Прагляд зыходнага тэксту старонкі Расліны

{{Таксон
| image file =
| image title = 
| image descr = 
| regnum = Расліны
| parent = Eukaryota
| latin = Plantae
| author = [[Haeckel]], 1866
| wikispecies = Plantae
| commons = Category:Plantae
| itis = 202422
| ncbi =
|eol=281
| children name = [[Тып (біялогія)|Аддзелы]], аб'яднаныя ў групы
| children =<div style="width:275px">
* '''{{bt-latbel|Algae|Водарасці}}'''
* '''{{bt-latbel|Embryophytes|}}'''
}}
'''Раслі́ны''' (''Plantae'') — [[Царства (біялогія)|царства]] жывых арганізмаў. Важнейшае адрозненне раслін ад іншых жывых арганізмаў — здольнасць да аўтатрофнага харчавання, пры гэтым зялёныя расліны выкарыстоўваюць энергію сонечных прамянёў, здзяйсняюць фотасінтэз — працэс, у выніку якога ствараецца асноўная маса арганічнага рэчыва біясферы і падтрымліваецца газавы стан атмасферы. Такім чынам, расліны — галоўная першасная крыніца ежы і энергіі для ўсіх іншых формаў жыцця на Зямлі.

Вядома каля 500 тыс. [[Біялагічны від|відаў]] цяпер існуючых раслін. З сярэдзіны XX стагоддзя з царства раслін вылучаюць самастойнае царства грыбоў. Усе праявы жыццядзейнасці раслін вывучае [[батаніка]].

== Вышэйшыя і ніжэйшыя ==
Усе расліны складаюць адну вялікую групу, у якую ўваходзяць [[вышэйшыя расліны|вышэйшыя]] і ніжэйшыя расліны.

Да ніжэйшых раслін звычайна адносяць [[водарасці]], агульны лік відаў якіх складае каля 35 тыс. відаў.

Да вышэйшых раслін адносяцца [[імхі]], [[дзеразовыя]], [[хвашчы]], [[папараці]], [[голанасенныя]], [[пакрытанасенныя]]. У адрозненне ад ніжэйшых, у вышэйшых раслін ёсць выразна дыферэнцаваныя [[тканкі]] і органы. Ва ўсіх вышэйшых раслін мужчынскія і жаночыя рэпрадуктыўныя органы шматклеткавыя. Онтагенэз у вышэйшых раслін падзяляецца на эмбрыянальны і постэмбрыянальны перыяды.

Вышэйшыя па вельмі важнай прыкмеце — будове жаночых палавых органаў — падзяляюць на дзве буйныя групы: археганіяльныя і песцікавыя. Першая з іх уключае напрыклад аддзелы Мохавыя, Дзеразовыя, Хвашчовыя, Папаратнікавыя, Голанасенныя і аб'ядноўвае больш за 50 тыс. відаў. У прадстаўнікоў гэтай групы жаночы палавы орган мае форму архегонія. Другая група — песцікавыя, прадстаўлена адным аддзелам — пакрытанасеннымі (каля 250 тыс. відаў), жаночым палавым органам якіх з'яўляецца песцік.

== Будова і жыццядзейнасць ==
Вышэйшыя расліны складаюцца з [[тканка|тканак]], якія маюць разнастайную будову і выконваюць розныя функцыі. Клеткі ўтваральных тканак здольны працягла дзяліцца. За кошт гэтага фарміруюцца пастаянныя тканкі, і расліна расце. Покрыўныя тканкі (эпідэрміс, перыдэрма і корка) ахоўваюць цела расліны ад неспрыяльных уздзеянняў навакольнага асяроддзя.

Механічныя тканкі забяспечваюць падтрыманне формы цела расліны. Па праводзячых тканках (ксілеме і флаэме) перамяшчаюцца вада, раствораныя мінеральныя і арганічныя рэчывы. У клетках асноўных тканак адбываецца [[фотасінтэз]], назапашванне пажыўных рэчываў і інш.

У раслін ёсць дзве групы органаў: рэпрадуктыўныя і вегетатыўныя. Рэпрадуктыўныя органы забяспечваюць размнажэнне раслін. Да іх належаць спарангіі і гаметангіі. Рэпрадуктыўныя органы вышэйшых раслін заўсёды мнагаклетачныя (а не аднаклетачныя, як у грыбоў або водарасцей).

Вегетатыўныя органы выконваюць функцыі жыўлення і росту. Да іх належаць корань і [[сцябло]] з лістамі і пупышкамі ([[парастак]]).

[[Корань расліны]] выконвае апорную, запасальную функцыі, усмоктвае і праводзіць ваду з растворанымі ў ёй рэчывамі, утварае і выдзяляе ў навакольнае асяроддзе шэраг рэчываў. Адрозніваюць галоўны, бакавыя і прыдаткавыя карані. Усе карані здольны галінавацца. Пры гэтым утвараецца каранёвая сістэма. У залежнасці ад тыпу каранёў і іх развіцця ўтвараецца стрыжнёвая або валасніковістая каранёвыя сістэмы.

Тэмпература, вада, паветра, [[глеба]] — гэта асноўныя фактары, якія ўплываюць на рост і развіццё каранёў. Рост каранёў адбываецца пры пэўнай тэмпературы. Нізкія тэмпературы зніжаюць і нават поўнасцю спыняюць рост каранёў. Паветра неабходна для дыхання каранёў. Вада растварае мінеральныя рэчывы, якія ўсмоктваюцца каранямі і ідуць на забеспячэнне працэсаў жыццядзейнасці раслін. Глеба — асноўная крыніца мінеральнага жыўлення раслін.

Парастак — гэта сцябло, на якім размяшчаюцца [[ліст]]ы і пупышкі. На парастку выдзяляюць вузлы, міжвузеллі, пазухі ліста, пупышкі. Парастак развіваецца з пупышкі. Пупышка мае зачаткавае сцябло з конусам нарастання, зачаткавыя лісты, зачаткавае суквецце (кветку), пупышкавыя лускавінкі. У залежнасці ад будовы адрозніваюць вегетатыўныя і кветкавыя пупышкі. Паводле размяшчэння на парастку пупышкі бываюць верхавінкавыя, бакавыя (пазушныя) і прыдаткавыя. За кошт верхавінкавай пупышкі адбываецца рост сцябла ў даўжыню, бакавыя і прыдаткавыя пупышкі забяспечваюць галінаванне парастка. У залежнасці ад працягласці перыяду спакою пупышкі бываюць спячымі і спачываючымі.

Сцябло — гэта восевая частка парастка. Яно выконвае апорную функцыю, забяспечвае перамяшчэнне вады з растворанымі ў ёй мінеральнымі рэчывамі, а таксама прадуктаў фотасінтэзу. Паводле размяшчэння ў прасторы сцёблы бываюць прамастаячымі, павойнымі, лазячымі, сцелістымі і паўзучымі. Для сцябла характэрны верхавінкавы або ўставачны рост, за кошт чаго ён расце ў даўжыню. Сцёблы могуць галінавацца за кошт развіцця бакавых і прыдаткавых пупышак. Галінаванне садзейнічае разрастанню кроны расліны ў шырыню.

Ліст — [[вегетатыўны орган]], які выконвае функцыі фотасінтэзу, выпарэння вады і газаабмену. Ён складаецца з ліставой пласцінкі, асновы, чаранка і прылісткаў. Лісты бываюць чаранковымі, сядзячымі, похвеннымі, маюць розныя памеры, форму і ступень раздзялення.

== Класіфікацыя ==
: {{bt-bellat|Мохападобныя{{!}}Аддзел Мохападобныя|Bryophytes}}
:: {{bt-bellat|Пячоначнікі{{!}}Клас Пячоначнікі|Marchantiophyta}}
:: {{bt-bellat|Антацэротавыя імхі{{!}}Клас Антацэротавыя імхі|Anthocerotophyta}}
:: {{bt-bellat|Лістасцябловыя імхі{{!}}Клас Лістасцябловыя імхі|Bryopsida}}
: {{bt-bellat|Псілотавыя{{!}}Аддзел Псілотавыя|Psilotophyta}}
: {{bt-bellat|Дзеразападобныя{{!}}Аддзел Дзеразападобныя|Lycophyta}}
: {{bt-bellat|Хвошчападобныя{{!}}Аддзел Хвошчападобныя|Sphenophyta}}
: {{bt-bellat|Папарацепадобныя{{!}}Аддзел Папарацепадобныя|Pteridophyta}}
: {{bt-bellat|Сагаўнікавыя{{!}}Аддзел Сагаўнікавыя|Cycadophyta}}
: {{bt-bellat|Гінкгавыя{{!}}Аддзел Гінкгавыя|Ginkgophyta}}
: {{bt-bellat|Хвойныя{{!}}Аддзел Хвойныя|Coniferophyta}}
: {{bt-bellat|Гнетавыя{{!}}Аддзел Гнетавыя|Gnetophyta}}
: {{bt-bellat|Кветкавыя{{!}}Аддзел Кветкавыя|Magnoliophyta}}
:: {{bt-bellat|Двухдольныя{{!}}Клас Двухдольныя|Magnoliopsida}}
:: {{bt-bellat|Аднадольныя{{!}}Клас Аднадольныя|Liliopsida}}

== Расліны і чалавек ==
Існаванне чалавека без раслін немагчыма ўявіць. Расліны для чалавека — гэта кісларод, ежа, будаўнічы матэрыял і шмат іншага. Сучаснае грамадства цяжка ўявіць без кавы і гарбаты, роўна як без вінаграду — асновы вінаробства, ці без тытуню. Расліны займаюць важнае месца ў гаспадарчай дзейнасці чалавека. Вялікая колькасць раслін служыць асноўнымі пастаўшчыкамі вітамінаў, а іншыя — крыніцай неабходных лекаў, рэчываў і прэпаратаў.

За сваю гісторыю чалавек навучыўся выводзіць і вырошчваць шматлікія формы раслін, якія адпавядаюць тым ці іншым адмысловым патрэбам. Аднак празмерна інтэнсіўная і далёка не заўсёды рацыянальная дзейнасць чалавека прывяла да знішчэння натуральнага расліннага покрыва на велізарных плошчах і паставіла пад пагрозу знікнення шматлікія віды.

== Гл. таксама ==
* [[Археі]]
* [[Бактэрыі]]
* [[Грыбы]]
* [[Жывёлы]]
* [[Лішайнікі]]
* [[Пратысты]]

== Літаратура ==
* Біялогія: вучэб. дапам. для 7-га кл. агульнаадукац. устаноў з беларус. мовай навучання / пад рэд. В. М. Ціхамірава; пер. з рус. мовы Г. І. Кулеш. — Мінск: Нар. асвета, 2010. — 199 с. : іл. ISBN 978-985-03-1340-9
* Раслінны свет: Тэматычны слоўнік. — Мн.: Беларуская навука, 2001. ISBN 985-08-0457-2

== Спасылкі ==
* [http://www.pflanzenliebe.de/ Plant Picture Gallery]

{{Раслінаводства і садаводства}}
{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Расліны| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]]