Прагляд зыходнага тэксту старонкі Французская кампанія

{{Узброены канфлікт
|канфлікт     = Уварванне Германіі ў Францыю, Бельгію, Нідэрланды і Люксембург (1940)
|частка        = [[Другая сусветная вайна]]
|выява  = 1940FaguoLiuYue.png
|Шырыня  = 315px
|загаловак    = Карта Французскай кампаніі
|дата         = [[10 мая]] — [[22 чэрвеня]] [[1940]] года
|месца        = [[Бельгія]], [[Люксембург]], [[Нідэрланды]], [[Францыя]]
|вынік         = Рашучая перамога [[Краіны Восі|краін Восі]]
|змены    = Бельгія, Люксембург, Нідэрланды і паўночная Францыя акупіруюцца Германіяй, Люксембург анексуецца Рэйхам. Паўднёва-ўсходняя Францыя [[Італьянская акупацыя Францыі ў перыяд Другой сусветнай вайны|акупіруецца Італіяй]]. 
|праціўнік1   = {{Сцягафікацыя|Францыя}}
{{Сцяг|Брытанская імперыя}} [[Брытанская імперыя]]:<br />
• {{Сцягафікацыя|Вялікабрытанія}}<br />
• {{Сцягафікацыя|Канада|1921}}
<br /> {{Сцягафікацыя|Бельгія}}
<br /> {{Сцягафікацыя|Нідэрланды}}
<br /> {{Сцягафікацыя|Люксембург}}
<br /> {{Сцяг|Польшча}} [[Урад Польшчы ў выгнанні|Польшча]]
<br /> {{Сцяг|Чэхаславакія}} [[Урад Чэхаславакіі ў выгнанні|Чэхаславакія]]
----
{{Сцягафікацыя|Швейцарыя}} <small>(малаважныя паветраныя перастрэлкі)</small>
|праціўнік2 = {{Сцяг|Германія|1933}} [[Трэці рэйх]]
{{Сцяг|Італія|1861}} [[Каралеўства Італія (1861—1946)|Італія]]
|камандзір1 = {{Сцяг|Францыя}} [[Марыс Гюстаў Гамелен|Марыс Гамелен]]<br />{{Сцяг|Францыя}} [[Максім Вейган]]<br />{{Сцяг Вялікабрытаніі|23px}} [[Джон Стэндыш Горт|Джон Горт]]<br />{{Сцяг Бельгіі|23px}} [[Леапольд III (кароль Бельгіі)|Леапольд III]]<br />{{Сцяг Нідэрландаў|23px}} Генры Вінкельман<br />{{Сцяг Польшчы|23px}} [[Уладзіслаў Сікорскі]]
|камандзір2 = {{Сцяг Трэцяга рэйха|23px}} [[Карл Рудольф Герд фон Рундштэт|Герд фон Рундштэт]]<br />{{Сцяг Трэцяга рэйха|23px}} [[Федар фон Бок]]<br /> {{Сцяг Трэцяга рэйха|23px}} [[Вільгельм фон Лееб]]<br />{{Сцяг Трэцяга рэйха|23px}} [[Гейнц Вільгельм Гудэрыян]]<br /> [[Выява:Royal Standard of the Crown Prince of Italy (1880-1946).svg|22px]] [[Умберта II|Умберта Савойскі]]
|сілы1 = Усяго: 2,862,000
~3100 танкаў<ref>[http://www.usovski.ru/?p=984 Usovski «Blog Archive» Крушэнне Заходняга фронту ў маі 1940-га: як гэта было насамрэч…Частка 1<!-- Загаловак дададзены ботам -->]</ref>
|сілы2 = {{Сцяг Трэцяга рэйха|23px}} 141 дывізія<br />{{Сцяг|Каралеўства Італія|памер=23px}} 32 дывізіі<br /> Усяго: 2,500,000
2600 танкаў
|страты1 = 360,000 забітых і параненых<br /> 1,900,000 палонных
||страты2 = {{Сцяг Трэцяга рэйха|23px}}45,000 забітых<br />111,043 параненых<br />{{Сцяг|Каралеўства Італія|памер=23px}}1,247 забітых<br />2,631 параненых<br />2,151 абмарожаных
}}{{Заходнееўрапейскі тэатр ваенных дзеянняў Другой сусветнай вайны}}{{Французская кампанія}}

'''Французская кампанія''' ці '''Падзенне Францыі''' — паспяховая ваенная аперацыя [[Краіны нацысцкага блока|краін Восі]] ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]] з [[1940#Май|мая]] па [[1940#Чэрвень|чэрвень]] [[1940]] года, якая прывяла да разгрому французскіх, бельгійскіх і нідэрландскіх узброеных сіл, а таксама Брытанскіх экспедыцыйных сіл у Францыі і забяспечыла панаванне ў Еўропе [[нацысцкая Германія|Германіі]] і яе саюзнікаў. [[План «Гельб»]] — кодавая назва нямецкага плана [[бліцкрыг]]у супраць краін [[Бенілюкс]]а: [[Бельгія|Бельгіі]], [[Нідэрланды|Нідэрландаў]], [[Люксембург]]а; [[План «Рот»]] — супраць [[Францыя|Францыі]].

Нямецкія войскі [[10 мая]] [[1940]] года пачалі наступ на [[Францыя|Францыю]], якая абвясціла вайну Германіі яшчэ [[3 верасня]] [[1939]] года, у сувязі з яе [[Польская кампанія (1939)|нападам на Польшчу]]. У выніку імклівага наступу нямецкіх войскаў, якія выкарыстоўваюць тактыку маланкавай вайны — [[бліцкрыг]]у, саюзніцкія войскі былі ўшчэнт разгромлены, і [[22 чэрвеня]] Францыя вымушана была падпісаць [[Другое камп’енскае перамір’е|перамір’е]]. Дагэтуль большая частка яе тэрыторыі была [[Акупацыя|акупавана]], а ад арміі практычна нічога не засталося.
 
Шлях нямецкіх войскаў у Францыю пралягаў па землях [[Бельгія|Бельгіі]] і [[Нідэрланды|Нідэрландаў]], якія апынуліся першымі ахвярамі агрэсіі. Нямецкія войскі ў кароткія тэрміны захапілі іх, разбіўшы пры гэтым французскія войскі і Брытанскі экспедыцыйны корпус, якія высунуліся на дапамогу.
 
У выніку гэтай вайны [[Германія]] пазбавілася ад асноўнага на той момант свайго праціўніка. Быў атрыманы [[плацдарм]] для дзеянняў авіяцыі супраць Вялікабрытаніі і [[Аперацыя «Марскі леў»|магчымай высадкі]] нямецкай арміі на [[Брытанскія астравы]].

== Перадгісторыя ==
''Гл. таксама [[Дзіўная вайна]], [[Дацка-Нарвежская аперацыя]]''
[[Выява:Maginot Line-en.jpg|thumb|right|300px|[[Лінія Мажыно]]]]

[[3 верасня]] [[1939]] года ў адказ на [[Польская кампанія вермахта (1939)|напад Германіі на Польшчу]], якім пачалася Другая сусветная вайна, Вялікабрытанія і Францыя абвясцілі вайну Германіі. У Францыі, ва ўмацаванай [[Лінія Мажыно|лініі Мажыно]], размясцілася франка-брытанская армія, а ў [[Лінія Зігфрыда|лініі Зігфрыда]] сканцэнтравалася нямецкая армія. Але ваенныя дзеянні абмяжоўваліся толькі асобнымі аперацыямі на моры. На мяжы Францыі і Германіі панавала дзіўная цішыня: велізарныя арміі стаялі тварам адна да адной, але бітваў не было, толькі дзе-нідзе завязваліся выпадковыя перастрэлкі. Гэты перыяд вайны ([[верасень]] [[1939]] — [[красавік]] [[1940]]) увайшоў у гісторыю як [[Дзіўная вайна]].

З пачаткам [[Савецка-фінская вайна (1939—1940)|савецка-фінскай вайны]] [[30 лістапада]] 1939 ва ўрадах Вялікабрытаніі і Францыі сталі распрацоўваць планы дапамогі [[Фінляндыя|Фінляндыі]] і ваенных дзеянняў супраць [[СССР]]. Планаваліся высадка экспедыцыйнага корпуса ў Нарвегіі і авіяўдары па [[Баку|бакінскім]] нафтапромыслам. Але заканчэнне савецка-фінскай вайны [[12 сакавіка]] 1940 паклала канец гэтым планам.[http://www.opoccuu.com/angl1.htm]

[[9 красавіка]] 1940 нямецкія войскі ўварваліся ў [[Данія|Данію]] і [[Нарвегія|Нарвегію]]. Данія адразу ж капітулявала, але ў Нарвегіі [[14 красавіка]] высадзіўся англа-французскі дэсант. Завязаліся бязлітасныя баі, якія маглі прывесці да зацяжной вайны. Быў вызвалены [[Нарвік]], але далейшаму наступу саюзнікаў перашкодзіла распачаты [[10 мая]] нямецкі наступ на Францыю, Бельгію, Нідэрланды і Люксембург.

== Бітва за тэрыторыю Бенілюкса ==

== Паўночная Францыя ==
== Бітва за Францыю ==
[[Выява:10May-16May1940-Fall Gelb.svg|thumb|right|350px|Прасоўванне вермахта да [[16 мая]] [[1940]]]]
Нямецкая армія, дзейнічаючы практычна ідэальна, менш чым за месяц змагла разграміць бельгійскія, галандскія, брытанскія экспедыцыйныя і самыя баяздольныя французскія войскі. Былі захоплены Паўночная Францыя і [[Фландрыя (гістарычная вобласць)|Фландрыя]]. Французы былі дэмаралізаваны, у той час як немцы паверылі ў сваю непераможнасць. Канчатковы разгром Францыі быў справай часу.

[[5 чэрвеня]] нямецкія войскі перагрупаваліся ў адпаведнасці з даваеннымі планамі. Група армій «B» размясцілася на захадзе, уздоўж Сомы, да [[Буржуа]], група армій «A» дыслакавалася ад Буржуа да [[Мазель|Мазеля]], група армій «C» знаходзілася на захадзе, даходзячы сваім левым флангам да [[Швейцарыя|швейцарскай]] межы. Ім супрацьстаялі тры французскія групы армій: 3-я (генерал Бесон) — ад акіянскага ўзбярэжжа да Рэмса, 4-я (генерал Юнцыгер) — ад Мааса да Манмендзі, 2-я (генерал Прэтэлаа) — за лініяй Мажыно.
У французскіх войсках заставалася 65 патрапаных, недаўкамплектаваных і дрэнна аснашчаных дывізій.

Ужо [[9 чэрвеня]] група армій «B», прарваўшы абарону французскай 10-й арміі, выйшла да [[Сена (рака)|Сены]] і павярнула да ўзбярэжжа, прыціснуўшы 10-й корпус французаў і 51-ю [[Шатландыя|шатландскую]] «горскую» дывізію, якія дагэтуль заставаліся на мацерыку. Гэтыя часткі здаліся ўжо [[12 чэрвеня]]. Усходнія часткі 3-й групы армій трымалася мацней, але [[8 чэрвеня]] яны былі адведзены да Сены. Танкавыя часткі групы армій «A», узмоцненыя танкамі групы армій «B», прарвалі пазіцыі 4-й французскай арміі ў [[Шарлон-сюр-Марн]]а і рушылі на поўдзень, а танкі Клейста фарсіравалі [[Марна (рака)|Марну]] ў Шато-Цьеры. [[14 чэрвеня]] паў Парыж. Французскі ўрад бег у [[Бардо]].

[[10 чэрвеня]] італьянскі дыктатар [[Беніта Мусаліні]], зразумеўшы, што паражэнне Францыі непазбежна, абвясціў ёй вайну. Італьянская група армій Вест («Захад») прынца [[Умберта II]], якая налічвае 323 тысячы чалавек, аб’яднаных у 22 дывізіі, і 3 тысячы гармат і мінамётаў, [[Італьянская акупацыя Францыі ў перыяд Другой сусветнай вайны|пачала наступ]]. У рэзерве знаходзілася 7-я армія і танкавыя часткі. Альпійская армія генерала Альдры, якая супрацьстаяла ім, мела 175 тысяч чалавек, але затое займала вельмі выгодныя пазіцыі. Напады італьянцаў былі адбіты, толькі на поўдні яны змаглі малаважна прасунуцца ўглыб. [[21 чэрвеня]], у дзень падпісання капітуляцыі, ужо 32 італьянскія дывізіі, што наступалі трыма калонамі, былі спынены. Гэта было правалам італьянскай арміі.

На поўначы справы ў французаў ішлі далёка не так добра. Усё акіянскае ўзбярэжжа аж да [[Шэрбур-Актэвіль|Шэрбура]] было захоплена. Група армій «C» нарэшце пачала магутны наступ (14-15 чэрвеня), дасягнулае поспеху: [[17 чэрвеня]] немцы фарсіравалі [[Луара|Луару]], а асобныя часткі дасягнулі Французскіх [[Альпы|Альпаў]]. Адрэзаныя за лініяй Мажыно французскія часткі здаліся [[22 чэрвеня]]. На захадзе немцы падышлі ўшчыльную да Бардо.

== Капітуляцыя Францыі ==
[[Выява:Nazi-parading-in-elysian-fields-paris-desert-1940.png|left|thumb|250px|Парад нацыстаў ля Трыўмфальнай Аркі ў Парыжы, 1940]]
17 чэрвеня французскі ўрад адхіліў прапанову [[Прэм’ер-міністр Вялікабрытаніі|прэм’ер-міністра Вялікабрытаніі]] [[Уінстан Чэрчыль|Уінстана Чэрчыля]] аб уваходжанні Францыі ў склад Брытанскай імперыі на правах дамініёна. 22 чэрвеня ў [[Камп’ень|Камп’енскім]] лесе, у тым жа вагоне, у якім было падпісана [[Першае камп’енскае перамір’е|перамір’е 1918 года]], на сустрэчы Гітлера і генерала Юнцыгера быў падпісаны акт аб капітуляцыі ([[Камп’енскае перамір’е 1940|Камп’енскае перамір’е 1940 года]]). Афіцыйна ваенныя дзеянні скончыліся [[25 чэрвеня]].

[[Выява:France map Lambert-93 with regions and departments-occupation-be.svg|thumb|right|322px|Акупацыя Францыі Германіяй і Італіяй]]
Паводле ўмоў капітуляцыі, 3/5 тэрыторыі Францыі былі аддадзены пад кантроль Германіі. Французскія войскі былі раззброены, а ўтрымліваць нямецкія [[Акупацыя|акупацыйныя]] войскі павінны былі самі ж французы. Італія атрымлівала тэрыторыю плошчай у 832 км². Французскі флот (7 [[лінкар]]аў, 18 [[крэйсер]]аў, 48 [[Эскадраны мінаносец|эсмінцаў]], 71 [[падводная лодка]] і іншыя судны) павінен быў быць раззброены пад кантролем Германіі і Італіі.

=== Прычыны паражэння ===

==== Танкі ====
Паражэнне французскай арміі не было абумоўлена выключна перавагай германскіх [[танк]]аў. Толькі адзін тып германскіх танкаў, [[Panzer IV]] (у савецкай гістарыяграфіі T-IV), узброены 75-мм гарматай, мог цягацца з французскімі цяжкімі танкамі [[Char B]], тады як астатнія [[Panzer I]], II і III (у савецкай гістарыяграфіі T-I, [[Т-II]], [[T-III]] адпаведна) былі або састарэлымі, або недастаткова магутнымі. Было некалькі іншых прычын такога поспеху германскай танкавай зброі, напрыклад, кожны германскі танк (акрамя танкетак [[Panzer I]]) быў абсталяваны рацыяй (прыёмнікам-перадатчыкам), што ў баявых умовах дапамагала ў каардынацыі баявых дзеянняў і дазваляла хутка і проста накіраваць танкавыя сілы туды, дзе яны ў гэты момант неабходны больш за ўсё. Да таго ж усе танкі ўдзельнічалі ў баявых дзеяннях у складзе ўкамплектаваных незалежных падраздзяленняў і не былі прыпісаны да пяхотных частак. І апошняе, але не менш важнае, гэта тое, што ўсе танкавыя падраздзяленні знаходзіліся пад камандай [[афіцэр]]аў, якія былі навучаны і натрэніраваны самім стваральнікам германскіх бранятанкавых сіл — [[Хайнц Вільгельм Гудэрыян|Хайнцам Гудэрыянам]].

Танкавыя сілы Францыі былі слабыя. Большасць французскіх танкаў сур’ёзна саступалі нямецкім ва ўзбраенні: кароткаствольная французская 37-мм танкавая гармата, распрацаваная яшчэ ў 1918 годзе, [[Puteaux SA 18]] была састарэлай зброяй і мела пачатковую хуткасць снарада ўсяго 390 м\з, а такім чынам — недастатковую бронепрабівальнасць (для параўнання, нямецкая танкавая гармата [[3,7 cm KwK 36]], якой абсталёўваліся танкі [[Panzer III]], мела пачатковую хуткасць снарада каля 800 м\с). 47-мм танкавая гармата SA 34 (узору 1934 г.) была значна больш магутнай зброяй, але ёю была ўзброена толькі пятая частка французскіх танкаў ([[Самуа S 35]], Рэно [[B1 bis]] і [[Char D2|Рэно D2]]).
Французскія танкі, як правіла, пераўзыходзячы нямецкія ў браніраванні, саступалі ім у хуткаходнасці. У французскай арміі радыёперадавальнікі мелі толькі танкі Рэно [[B1 bis]] і [[Char D2|Рэно D2]].
Французскія рэзервовыя танкавыя дывізіі былі спехам сфарміраваны і дрэнна навучаны<ref>Жан-Поль Паллю. План «Гельб»: Блицкриг на Западе, 1940. М.: Эксмо, 2008 г. — 480 стр.: ил. ISBN 978-5-699-24394-5</ref>.

== Страты ==
[[Выява:British prisoners at Dunkerque, France.jpg|250px|thumb|Узятыя ў палон у Францыі англічане]]
Французская армія ў выніку вайны [[Ваенныя страты|страціла]] 84 000 чалавек забітымі і больш за мільён [[палон]]нымі. ВПС і танкавыя сілы былі часткова знішчаны, часткова ўсталі на ўзбраенне вермахта. Да канца ліпеня брытанцы знішчаюць ці нейтралізуюць амаль увесь французскі флот.

Нямецкія войскі страцілі 45 074 чалавек забітымі, 110 043 параненымі і 18 384 [[зніклы без весткі|зніклі без весткі]].

== Гл. таксама ==
* [[Дзюнкеркская аперацыя]]

{{Зноскі}}

== Літаратура ==
* Всемирная история войн.(Харперская энциклопедия военной истории с комментариями издательства «Полигон»). Книга четвёртая (1925—1997 год) изд. Полигон, АСТ, СпБ, М, 2000 г. ISBN 5-89173-020-0 ; ISBN 5-89173-032-4
* ''Трубников Б. Г.'' [http://www.imperia.net.ua/book/index_detail.php?book_id=54/ Большой словарь оружия] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131202232856/http://www.imperia.net.ua/book/index_detail.php?book_id=54%2F |date=2 снежня 2013 }}, Полигон, СпБ, 1997. ISBN 5-89173-007-3
* ''Жан-Поль Паллю''. План «Гельб»: Блицкриг на Западе, 1940. М.: Эксмо, 2008 г. — 480 стр.: ил. ISBN 978-5-699-24394-5

== Спасылкі ==
* [http://www.youtube.com/watch?v=pICq35lQ5WY Парад нацыстаў па Парыжы, 1940] (відэа)

{{Другая сусветная вайна}}
{{Чэхаславакія ў Другой сусветнай вайне}}

[[Катэгорыя:Французская кампанія| ]]
[[Катэгорыя:Бітвы Францыі]]
[[Катэгорыя:Бітвы Вялікабрытаніі]]
[[Катэгорыя:Бітвы Бельгіі]]
[[Катэгорыя:Бітвы Нідэрландаў]]
[[Катэгорыя:Бітвы Люксембурга]]
[[Катэгорыя:Бітвы Германіі]]
[[Катэгорыя:Бітвы Італіі]]
[[Катэгорыя:Бітвы Чэхаславакіі]]
[[Катэгорыя:Бітвы ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Бітвы ў Бельгіі]]
[[Катэгорыя:Бітвы ў Нідэрландах]]
[[Катэгорыя:Бітвы ў Люксембургу]]
[[Катэгорыя:Май 1940 года]]
[[Катэгорыя:Чэрвень 1940 года]]