Жыціе Ефрасінні Полацкай

Повесть жития и представления святыя и блаженныя и преподобныя Еуфросинии, игуменьи манастыря Святаго Спаса и Пречистыя Его Матери, иже в Полотьсце граде Ці варта давяраць крыніцы не вядома
Жыціе прападобнай Еўфрасінні Полацкай
Прападобная Еўфрасіння Полацкая. Ікона. Канец XIX — пачатак ХХ ст.
Аўтар(ы)	магчыма Звеніслава Рагвалодаўна, у інацтве Еўпраксія
Дата напісання	другая палавіна XII стагоддзя
Мова арыгінала	стараславянская
Апісвае	1110—1173
Жанр	жыціе
Манускрыпты	захаваныя рэдакцыі: рэдакцыя рукапісу ГБЛ, Валакаламскага збору 632 (1-я пал. XVI ст.); рэдакцыя Ступеннай кнігі; рэдакцыя Макар'еўскіх Чэццяў-Міней; рэдакцыя «Кнігі жыція святых» Дзмітрыя Растоўскага; дзве рэдакцыі Праложных жыцій.
Захоўванне	Навуковая бібліятэка МДУ
Арыгінал	страчаны
Тэкст твора ў Вікітэцы

Жыціе прападобнай Ефрасінні Полацкай — помнік усходнеславянскай агіяграфічнай літаратуры XII стагоддзя. Жыціе дайшло да нашага часу ў шасці рэдакцыях і больш чым 150 спісах XVI—XVIII стагоддзяў, што сведчыць аб папулярнасці гэтага твора.

Гісторыя стварэння

Аўтарам твора была, імаверна, Звеніслава Барысаўна.

Тэкст помніка пабудаваны згодна з агіяграфічнымі канонамі сярэдневяковай жыційнай літаратуры. Адным з узораў магло быць «Жыціе Еўфрасінні Александрыйскай». Аднак тэкст «Жыція прападобнай Еўфрасінні Полацкай» вылучаецца індывідуальнымі асаблівасцямі. Даследчыкі адзначаюць яркія дыялогі і маналогі Ефрасінні, якія, магчыма, засноўваліся на творах самой Ефрасінні.

Структура

«Жыціе прападобнай Еўфрасінні Полацкай» мае традыцыйны для агіяграфіі рытарычны ўступ. Асноўную частку твора складае апавяданне пра жыццёвы шлях Ефрасінні як пра духоўнае ўзыходжанне. Завяршаецца твор Пахвалою. У "Жыцці прападобнай Еўфрасінні няма звычайнага для агіяграфій расказу пра пасмяротныя цуды.

Змест

Ва ўзросце 12 год Ефрасіння Полацкая (1110—1173), унучка полацкага князя Усяслава Брачыславіча (Чарадзея), сышла з дому і пастрыглася ў манашкі. Ефрасіння заснавала ў Полацку мужчынскі і жаночы манастыры, ёй падарылі знакамітую Эфескую ікону Багародзіцы, якую паданне прыпісвае евангелісту Луку. Па заказу Ефрасінні Лазар Богша стварыў напрастольны Крыж. У канцы жыцця Ефрасіння здзейсніла паломніцтва ў Іерусалім, дзе памерла ў 1173 годзе. Затым яе мошчы былі прывезены ў Кіева-Пячорскую лаўру.

Каким языком, братия, достойно мне похвалить светозарную память преблаженной невесты Христовой Евфросинии! Была бо помощницей обидимых, скорбящих утешением, нагих одеянием, больных посещением и, просто говоря, для всех была всем. Евфросиния сердце свое напояла Божией премудростью. Евфросиния - неувядающий цвет райского сада. Евфросиния - небопарный орел, воспаривший от запада до востока, словно луч солнечный, просветивший землю Полоцкую. Тем же, братия, хвалится Солунь о святом Димитрии, а Вышгород - мучениками Борисом и Глебом; я же хвалюсь: блажен ты, град Полоцк, таковую леторасль возрастивший - преподобную Евфросинию. Блаженны люди, живущие во граде том! Блаженны родители твои, блаженно чрево из коего изошла преподобная госпожа Евфросиния. Блаженно рождение ее, блаженно воспитание ее! Блажен возраст твой, Евфросиния достохвальная, блажен труд твой и подвиги ради Бога! Блажен твой монастырь, блаженны насельники монастырей Святого Спаса и Святой Богородицы, блаженны люди, тебе послужившие! О преблаженная невеста Христа Бога нашего! Молись к Богу о стаде своем, которое собрала во Христе, Коему подобают всякая слава, честь и поклонение со Отцом и со Святым Духом, ныне и присно и во веки веков!

Гл. таксама

• Ефрасіння Полацкая
• Спаса-Ефрасіннеўскі манастыр
• Крыж Ефрасінні Полацкай
• Звеніслава Барысаўна

Літаратура

• Аповесць жыція і смерці святой Еўфрасінні Полацкай // Спадчына. — 1989. — № 1.
• Богуславский, В. В. Славянская энциклопедия. Киевская Русь — Московия : в 2 т. — М.: Олма-Пресс, 2001.
• Житие Евфросинии Полоцкой
• Кніга жыцій і хаджэнняў. Уклад. А. А. Мельнікаў. — Мн., 1994. — С. 25—41.
• Мельнікаў, А. Помнік беларускай агіяграфіі // Спадчына. — 1989. — № 1.
• Перхавко, В. Преподобная Евфросиния Полоцкая // Московский журнал. 01.07.2001 г.