Гамбія (калонія і пратэктарат)

Гамбія
	Гістарычная дзяржава
Гамбія
Герб	Сцяг
> 17 кастрычніка 1821 — 18 лютага 1965 ;
Сталіца	Банжул;
Афіцыйная мова	англійская
Грашовая адзінка	заходнеафрыканскі фунт[d] і фунт стэрлінгаў
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Калонія і пратэктарат Гамбія (англ.: Gambia Colony and Protectorate) — брытанская каланіяльная адміністрацыя Гамбіі, якая існавала з 1821 па 1965 год. Прадстаўлена двума складнікамі — калоніяй, якая ўключала горад Батэрст (цяпер Банжул) разам з наваколлем, і пратэктаратам, тэрыторыяй уздоўж ракі Гамбія.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Асновай калоніі сталі фарты Джэймс і Батэрст, дзе брытанская прысутнасць была ўстаноўлена ў 1815 і 1816 гадах адпаведна. У раннія перыяды свайго існавання яны знаходзілася ў падпарадкаванні калоніі Сьера-Леонэ. Аднак да 1888 года вылучаны ў самастойную адміністрацыйную адзінку з пастаянна прызначаным губернатарам.

Межы брытанскіх уладанняў былі прадметам спрэчак, паколькі на дадзеную вобласць прэтэндавалі французы, жадаючы далучыць яе да французскага Сенегалу^[1]. Акрамя таго, брытанскі ўрад неаднаразова спрабаваў абмяняць гамбійскія землі з Францыяй на іншыя тэрыторыі, напрыклад, у вярхоўях ракі Нігер^[2]. У 1889 годзе Францыя і Вялікабрытанія ўсталявалі мяжу на ўзроўні 10 км (6,2 мілі) на поўнач і поўдзень ад ракі і на ўсход да Ярбутэнды, самай далёкай суднаходнай кропкі на Гамбіі^[3].

У 1965 годзе Гамбія стала незалежнай дзяржавай у рамках Садружнасці Нацый^[4].

Палітыка[правіць | правіць зыходнік]

Упраўленнем калоніі займаўся губернатар і яго адміністрацыя, у якую ўваходзілі генеральны пракурор, старшы медыцынскі супрацоўнік, мытны кантралёр і дырэктар грамадскіх работ. Існавала два савета, кожны з якіх адказваў за выканаўчую і заканадаўчыя ўлады адпаведна.

У 1960 годзе ў Гамбіі прынята свая Канстытуцыя, на падставе якога ў краіне з’явіўся парламент — Палата прадстаўнікоў. 19 дэпутатаў абіраліся шляхам галасавання ўсяго насельніцтва, 8 — толькі правадырамі^[5].

У гэты ж перыяд, канец 50-х і пачатак 60-х, адбываецца фарміраванне першых палітычных партый — «Аб’яднаная партыя» і «Народна-прагрэсіўная партыя».

Воінскія часці[правіць | правіць зыходнік]

У 1901 годзе ў складзе Каралеўскіх пагранічных сіл Заходняй Афрыкі сфарміравана гамбійская рота, якая ў 1940—1945 гг. дзейнічала як полк. Падраздзяленне ўдзельнічала ў абедзвюх сусветных войнах.

Эканоміка[правіць | правіць зыходнік]

Сельская гаспадарка[правіць | правіць зыходнік]

Эканоміка Гамбіі, як і іншых афрыканскіх калоній таго часу, была заснавана на сельскай гаспадарцы. Амаль увесь экспарт складаў арахіс, што зрабіла краіну эканамічна ўразлівай^[6].

Былі зроблены спробы павялічыць вытворчасць іншых тавараў. Карпарацыя каланіяльнага развіцця распрацавала праграму па птушкагадоўлі. Мэтай праекта стала вытворчасць дваццаці мільёнаў яйкаў і аднаго мільёна фунтаў раздзеленай птушкі ў год. Аднак рэалізаваць задуманае не атрымалася, паколькі тыф знішчыў большую частку курынага пагалоўя, што выклікала крытыку ў адрас карпарацыі^[7].

Транспарт[правіць | правіць зыходнік]

Рака Гамбія была асноўным маршрутам суднаходства і транспарту ўнутры краіны з портам у горадзе Батэрст. Дарожная сетка была сканцэнтравана вакол сталіцы, а астатнія раёны ў асноўным звязаны грунтавымі дарогамі.

Адзіны аэрапорт знаходзіўся ў Юндумэ. Ён пабудаваны падчас Другой сусветнай вайны^[8]. У пасляваенны час паветраная гавань выкарыстоўвалася для пасажырскіх рэйсаў British South American Airways і British Overseas Airways Corporation^[9].

Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]

↑ Hansard HC Deb 18 August 1887, vol 319, cols 944–955 (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 11 сакавіка 2017. Праверана 26 жніўня 2023.
↑ Thomas Pakenham (1991), The Scramble for Africa. London: Abacus. p. 675
↑ Atlas Obscura
↑ The Gambia Independence Act 1964, c. 93
↑ History of the Independence Movement (нявызн.). Gambia Information Site (10 жніўня 2012).
↑ Hansard HC Deb 25 March 1959, vol 602, cols 1405–1458 (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 10 лістапада 2017. Праверана 26 жніўня 2023.
↑ Hansard HC Deb 13 March 1951, vol 485, cols 1317–1375 (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 11 кастрычніка 2020. Праверана 26 жніўня 2023.
↑ Yundum (нявызн.). Britannica Online encyclopedia. Праверана 10 August 2012.
↑ Hansard HC Deb 29 January 1947, vol 432, cols 202 (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 сакавіка 2016. Праверана 26 жніўня 2023.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

[1] Hansard HC Deb 18 August 1887, vol 319, cols 944–955 (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 11 сакавіка 2017. Праверана 26 жніўня 2023.

[2] Thomas Pakenham (1991), The Scramble for Africa. London: Abacus. p. 675

[AO2-3] Atlas Obscura

[4] The Gambia Independence Act 1964, c. 93

[5] History of the Independence Movement (нявызн.). Gambia Information Site (10 жніўня 2012).

[6] Hansard HC Deb 25 March 1959, vol 602, cols 1405–1458 (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 10 лістапада 2017. Праверана 26 жніўня 2023.

[7] Hansard HC Deb 13 March 1951, vol 485, cols 1317–1375 (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 11 кастрычніка 2020. Праверана 26 жніўня 2023.

[8] Yundum (нявызн.). Britannica Online encyclopedia. Праверана 10 August 2012.

[9] Hansard HC Deb 29 January 1947, vol 432, cols 202 (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 сакавіка 2016. Праверана 26 жніўня 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]