Перайсці да зместу

Аазай

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Дзяўчына ў белым аазай
Танцоркі ў фіялетавых аазай

Ааза́й (в’етн.: áo dài, цьы-ном 襖𨱽, 奥黛) — в’етнамскі касцюм, пераважна жаночы. У сучаснай форме гэта доўгая шаўковая кашуля, надзетая па-над штанамі. На в’етнамскай мове слова «аазай» азначае доўгую кашулю або сукенку. У сучасным жыцці аазай носяць в’етнамскія жанчыны на святочных мерапрыемствах, ва ўрачыстай абстаноўцы, і ён таксама з’яўляецца форменным касцюмам школьніц, студэнтак і супрацоўніц многіх кампаній ва В’етнаме.

Аатытхан (да XVII стагоддзя)

[правіць | правіць зыходнік]

Паходжанне аазая да канца не высветлена. Мяркуючы па малюнках, выразаных на бронзавых барабанах Нгоклу дзясяткі стагоддзяў таму назад, першы аазай быў зроблены са звярыных шкур і птушыных пёраў яшчэ да дынастыі сясцёр Чынг  (руск.) (38-42 гг.). З пачуцця павагі да сваіх бацькоў і бацькоў мужа в’етнамскія жанчыны ў тагачасны час насілі не аазай з двума крысамі, а аатытхан з чатырма крысамі, якія сімвалізуюць бацькоў шлюбнай пары[1].

Аангутхан (XVII—XIX стагоддзя)

[правіць | правіць зыходнік]

Лічыцца, што адзін з князёў Нгуен  (руск.) — князь Ву Выонг (Нгуен Фук Кхаат  (укр.), або князь Ву, 1738—1765) стварыў аазай[2].

Пры імператары Зя Лонгу (1802—1819) у фасоне аазай з чатырма крысамі было зроблена змяненне, замяніўшы 4 крысы на 5. Аангутхан насілі дваране і гараджане. Чатыры асноўныя крысы аазая сімвалізуюць бацькоў шлюбнай пары, а пятая — самага чалавека, які яго носіць. Пяць гузікаў сімвалізуюць пяць элементаў выхавання чалавечнасці па канфуцыянскай філасофіі: дабрыня, ветлівасць, высакароднасць, розум і адданасць. Яны таксама служаць сімвалам пяці вядомых у той час планет Сонечнай сістэмы: Меркурый, Венера, Марс, Юпітэр і Сатурн. Карычневы або чорны аазай ў тыя гады падпяразвалі рознакаляровым поясам. На святах жанчыны насілі аазай у камплекце з шырокім плоскаім капелюшом з маленькімі палямі (нонкуайтхаа  (фр.)) і з чорнай галаўной хусткай макуа (у той час канічнага капялюша нонла  (англ.) яшчэ не было).

Аазай мадэляў Ле Мура і Ле Фо (1932—1935)

[правіць | правіць зыходнік]

У пачатку XX стагоддзя разам з эканамічнымі новаўвядзеннямі змяніўся і падыход да выбару тканіны і фасону жаночай адзення. У В’етнаме сталі выкарыстоўвацца рознакаляровыя тканіны многіх гатункаў. Найбольш сур’ёзнымі сталі змены, унесеныя 1934 годзе пад уплывам заходняй культуры мастаком Ле Мурам (сапраўднае імя — Нгуен Кат Тыонг  (в’етн.)). Выданнем часопіса «Прыгажосць-1934», арганізацыяй публічных паказаў новых мадэляў аазая, а таксама правядзеннем мерапрыемстваў па папулярызацыі аксесуараў Ле Мур унёс істотны ўклад у развіццё аазая.

У гэты перыяд іншы мастак, Ле Фо  (англ.), таксама асучасніў аазай, дзякуючы чаму той набыў новы выгляд, не выходзячы за межы традыцыйнага сілуэту.

Аазай з адкрытым каўняром (з 1958 года)

[правіць | правіць зыходнік]
Аазай хюэскіх школьніц

У канцы 1958 года моладзевы аазай з адкрытым каўняром ўпершыню з’явіўся на поўдні В’етнама, у Сайгоне (Сучасны Хашымін). Колер такіх аазаеў вар’іруецца ад чорнага, карычневага да чырвонага, блакітнага і белага, выкарыстоўваюцца ўзорыстыя тканіны.

Асаблівасці аазай

[правіць | правіць зыходнік]

Бакавы разрэз на сукенцы аазай залежыць ад рэгіёну, узросту, а таксама мяняўся на працягу гісторыі краіны. У жанчын цэнтральнага рэгіёну В’етнама разрэз нізкі, звычайна на некалькі сантыметраў ніжэй пояса, а ў паўднёвых рэгіёнах — на такую ж адлегласць вышэй пояса.

Акрамя таго, з-за мноства адпаведных уласнай постаці параметраў, вытворчасць аазаеў нельга паставіць на паток у прамысловым маштабе. Кожная сукенка шыецца індывідуальна для канкрэтнага кліента, а пры невялікай змене фігуры трэба замаўляць іншую, паколькі аазай вельмі складана перашыць.

Аазай — сімвал В’етнама

[правіць | правіць зыходнік]

Аазай з высокім каўняром, двума крысамі, падшыты шоўкам і сеткай, звычайна ўпрыгожваецца кветкавай, арнаментальнай або сюжэтнай вышыўкай  (англ.). Аозай разам з нагавіцамі з шырокімі калашынамі і нацыянальным капелюшом нонла  (англ.) з’яўляецца адным з сімвалаў сучаснага В’етнама.

В’етнамскія жанчыны носяць аазай на ўрачыстых мерапрыемствах, на Новы год  (руск.) і вяселльныя ўрачыстасці. Для такіх выпадкаў звычайна выбіраюць сукенкі чырвонага колеру, які сімвалізуе шчасце і поспех, а фасон залежыць ад прафесіі і ўзросту носьбіта, а таксама значнасці самога свята. У многіх кампаніях аазай з’яўляецца форменнай вопраткай для прыёму гасцей або кліентаў. У навучальных установах формай школьніц і студэнтак з’яўляецца аазай белага колеру. Яго носяць і ў паўсядзённым жыцці.

«Дзяўчына ля лілеі»

Існуе мужчынскі варыянт аазая, які адрозніваецца як больш шырокім кроем, так і павялічанай шчыльнасцю тканіны. На ўрачыстых прыёмах в’етнамскія мужчыны носяць аазай як парадны касцюм. У 2006 годзе на арганізаваным у В’етнаме саміце АТЭС кіраўнікі розных краін надзелі в’етнамскі аазай.

Аазай ў мастацтве

[правіць | правіць зыходнік]

Вобраз в’етнамскай дзяўчыны ў аазаі шырока прадстаўлены ў мастацтве. Многія в’етнамскія паэты апісвалі аазай ў сваіх творах, яму прысвечаны сачыненні папулярных кампазітараў, такіх як Фам Зуй  (англ.) і Чынь Конг Шон  (англ.).

За 8 кіламетраў на паўднёвы захад ад Ханою, паблізу мястэчка Хадонг  (руск.) (з 2000 года ўвайшоў у склад Ханоя) знаходзіцца «шаўковая вёска Ванфук  (англ.)»[3], мясцовыя ткачы якой спрадвеку захоўваюць і ўдасканальваюць старажытныя спосабы ручнога вырабу шаўковых тканін[4]. Нго Тхюі Мьен напісаў для фільма «Белая шаўковая сукенка  (руск.)»(2006) песню на вершы Нгуен Ша «Сукенка з шоўку „хадонг“» (Áo lụa Hà Đông), у загаловак фільма вынесены радкі

У сайгонской спякоце мне раптам стала халаднавата
Таму, што ў цябе сукенка з шоўку «хадонг»

Карціна «Дзяўчына ля лілеі», напісаная ў 1943 годзе мастаком То Нгок Ванам  (руск.), атрымала шырокую вядомасць.

Зноскі

  1. Áo tứ thân(недаступная спасылка). Bách khoa toàn thư. Архівавана з першакрыніцы 29 красавіка 2012. Праверана 21 мая 2011.
  2. Аозай - национальный женский вьетнамский костюм (40 фото) (руск.). www.top-antropos.com. Архівавана з першакрыніцы 3 лістапада 2019. Праверана 3 лістапада 2019.
  3. Производство шелка во Вьетнаме (руск.). PixaNEWS.com (8 ліпеня 2012). Архівавана з першакрыніцы 13 лютага 2019. Праверана 3 лістапада 2019.
  4. Хыу Туан. Шёлк деревни Ванфук (руск.). vietnam.vnanet.vn. Иллюстрированный журнал Вьетнам (28 кастрычніка 2010). Архівавана з першакрыніцы 6 лютага 2017. Праверана 1 мая 2020.