Эманацыя ва ўсходнім багаслоўі

Эманацыя («выцяканне, распаўсюджанне») — гэта вера, знойдзеная ў неаплатанізме, што прычына пэўных істот або станаў быцця складаецца ў перапаўненні сутнасці Бога ці іншых вышэйшых духоўных істот, у адрозненне ад асаблівага акта тварэння. Гэтае перапаўненне звычайна разумеецца ў нестацыянарным сэнсе як сталая прычынна-следчая сувязь, а не як падзея, якая выклікае з’яўленне сутнасці ў дадзены момант. Слова «эманацыя» можа адносіцца альбо да працэсу эманацыі, альбо да эмануемай рэчы.

Эквівалентныя паняцці сустракаюцца ў гнастыцызме і кабале (яўрэйскі містыцызм). Такая канцэпцыя сустракаецца толькі ў Грэка-Каталіцкай Царкве і ў праваслаўных. Па большай частцы гэты тэрмін адносіцца да візантыйскага багаслоўя.

Паняцце

Неаплатанічную канцэпцыю эманацыі можна параўнаць са сцвярджэннямі, зробленымі ўсходнім багасловам XIV стагоддзя Грыгорыем Паламай. Ён правёў адрозненне паміж сутнасцю і энергіямі Бога, сцвярджаючы, што Бог неспазнавальны ў сваёй сутнасці, але спазнаваемы ў сваіх энергіях^[1] .

Палама ніколі не пералічваў энергіі Бога, але апісваў іх як спосабы, якімі Бог мог дзейнічаць у Сусвеце, і асабліва на людзей, ад святла, што ішло ад асобы Майсея пасля яго спаслання з гары Сінай, да святла вакол Майсея, Іллі і Ісуса на гары Фавор падчас Перамянення Хрыста. Для Паламы энергіі Бога не былі аддзеленыя ад Бога, але «былі Богам». Аднак ідэя энергій была аддзеленая ад ідэі трох асоб Тройцы, адзінства трох асоб Тройцы, аб’яднаных трансцэндэнтнай сутнасцю Бога.

Грэка-каталіцкі і праваслаўны багаслоў-ісіхаст Мікіта Сціфат апісвае дзесяціступеньчатую іерархію, якая мае паралелі як у кабалізме (дзесяць паслядоўных эманацый, вядомых як сфірот), так і ў неапіфагарыянстве, прыхільнікі якога вераць у сілу першых дзесяці лікаў, як выкладзена Псеўда-Ямвліхам у «Тэалагуменах арыфметыкі»:

Дэкада Мікіты Сціфата мае падабенства з дэкадамі абедзвюх папярэдніх тэорый (кабалізма і Піфагора), хоць яе нельга атаясаміць ні з воднай з іх. Яна сыходзяць каранямі ў канцэпцыю нябеснай іерархіі або канкатэнацыі, сфармуляванай святым Дыянісіем Арэапагітам^[2].

Гэтая іерархія ўяўляе сабой траістую структуру, кожны ўзровень якой складаецца з трох парадкаў або рангаў нябесных разумных істот, якія даюць агулам дзевяць такіх узаемазвязаных і ўзаемнаўдзельнічаючых парадкаў. Функцыя ніжэйшай з гэтых катэгорый, функцыя анёлаў, мае два аспекты. Першы заключаецца ў тым, каб перадаць Боскую Ласку і прасвятленне, атрыманыя ад Бога праз медытацыю на гэту тэму, ніжэйшаму парадку істот — чалавечаму роду, які ў цэлым, такім чынам, уяўляе сабой дзясяты ранг іерархіі. Другі аспект заключаецца ў тым, каб пераўтварыць чалавечы розум — «самы прыгожы з усіх дароў; гэта можа быць зроблена гэтым чалавечым парадкам, так што ён падымаецца ўверх і крок за крокам вяртаецца, зноў праз медытацыю нябеснай іерархіі, да стану яднання са сваёй боскай крыніцай і такім чынам дасягае абагаўлення. Гэтая падвойная медытацыя, сыходная і ўзыходзячая, складае цыклічны рух…»^[3].

Далей Псеўда-Дыянісій сцвярджае ў вершы 99 «Аб духоўным веданні», што «дзевяць нябесных сіл спяваюць хвалебныя гімны, якія маюць патройную структуру…»^[3]:

Вышэйшы чын: троны, херувімы і серафімы.
Сярэдні чын: гасподствы, сілы і ўлады.
Ніжэйшы чын: пачаткі, арханёлы і анёлы.
Чалавецтва — апошні кампанент, які завяршае дэкаду.

Ва іўдаізме аналагічную іерархію можна знайсці ў зусім не кабалістычнай сістэме Майманіда, які кажа пра дзесяць чынаў анёлаў (з розных біблейскіх тэрмінаў для іх), самы нізкі з якіх — Ішым, літаральна «людзі».

Гл. таксама

Зноскі

↑ Lossky, Vladimir, The Theology of Light in the Thought of St. Gregory Palamas, in In the Image and Likeness of God, New York: St. Vladimir’s Seminary Press, 1947.
↑ Pseudo-Dionysius; Luibĥaeid, Colm; Rorem, Paul; Pseudo-Dionysius: The Complete Works, The Paulist Press, 1987.
↑ ^а ^б Palmer, G.E.H.; Sherrard, Philip; Ware, Kallistos, The Philokalia: Vols 1-4, New York: St. Vladimir’s Seminary Press, 1953.

Спасылкі

Pseudo-Dionysios

[1] Lossky, Vladimir, The Theology of Light in the Thought of St. Gregory Palamas, in In the Image and Likeness of God, New York: St. Vladimir’s Seminary Press, 1947.

[2] Pseudo-Dionysius; Luibĥaeid, Colm; Rorem, Paul; Pseudo-Dionysius: The Complete Works, The Paulist Press, 1987.

[philokalia-3] а ^б Palmer, G.E.H.; Sherrard, Philip; Ware, Kallistos, The Philokalia: Vols 1-4, New York: St. Vladimir’s Seminary Press, 1953.

[1]

[2]

[3]