Прагляд зыходнага тэксту старонкі Царскасельскі павет

{{Павет Расійскай імперыі
| назва = Царскасельскі павет
| герб губерні = Coat of arms of the Saint Petersburg governorate.svg
| губерня = Санкт-Пецярбургская губерня
| герб = Coat of Arms of Pushkin (St Petersburg).png
| карта =  Царскосельский_уезд.png
| цэнтр = [[Царскае Сяло]]
| утвораны = 1 (14) студзеня 1780 — Сафійскі;
29 жніўня (10 верасня) 1808 — Царскасельскі
| плошча =  
| насельніцтва = 149845<ref name="Дэмаскоп Weekly">{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=37|title=Першы ўсеагульны перапіс насельніцтва Расійскай Імперыі 1897 г.|accessdate=2010-10-25|url-status=live}}</ref>
| год =  1897
}}
[[Выява: Царскосельский уезд 1916.jpg|thumb|right|310px|Падзел Царскасельскага павета на воласці (з карты Петраградскай губерні 1916 года).]]
[[Выява: Условные знаки 1916.jpg|thumb|right|310px|Умоўныя знакі да карты Петраградскай губерні 1916 года.]]
[[Выява:Coat of arms of Sofia (St Petersburg).jpg|thumb|right|150px|Герб горада Сафіі, першапачатковага цэнтра павета]]
'''Царскасе́льскі павет''' ({{lang-ru|Царскосельский уезд}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў [[Санкт-Пецярбургская губерня|Санкт-Пецярбургскай]] ([[Петраградская губерня|Петраградскай]]) губерні [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] і [[РСФСР]], якая існавала ў 1780—1923 гадах. Павятовы горад — [[Пушкін (горад)|Царскае Сяло]].

== Геаграфічнае становішча ==
'''Царскасельскі павет''' размяшчаўся ў цэнтральнай частцы губерні і межаваў з [[Шлісельбургскі павет|Шлісельбургскім паветам]] на паўночным усходзе, [[Ямбургскі павет|Ямбургскім]] і [[Пецяргофскі павет|Пецяргофскім]] на захадзе, [[Лужскі павет|Лужскім]] на поўдні і з [[Наўгародская губерня|Наўгародскай губерняй]] на ўсходзе. Плошча павета ў 1897 годзе складала 3781,8<ref name="Дэмаскоп Weekly"/> [[вярста|вёрст]]² (4304 км²).

=== Сучаснае становішча ===
У наш час тэрыторыя былога павета ўваходзіць у склад двух суб’ектаў [[Расійская Федэрацыя|Расійскай Федэрацыі]]: горад [[Санкт-Пецярбург]] ([[Пушкінскі раён Санкт-Пецярбурга|Пушкінскі раён]], [[Краснае Сяло (горад)|Краснае Сяло]], [[Колпіна (горад)|Колпіна]]) і [[Ленінградская вобласць|Ленінградскую вобласць]] (раёны — [[Гатчынскі раён|Гатчынскі]], [[Воласаўскі раён|Воласаўскі]], частка [[Тосненскі раён|Тосненскага]]).

== Гісторыя ==
Да [[Абласная рэформа Петра I|стварэння губернскай сістэмы]] гэтая тэрыторыя была часткай [[Водская пяціна|Водскай пяціны]] [[Наўгародская зямля|Наўгародскай зямлі]]<ref>[[Канстанцін Аляксеевіч Няволін|Неволин К. А.]] [http://elibrary.karelia.ru/book.shtml?levelID=004002&id=2570&cType=2 О пятинах и погостах новгородских в XVI веке, с приложением карты. Санкт-петербург: Тип. императорской Академии Наук, 1853]</ref> і [[Шведская Інгерманландыя|Шведскай Інгерманландыі]] і была з большага заселена [[Фіна-угры|фіна-ўгорскімі плямёнамі]], як то [[водзь]] і [[іжора]]. (Вялікая доля фіна-ўгорскіх народаў сярод насельніцтва павета назіралася і ў пачатку XX стагоддзя<ref>{{ВТ-ЭСБЕ|Царское Село}}</ref>.)

=== У складзе Расійскай імперыі ===
1 студзеня 1780 года паводле ўказу [[Кацярына II|Кацярыны II]] у складзе [[Санкт-Пецярбургская губерня|Санкт-Пецярбургскай губерні]] з часткі былога [[Капорскі павет|Капорскага павета]] быў утвораны ''Сафійскі павет'' з цэнтрам у горадзе [[Сафія (гістарычны раён)|Сафія]].

У 1796 годзе ў склад павета ўвайшла тэрыторыя скасаванага [[Раждзественскі павет|Раждзественскага павета]].

Імянным указам ад 29 жніўня (10 верасня) 1808 года горад [[Сафія (гістарычны раён)|Сафія]] і [[Пушкін (горад)|Царскае Сяло]] аб’ядналіся ў адзін населены пункт, з прысваеннем яму назвы [[Пушкін (горад)|Царскае Сяло]]. У сувязі з гэтым '''Сафійскі павет''' быў перайменаваны ў '''Царскасельскі'''.

Сур’ёзную ролю ў жыцці і развіцці павета адыгрывала наяўнасць у ім імператарскіх рэзідэнцый (у [[Паўлаўск (Санкт-Пецярбург)|Паўлаўску]], [[Гатчына|Гатчыне]] і [[Пушкін (горад)|Царскім Сяле]]). Так, у 1836 годзе была пабудавана першая ў Расіі і шостая ў свеце<ref>[http://encspb.ru/object/2804002026 Царскосельская железная дорога. Энциклопедия Санкт-Петербурга]</ref> — [[Царскасельская чыгунка]], а Царскае Сяло стала першым цалкам [[электрычная сетка|электрыфікаваным]] горадам у [[Еўропа|Еўропе]]<ref>[http://encspb.ru/object/2804000645 Царское Село. Энциклопедия Санкт-Петербурга]</ref>.

=== Пры савецкай уладзе ===
Да [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года]] ў склад павета ўваходзілі горад [[Пушкін (горад)|Царскае Сяло]], пазаштатныя гарады [[Паўлаўск (Санкт-Пецярбург)|Паўлаўск]], [[Гатчына]], [[Краснае Сяло (горад)|Краснае Сяло]], [[Колпіна (горад)|Колпіна]], 15 валасцей. У 1917—1918 гадах у павеце было створана 11 новых валасцей: Веніёкская (цэнтр — г. [[Паўлаўск (Санкт-Пецярбург)|Паўлаўск]]), Воханаўская (цэнтр — ст. [[Елізавеціна (Гатчынскі раён)|Елізавеціна]]), Вырыцкая (цэнтр — пас. [[Вырыца]]), Інгерынская (цэнтр — в. [[Войскарава (вёска)|Войскарава]]), Каліцінская (цэнтр — в. [[Каліціна (пасёлак, Ленінградская вобласць)|Каліціна]]), Краснаборская (цэнтр — станцыя [[Красны Бор (Тосненскі раён)|Папоўка]]), Маскоўска-Славянская (цэнтр — с. [[Маскоўская Славянка]]), Нова-Пятроўская (цэнтр — в. Нова-Пятроўская), Саблінская (цэнтр — пас. [[Ульянаўка (Ленінградская вобласць)|Сабліна]]), Сіверская (цэнтр пас. [[Сіверскі|Сіверская]]), Цярлеўская вол. (цэнтр — в. [[Цярлева]]).

Пасля пераназвання [[Пушкін (горад)|Царскага Сяла]] ў [[Пушкін (горад)|Дзецкае Сяло]] 20 лістапада 1918 года павет атрымаў назву ''Дзецкасе́льскі''.

28 студзеня 1919 года Сіверская воласць ліквідавана, далучана да Раждзественскай. У канцы 1919 года Пакроўская і Веніёкская воласці былі аб’яднаны ў Пакроўска-Веніёкскую (ці Пакроўскую) воласць. 31 ліпеня 1920 года ў выніку аб’яднання замест існых 24 валасцей у павеце засталося 16 валасцей, з [[Лужскі павет|Лужскага павета]] перадазена Глебаўская воласць<ref>{{cite web |url = http://classif.spb.ru/sprav/np_lo/11_Petergof.htm |url-status = dead |title = Даведнік гісторыі адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу Ленінградскай вобласці |accessdate = 2013-06-10 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20140311104834/http://classif.spb.ru/sprav/np_lo/11_Petergof.htm |archivedate = 2014-03-11 }}</ref>.

14 лютага 1923 года адбылося аб’яднанне Дзецкасельскага і [[Пецяргофскі павет|Пецяргофскага паветаў]] у адзіны [[Троцкі павет (РСФСР)|Троцкі павет]]<ref>[http://history-gatchina.ru/article/komm.htm Юбілей гатчынскіх камуністаў]</ref>.

== Адміністрацыйны падзел ==
У 1890 годзе ў склад павета ўваходзіла 15 валасцей<ref>[http://elib.shpl.ru/ru/nodes/11473-37-s-peterburgskaya-guberniya-1890-statistika-rossyskoy-imperii-16-vyp-12#mode/inspect/page/6/zoom/7 Волости и гмины 1890 года. 37. С.-Петербургская губерния]</ref>
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center"
|-
! № п/п !! Воласць !! Валасное праўленне !! Колькасць паселішчаў !! Насельніцтва
|-
| 1 || align=left| Гатчынская || сл. [[Гатчына|Аляксандраўск]] || 83 || 8302
|-
| 2 || align=left| [[Дудэргоф]]ская || сяд. Абразцовая Сядзіба || 49 || 5676
|-
| 3 || align=left| Іжорская || с. [[Ям-Іжора|Ям]] || 20 || 4892
|-
| 4 || align=left| Колпінская || кол. [[Пасёлак Тэльмана (Ленінградская вобласць)|Верхняя]] || 2 || 1046
|-
| 5 || align=left| Кошалеўская || в. [[Пушкін (горад)|Кошалева]] || 22 || 4356
|-
| 6 || align=left| Краснасельская || с. [[Краснае Сяло (горад)|Краснае Сяло]] || 7 || 2528
|-
| 7 || align=left| Лісінская || в. [[Лісіна-Корпус|Ненікюль]] || 41 || 4895
|-
| 8 || align=left| Мозінская || в. [[Раманаўка (Гатчынскі раён)|Раманава]] || 39 || 4470
|-
| 9 || align=left| Пакроўская || сл. [[Пакроўская (Ленінградская вобласць)|Пакроўская]] || 20 || 4536
|-
| 10 || align=left| Пулкаўская || с. [[Пулкава (Санкт-Пецярбург)|Пулкава]] || 22 || 7345
|-
| 11 || align=left| Раждзественская || в. [[Выра]] || 35 || 8632
|-
| 12 || align=left| Сосніцкая || в. [[Сосніцы (Ленінградская вобласць)|Сосніцы]] || 27 || 4918
|-
| 13 || align=left| Стараскворыцкая || в. [[Скворыцы]] || 78 || 4365
|-
| 14 || align=left| Тосненская || сл. [[Тосна]] || 5 || 2843
|-
| 15 || align=left| Фёдараўская || сл. [[Фёдараўскае (Ленінградская вобласць)|Фёдараўская]] || 6 || 1593
|}

У 1913 годзе ў склад павета ўваходзіла таксама 15 валасцей<ref>{{кніга
 |аўтар         = 
 |загаловак      = Волостныя, станичныя, сельскія, гминныя правленія и управленія, а также полицейскіе станы всей Россіи съ обозначеніем мѣста ихъ нахожденія
 |адказны = 
 |спасылка        = http://www.prlib.ru/Lib/pages/item.aspx?itemid=391
 |месца         = Кіевъ
 |выдавецтва  = Изд-во Т-ва Л. М. Фишъ
 |год           = 1913
 |том           = 
 |старонак       = 
 |старонкі      = 
 |isbn          = 
}}</ref>.

У 1923 годзе ў склад Дзецкасельскага павета ўваходзіла 17 валасцей:
* Воханаўская — ст. [[Елізавеціна (Гатчынскі раён)|Елізавеціна]]
* Вырыцкая — пас. [[Вырыца]]
* Гатчынская — г. [[Гатчына]]
* Глебаўская — в. [[Несцяркова (Ленінградская вобласць)|Несцяркова]]
* Дудэргофская — пас. [[Дудэргоф]]
* Іжорская — ст. [[Красны Бор (Тосненскі раён)|Папоўка]]
* Каліцінская — в. [[Каліціна (вёска, Ленінградская вобласць)|Каліціна]]
* Краснасельская — гор. [[Краснае Сяло (горад)|Красны]]
* Лісінская — в. [[Лісіна-Корпус]]
* Мозінская — в. [[Раманаўка (Гатчынскі раён)|Раманаўка]]
* Пакроўска-Веніёкская — с. [[Пакроўская (Ленінградская вобласць)|Пакроўская]]
* Раждзественская — ст. [[Сіверская]]
* Слуцкая — гор. [[Паўлаўск (Санкт-Пецярбург)|Слуцк]]
* Сосніцкая — в. [[Сосніцы (Ленінградская вобласць)|Сосніцы]]
* Стараскворыцкая — в. [[Скворыцы]]
* Тосненская — п. [[Тосна]]

== Насельніцтва ==
Паводле даных перапісу [[Пётр Іванавіч Кёпен|П. І. Кёпена]] 1848 года ў Царскасельскім павеце пражывалі: [[іжора]] — 367 чал., [[эўрэмейсы]] — 7222 чал., [[савакоты]] — 19 795 чал., [[немцы]] — 1530 чал., [[цыгане]] — 10 чал. Усяго 28 924 чалавекі нацыянальных меншасцей, рускае насельніцтва гэтым перапісам не ўлічвалася<ref>[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=coo.31924028570624;view=1up;seq=126 ''Peter von Köppen'' Erklärender Text zu der ethnographischen Karte des St. Petersburger Gouvernements, St-Peterburg. 1867. С. 41]</ref>.

Паводле даных [[Перапіс насельніцтва Расійскай імперыі (1897)|перапісу 1897 года]] ў павеце пражывала 149 845<ref name="Дэмаскоп Weekly"/> чал. У тым ліку [[рускія]] — 65,5 %, фіны ([[фіны|фінляндскія]] і [[Інгерманландцы|інгерманландскія]]) — 25,7 %, [[эстонцы]] — 2,5 %. [[Стараверства|Старавераў]] — 1461 чалавек<ref>[https://ethnomuseum.ru/files/PDF/Shegren/sh3.pdf ''Королькова Л. В.'' Материалы к этноконфессиональной карте Ленинградской области. Этноконфессиональная карта Ленинградской области и сопредельных территорий — 2. Третьи Шёгреновские чтения. «Европейский Дом». СПб. 2009. С. 15]</ref>. У [[Пушкін (горад)|Царскім Сяле]] пражывалі 22 480 чалавек, у пазаштатных гарадах [[Гатчына|Гатчыне]] і [[Паўлаўск (Санкт-Пецярбург)|Паўлаўску]] — 14 824 і 5113 чалавек адпаведна.

{{зноскі}}

== Спасылкі ==
* {{ВТ-ЭСБЕ|Царское Село}}

{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Паветы Санкт-Пецярбургскай губерні]]