беларуси можно окунуться в историю… и в озера ледникового периода] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110927222305/http://travel.mail.ru/article/38910/ |date=27 верасня 2011 }}</ref>
* [[Ракаўская крыніца]] — гідралагічны помнік прыроды мясцовага значэння.
* Брацкая магiла (1944) — {{ГККРБ 4|613Д000100}}
* Комплекс старых праваслаўных могілак (ХІХ стагоддзе), на ўсходняй ускраіне вёскі, пры ўездзе з г. [[Мінск]]а — {{ГККРБ 4|612Д000101}}
* Магільны склеп Друцкіх-Любецкіх (1920-я)
* [[Касцёл Святой Ганны (Ракаў)#Могілкі|Каталіцкія могілкі]]
У вёсцы размяшчаецца магіла беларускага кампазітара [[Міхал Грушвіцкі|М. Грушвіцкага]], на якой пастаўлены помнік.

=== Страчаная спадчына ===
* Касцёл (1824)
* Кляштар дамініканцаў (1686)
* Сядзібна-паркавы комплекс Здзяхоўскіх (XIX ст.)
* Сінагога

<gallery mode="packed" perrow="4" heights="150px" caption="Краявіды Ракава">
Ракаўскае замчышча.JPG|Гарадзішча
Праабражэнская царква.JPG|Царква Праабражэння Гасподняга
Church of Saint Virgin Mary in Rakau.jpg|[[Касцёл Адведзін Найсвяцейшай Дзевы Марыі (Ракаў)|Касцёл Маці Божай Ружанцовай]]
Ракаў. Капліца Св. Ганны.jpg|[[Касцёл Святой Ганны (Ракаў)|Касцёл Св. Ганны]] на каталіцкіх могілках
Выява:Rakau017.jpg|Каплічка ля руін базыльянскага манастыра
Ракаў. Рэшткі сядзібы Здзяхоўскіх. Лядоўня.jpg|Рэшткі сядзібы Здзяхоўскіх. Лядоўня
Ракаў. Рэшткі паштовай станцыі.jpg|Рэшткі паштовай станцыі
Ракаў. Пратэстанцкі храм.jpg|Пратэстанцкі храм
Ракаў. Рака Іслач.jpg|Рака Іслач
</gallery>

== Вядомыя асобы ==
* [[Іда Разенталь]] (1886—1973) — амерыканская мадэльерка, вынаходніца станіка.
* [[Марыян Здзяхоўскі]]
* [[Вячаслаў Рагойша]] — літаратуразнавец, перакладчык, аўтар шэрага манаграфій па тэорыі, практыцы і гісторыі беларускай літаратуры.
* [[Уры Гіршавіч Фінкель]], беларускі літаратуразнавец.
* [[Язэп Янушкевіч]]
* [[Мікалай Мікалаевіч Мяцельскі]] (нар. 1947) — беларускі матэматык.
* [[Рыгор Іванавіч Шацько]] (нар. 1959) — беларускі [[акцёр]]. [[Заслужаны артыст Рэспублікі Беларусь]] (1999).
* [[Вінцэнт Фёдаравіч Бруй]] (1912-?) — [[Заслужаны артыст Беларускай ССР]].
* [[Міхал Кшывіцкі]] (1895—1967) — беларускі рымска-каталіцкі царкоўны дзеяч.

== Зноскі ==
{{reflist|2}}

== Літаратура ==
* {{Крыніцы/БелЭн|13|Ракаў|Налецкі В. П.|278—279}}

== Спасылкі ==
{{Commons|Category:}}

{{Ракаўскі сельсавет}}

[[Катэгорыя:Ракаўскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Валожынскага раёна]]
[[Катэгорыя:Ракаў| ]]
[[Катэгорыя:Здзяхоўскія]]