Таропецкая ікона Божай Маці
| Таропецкая ікона Божай Маці | |
|---|---|
 Таропецкая ікона Божай Маці | |
| Дата з'яўлення: |
XIV стагоддзе (магчыма, XII ст.[1]) |
| Іконаграфічны тып: | Адзігітрыя |
| Месца знаходжання: |
Дзяржаўны Рускі музей. Часова перададзена ў Царква Аляксандра Неўскага ў Княжым Возеры |
Таропецкая ікона Божай Маці (Божая Маці Таропецкая і Мікола) — старажытная ікона Багародзіцы з дзіцем Ісусам, якая паходзіць з Корсунска-Багародзіцкага сабора горада Таропца. Адносіцца да іканапіснага тыпу Адзігітрыя.
Згодна з мясцовым таропецкім паданнем, атаясамліваецца з шанаванай Корсунскай іконай, хаця адрозніваецца ад яе па іканаграфіі. Таксама вядомыя спробы атаясаміць ікону са знакамітым Эфескім абразом Ефрасінні Полацкай.
Апісанне
[правіць | правіць зыходнік]Памеры іконы — 82,5 х 60,5 х 3,0 см. Хоць жывапіс пацямнеў ад часу, у пачатку 20 стагоддзя колеры фарб можна было распазнаць. Колер верхняй адзежы Багародзіцы — чырвоны, а сподняй — цёмна-сіні. У Дзіцяці адзежа цёмна-зялёная. На адвароце іконы была выява святога Міколы Цудатворца.
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Гісторыя Таропецкай іконы вядома з рубяжа XVII—XVIII стагоддзяў, калі ў Таропцы на царскія грошы будаваўся першы Корсунска-Багародзіцкі сабор. Тады ж было напісана першае апавяданне пра яе. «У Таропцы вельмі шануецца, яе выносілі ў час захопніцкіх войн, у перыяды аблогі мястэчка»[2]. У горадзе ікону сталі атаясамліваць са старажытнай Корсунскай іконай.
Тэорыі паходжання
[правіць | правіць зыходнік]Пра ранейшую гісторыю абраза не існуе адзінага меркавання. Дагэтуль дакладна не высветлена, адкуль ікона паходзіць і калі яна была створана. У большасці публікацый ікону датуюць XIV стагоддзем, аднак доктар мастацтвазнаўства Леў Ліўшыц настойвае на аднясенні яе да XIII стагоддзя[2]. Распраўсюджана таксама меркаванне, што іканапісец спрабаваў прапісаць даўнейшы абраз XII стагоддзя, праўда, у ходзе рэстаўрацыйных работ гэта гіпотэза не была пацверджана[2].
Вядучы навуковы супрацоўнік аддзела старажытнарускага мастацтва Рускага музея і аўтар манаграфічнага даследавання па Таропецкай іконе Ірына Шаліна мяркуе, што гэта копія з іконы, упамянутай у жыціі Ефрасінні Полацкай[2]. Паводле жыція, гэту багародзічную ікону прыслаў з Эфеса на Русь грэчаскі цар з дынастыі Камнінаў. Вялізны вынасны абраз скора пачынае псавацца. Мяркуючы па захаваным жывапісе, у XIV стагоддзі яго поўнасцю перапісаў майстар пскоўскае школы. Па гіпотэзе Шалінай, Эфескую ікону маглі перавезці з Полацка ў Таропец у час Лівонскай вайны манахіні Спаса-Ефрасіннеўскага манастыра, якія ўцякалі ад наступлення польскага войска[2].
У папулярнай літаратуры сустракаецца і больш рамантычнае апавяданне аб паходжанні іконы. У пачатку XXI стагоддзя абраз трапіў у падмаскоўную царкву Аляксандра Неўскага, дзе побач з ёю вывесілі тлумачэнне, якое звязвае яе паяўленне ў Таропцы з вяселлем Аляксандра Неўскага і дачкі полацкага князя Брачыслава. Ікона нібыта стала бацькоўскім блаславеннем нявесты на шлюб. Звычайна гэту легенду прыводзяць у сувязі з Фёдараўскай цудатворнай іконай з Кастрамы. На думку Шалінай, гэта «антылітургічнае паданне… яўна прыдумана, каб пастаражытніць тарапецкую ікону»[2].
Музейны перыяд
[правіць | правіць зыходнік]_02.jpg)
Пасля рэвалюцыі 1917 года таропецкія цэрквы былі закрыты, але духавенства Корсунскага сабора паспела перадаць Эфескую ікону ў Тарапецкі краязнаўчы музей, дзе ікону, якая была ў вельмі занядбаным стане, пачалі рэстаўраваць. У 1936 годзе ікону па просьбе работнікаў музея перавезлі ў Рускі музей у Ленінград. Вынікі даследаванняў і рэстаўрацыі пацвердзілі вельмі складаную і заблытаную гісторыю старажытнай іконы.
Па словах загадчыка аддзела старажытнарускага жывапісу Ірыны Салаўёвай, музейныя рэстаўратары «трохі „захапіліся“ — счышчаючы, як яны думалі, копаць з далоні Багародзіцы і нагі Дзіцяці, яны выдалілі першапачатковы слой фарбы і даскрэблі да першаасновы»[3]. Жывапіс і мастацкія асаблівасці іконы дазваляюць зрабіць вывад, што старажытны абраз XII стагоддзя не захаваўся. У XIV стагоддзі пры невядомых абставінах ён быў заменены новым помнікам, прычым напісаным пскоўскім майстрам[4].
На думку экспертаў Музея імя Андрэя Рублёва, «адставанне па́валакі, грунту і слоя фарбы ад асновы» з’яўляецца элементарным агрэхам рэстаўрацыйнага ўмяшання. Промахі рэстаўрацыйнага ўмяшання 1937 і 1957 гадоў (расчыстка Н. В. Перцава) прызнаюць і супрацоўнікі Рускага музея — І. В. Салаўёва і І. А. Шаліна[5]. Па словах апошняй, «страты слаёў на руцэ і назе дзіцяці… адносяцца да незаменных фрагментаў»[2].
У канцы 2009 года ікона была перададзена ў Царкву Аляксандра Неўскага ў Княжым Возеры[6][7].
Гл. таксама
[правіць | правіць зыходнік]Зноскі
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ Таропецкая ікона Божай Маці на сайце "Иконы.BY".
- ↑ а б в г д е ё Шергина Н. «Икона — живой организм» // Огонёк. — 2011. — 21 ноября.
- ↑ Павлова А. Святыне место в подвале? Архівавана 1 ліпеня 2013. // Смена. — 2007. — 20 дек.
- ↑ Шалина И. Историческая справка о Корсунской-Торопецкой иконе Божьей Матери // ГРМ. — 2009. — 26 ноября.
- ↑ Дмитрий Абрамов. Возвращение чудотворной Торопецкой иконы Богородицы. Русская линия, 07.12.2009.
- ↑ Собств. корр. Древнюю икону тайно перевезли из музея в коттеджный поселок // Lenta.Ru. — 2009. — 3 дек.
- ↑ Торопецкая икона доставлена в подмосковный храм на специальном климатическом микроавтобусе, портал Интерфакс-религия, 3 декабря 2009 года.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- Таропецкая ікона Божай Маці // Энцыклапедыя беларускай іконы «Иконы. BY».
- Таропецкая ікона Божай Маці на сайце «Кириллица».
- Гісторыя знаходкі і рэстаўрацыі спіса Таропецкай іконы XVI стагоддзя на сайце Полацкага Спаса-Ефрасіннеўскага манастыра.
- Эфеская ікона Божай Маці на сайце Полацкага Спаса-Ефрасіннеўскага манастыра.
- Шалина И. А. «Пречистому образу Твоему поклоняемся…» : Образ Богоматери в произведениях из собрания Русского музея. — СПб., 1995. Кат. № 105. С. 180—181.
- Рыбакова С. Н. Чудеса и судьбы икон Божией Матери в XX веке. — М., 2008.
- Торопецкая икона возвращается Церкви(недаступная спасылка). Відэа на 5-м канале, 01.12.2009. Відэа на Youtube.