Капот (канадскае адзенне)

«Рачная дарога» Карнеліуса Крыгафа, 1855 г. (Тры жыхары ў капотах)

Капот (фр.: capote) — доўгае ваўняное паліто з капюшонам, якое выкарыстоўвалі жыхары Паўночнай Амерыкі ў раёнах халоднага клімату.

Гісторыя

З першых дзён паўночнаамерыканскага гандлю футрам як карэнныя народы, так і епрапейскія канадскія пасяленцы ператварылі ваўняныя коўдры ў «капоты» як сродак перажыць суровыя зімы. Яны служылі зімовай вопраткай для першых нацый, хабітантаў і ваяжораў Новай Францыі, метысаў з калоніі Рэд-Рывер, а пазней і для брытанскіх пасяленцаў, гандляроў і трапераў у Брытанскай Паўночнай Амерыцы.

Кампанія Гудзонава заліва прадавала капоты, якія называліся паліто-коўдрамі (англ.: blanket coats), вырабленымі з іх коўдраў з адзнакамі. Яны прадаваліся на гандлёвых пунктах кампаніі з пачатку XVIII стагоддзя, і былі папулярныя сярод гандляроў сваім дызайнам, дзякуючы якому ў іх было зручна рухацца і паляваць. Менавіта паліто-коўдры Гудзонава заліва паслужылі ўзорам для стварэння канадскай курткі-макіна.

Англійская мова пераняла французскае слова capote прынамсі ў 1812 годзе.

Капоты пасяленцаў

Пасяленец у капоце, 1778 год.

У пачатку 1600-х гадоў французскія маракі прадавалі свае еўрапейскія капоты — плашчы з капюшонамі — карэнным жыхарам племені мікмак у Паўночнай Амерыцы. Да 1619 года французскія хабітанты таксама насілі капоты. Праз пяцьдзясят гадоў жыхары насілі капоты ў змененай форме, магчыма, заснаванай на модным тады жустакоры або на французскай ваеннай форме салдат, дыслакаваных у той час у Новай Францыі, такіх як Карыньян-Сальерскі полк. Змененая версія вопраткі даўжынёй да калена не мела гузікаў і насілася з адмысловым кушаком. Капоты пасяленцаў тэхнічна ўжо не з’яўляліся капотам еўрапейскага стылю, а ўвабралі ў сабе рысы як плашчы маракоў, так і формы мясцовых ваенных.

Французскае слова capote з цягам часу таксама страціла апошнюю літару і на франка-канадскім дыялекце новаўтварэнне capot стала азначаць іменна гэты адмысловы прадмет адзення — зімовае паліто, характэрнае для гэтага рэгіёна. Ад назоўніка capot утварыліся дзеясловы encapoter і s’encapoter, якія азначаюць «надзець капот і іншыя зімовыя аксэсуары перад выхадам».

Капоты метысаў

Зімовым уборам метысаў быў капот; паліто даўжынёй да сцёгнаў з поўнымі рукавамі, якое можа быць з капюшонам або накідкай або без іх. Большасць з іх мела невялікія наплечныя ўпрыгажэнні з чырвонага страуду. Каб паліто было закрытым, выкарыстоўваліся як раменьчыкі, так і гузікі або пояс. Лоўрэнс Барквел

«Сцэна на Паўночным Захадзе» каля 1845. Пол Кейн. Лефруа апрануты ў вопратку метыса/ваяжора, якая складаецца з капота, пояса, агнявой торбы, рукавіц на шнурку, легінсаў, падвязак і макасінаў. Яго спадарожнік таксама апрануты ў капот, пояс і агнявую торбу.

Выраз «чырвоны страуд» адносіцца да «Stroudwater Scarlet», тканіны, вырабленай у англійскім горадзе Страуд, якая выкарыстоўвалася для ўніформы брытанскай арміі. Капоты метысаў раёна калоніі Рэд-Рывер вырабляліся са скуры або воўны. Скураныя вырабы часта ўпрыгожвалі бісерам і шаўковай вышыўкай у кветкавых малюнках. Ваўняныя капоты былі розных колераў; сіняму аддалі перавагу каталіцкія метысы, а беламу — пратэстанцкія метысы, у той час як шэры насілі абедзве групы. На талію апраналі пояс, а ў складкі паясніцы запраўлялі або вешалі на шыю на шлейках агнявую торбу. Агнявая торба выкарыстоўвалася для пераноскі крэменю, красала і трута для распальвання агню, а таксама тытуню, люлькі, нажа і іншых асабістых рэчаў, паколькі ў большасці капотаў не было кішэняў.

Амерыканскі геолаг Уільям Іпаліт Кітынг апісаў групу метысаў-паляўнічых на буйвалаў, якіх ён сустрэў у Пембіне ля Рэд-Рывер у 1823 годзе.

Усе яны маюць сінія капоты з капюшонам, якія выкарыстоўваюць толькі ў непагадзь; капот замацоўваецца вакол іх таліі вайсковым поясам; яны носяць кашулю з бязі або размаляванага мусліну, макасіны і скураныя ласіны, зашпіленыя вакол ног падвязкамі, упрыгожанымі пацеркамі. Буа-бруле часта абыходзяцца без капелюша; калі ў іх ёсць адзін, ён звычайна стракаты на індыйскі манер, з пёрамі, пазалочанымі карункамі і іншымі яркімі ўпрыгажэннямі. Уільям Кітынг 1824

У канадскай культуры

У другой палове XIX стагоддзя паліто-коўдру папулярызавалі сярод насельніцтва Канады еўрапейскага паходжання да такой ступені, што на яго глядзелі як на нацыянальнае адзенне. Коўдры выкарыстоўваліся спачатку пераважна тымі, хто працуе на свежым паветры, але з цягам часу крой і канструкцыя паліто пачалі адпавядаць зменлівай еўрапейскай і амерыканскай модзе і сталі больш шырока выкарыстоўвацца.

Папулярнасць паліто была часткай больш шырокага руху па прыняцці аспектаў культуры карэннага насельніцтва з мэтай усталявання канадскай ідэнтычнасці, якая была б асобнай ад брытанскай і амерыканскай ідэнтычнасці. Дзве элітныя групы адыгралі важную ролю ў стварэнні папулярнасці коўдры. Адным з іх быў Манрэальскі клуб снегаступаў, які прыняў паліто-коўдру ў якасці неабходнага абсталявання. Хаджэнне на снегаступах было яшчэ адным заняткам, перанятым у карэнных жыхароў і на некаторы час стала надзвычай папулярным як від спорту. Іншай групай былі паслядоўнікі генерал-губернатараў Канады, сфатаграфаваных у капотах. Магчыма, яшчэ больш важным для распаўсюджвання капотаў як моды было яго нашэнне жонкамі генерал-губернатараў Канады. Першапачаткова капоты лічыліся мужчынскай вопраткай, але для прамацыйных мэтаў іх шылі ў жаночай і дзіцячай версіях.

Галерэя

• 
  Метысы ў капотах палююць на бізонаў у ваколіцах калоніі Рэд-Рывер (1822)
• 
  «Гуроны з Жун-Ларэт», Квебек, Канада, каля 1838. Белы капот з капюшонам і сінім аздабленнем
• 
  Хабітант у зімняй вопратцы, Фрэнсіс Эн Хопкінск (1858)
• 
  Члены Манрэальскага клуба снегаступаў у 1877 годзе ў капотах і паясах
• 
  Члены Манрэальскага клуба снегаступаў у 1886 годзе ў капотах і паясах
• 
  Капот для скаўта ў рэйдавай партыі, Сіксіка, пачатак 1900-х, воўна з коўдры Кампаніі Гудзонава заліва
• 
  Уільям Джэксан на белым кані, Сіксіка (Канфедэрацыя чарнаногіх), Мантана. каля 1900-х.
• 
  Традыцыйны капот, зроблены з коўдры з адзнакамі Гудзонава заліва

Спасылкі

• Cmhg.gc.ca: Compagnies franches de la Marine winter dress between 1690 and 1700
• University of Oregon.edu: Metis textiles Архівавана 22 снежня 2016.
• Smithsonian Institution.edu: Metis capote (without a hood)