Агда Мантэліус

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Мантэліус.
Агда Мантэліус
шведск.: Agda Montelius[1]
President of the Fredrika Bremer Association[d]
1903 — 1920
Папярэднік Hans Hildebrand[d]
Пераемнік Lizinka Dyrssen[d]
Нараджэнне 23 красавіка 1850(1850-04-23)[2][3][…]
Смерць 27 кастрычніка 1920(1920-10-27)[2][3][…] (70 гадоў)
Месца пахавання
Бацька Alexander Reuterskiöld[d][2][7][…]
Муж Оскар Мантэліус[2][8][…]
Член у
Дзейнасць філантроп, актывіст за права жанчын
Навуковая дзейнасць
Навуковая сфера women's suffrage in Sweden[d][1]
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Агда Джарджына Даратэя Аляксандра Мантэліус, народжаная Ройтэрскёльд (швед. Agda Georgina Dorothea Montelius; 23 красавіка 1850, Кёпінг — 27 кастрычніка 1920) — шведская філантроп і феміністка. Яна была вядучай фігурай шведскай філантропіі, актыўнай у барацьбе з выбарчым правам жанчын і старшынёй Асацыяцыі Фрэдрыкі Брэмер у 1903—1920 гадах.[10]

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Мантэліус была дачкой урадавага міністра абароны і знатнага генерал-лейтэнанта Аляксандра Ройтэрскельда і Ганны Шэнстром. Яна атрымала адукацыю ў моднай жаночай школе ў Стакгольме.

20 верасня 1871 года яна выйшла замуж за шведскага археолага і прафесара Оскара Мантэліуса (1843—1921).

Яе апісвалі як мініятурную, спакойную, добрую і ўдумлівую, паслухмяную і заўсёды занятую сваімі шматлікімі праектамі. У яе быў дрэнны зрок, а потым і зусім аслепла на адно вока. Яе асабістыя ідэалы былі простымі і строгімі.

Мантэліус лічылася цэнтральнай фігурай і ідэалам сярод жанчын вышэйшага сярэдняга класа ў Стакгольме. Лідзія Вальстром часта прыцягвала яе ў якасці сведкі на іспытах для вучняў дзявочай Элінскай школы.[11][12]

Філантропская праца[правіць | правіць зыходнік]

Агда Мантэліус была вядучай фігурай шведскай філантропіі ў пачатку 20 стагоддзя. Яе прынцып заключаўся ў тым, што дапамагаючы людзям — дапамагаеш сабе.

Яна была членам камітэта (1885—1901) і старшынёй (1900-01) літаратурнага таварыства Nya Idun (Новая Ідун); Maria skyddsförening (Грамадства абароны Марыі) 1879-92, сузаснавальнік і старшыня Föreningen för välgörenhetens ordnande або FVO (Таварыства арганізаванай дабрачыннасці) у 1889—1911 гадах, а таксама кіруючы дырэктар цэнтральнага камітэта FVO у 1911—1920 гадах. У 1901-20 яна была членам цэнтральнай камісіі Sällskapet för uppmuntran av öm och sedlig modersvård (Таварыства заахвочвання далікатнай і дастойнай мацярынскай апекі), сузаснавальнікам і членам камісіі Centralförbundet för socialt arbete або CSA (Цэнтральнай камісіі сацыяльнай працы) у 1903-09 і Svenska fattigvårdsförbundet (Шведскага таварыства бедных) у 1909-20.

Актывізм за правы жанчын[правіць | правіць зыходнік]

Агда Мантэліус і Гертруда Адэльборг прадстаўляюць петыцыю пра выбарчае права жанчын прэм’ер-міністру Эрыку Густаву Бострому ў 1899 годзе

Дзякуючы сваёй дабрачыннай дзейнасці, яна таксама ўключылася ў працу па абароне правоў жанчын. Яна была прыхільніцай фемінізму розніцы і лічыла важным удзел жанчын у палітыцы і арганізацыі і фарміраванні грамадства з мэтай абароны правоў хворых, слабых і бедных.

У 1886 годзе Агда Мантэліус афіцыйна стала членам арганізацыі па абароне правоў жанчын Сафі Адлерспар: Асацыяцыі Фрэдрыкі Брэмер альбо АФБ. За два гады да гэтага яна была адным з яго заснавальнікаў. Фармальна АФБ узначаліў Ханс Хільдэбранд, бо Адлерспар палічыла неабходным, каб таварыства ўзначаліщ мужчына, каб да яго можна было паставіцца сур’ёзна. Аднак, у рэчаіснасці, Адлерспар выконвала функцыі яго старшыні, і пасля смерці Адлерспары ў 1895 годзе яе змяніла Агда Мантэліус. Першапачаткова Мантэліус называлася віцэ-старшынёй, але ў 1903 годзе яна афіцыйна стала старшынёй, афіцыйна першай жанчынай-старшынёй АФБ.

Мэтай АФБ была праца ў абарону правоў жанчын, але з пачатку яна не працавала ў дачыненні да выбарчага права жанчын. У 1899 годзе дэлегацыя АФБ прадставіла прэм’ер-міністру Эрыку Густаву Бострэму прапанову выбарчага права жанчын. Дэлегацыю ўзначальвала Мантэліус у суправаджэнні Гертруды Адэльборг, якая напісала патрабаванне. Гэта быў першы выпадак, калі шведскі жаночы рухі афіцыйна прадставіў выбарчае права.

У 1902 годзе была заснавана Шведская нацыянальная асацыяцыя выбарчага права жанчын (Landsföreningen för kvinnans politiska rösträtt, LKPR). Мантэліус так і не стала афіцыйным яе членам, магчыма, з-за яе старшынства ў АФБ, але яна неафіцыйна вельмі актыўна ўдзельнічала ў дапамозе гэтай асацыяцыі.

Яна была кансультантам урадавай камісіі па рэфармаванні заканадаўства аб шлюбных правах у 1912 годзе, што ў выніку (у 1920) прывяло да таго, што муж і жонка атрымалі роўныя правы ў шлюбе.

Актывізм за мір[правіць | правіць зыходнік]

Агда Мантэліус таксама актыўна ўдзельнічала ў мірным руху, падчас якога АФБ супрацоўнічаў з LKPR. Падчас Першай сусветнай вайны LKPR выступіў з ініцыятывай аб стварэнні мірнай арганізацыі, сфарміраванай жанчынамі нейтральных краін, з мэтай аказаць ціск на нейтральныя ўрады як пасрэднікаў паміж ваюючымі бакамі. Рух за мір быў створаны LKPR, удзельнікамі якога былі таксама Фрэдрыка-Брэмер-Фербундэт, KFUK, сацыял-дэмакратычныя жаночыя арганізацыі, сярод якіх Ганна Вітлак, Эмілія Бруме і Керсцін Хесельгрэн. Вялікая мірная маніфестацыя павінна была адбыцца 19 лютага 1915 года, арганізаваная шведскімі жанчынамі пры падтрымцы і ўдзеле жанчын Даніі і Нарвегіі. Аднак 18 лютага Агду Мантэліус паклікалі сустрэцца з каралевай Вікторыяй Бадэнскай, якая запатрабавала спыніць «бязглуздую даверлівасць жанчын» да ўдзелу ў палітыцы. Кароль Швецыі Густаў V перапыніў яе і сказаў, што жанчыны, вядома, маюць права прад’яўляць патрабаванні ўраду, але цяперашняя сітуацыя робіць гэта складаным. Кароль перадаў справу міністру замежных спраў Кнуту Валенбергу, які папярэдзіў іх, што такія дзеянні могуць нанесці шкоду нейтралітэту Швецыі. Таму акцыя была замоўчана ў Швецыі і Нарвегіі, а таксама ў Даніі. Аднак Шведскі рух за мір сапраўды адправіў 16 дэлегатаў на Міжнародны кангрэс жанчын у Гаазе ў красавіку 1915 года.[13]

Узнагароды[правіць | правіць зыходнік]

У 1910 годзе яна была ўзнагароджана шведскім каралеўскім медалём Illis Quorum.[14]

Зноскі

  1. ↑ а б в http://www2.ub.gu.se/kvinndata/portaler/rostratt/pdf/rostrattsfragan.pdf
  2. ↑ а б в г д е Hatje A. Agda G D A Montelius — С. 684. Праверана 16 сакавіка 2017.
  3. ↑ а б в 18500423 Montelius, Agda Georgina Dorothea Alexandra // Sveriges dödbok Праверана 4 красавіка 2018.
  4. ↑ а б Agda Georgina Dorothea Montelius 1850-04-23 — 1920-10-27 Rösträttskvinna, filantrop Праверана 1 верасня 2020.
  5. ↑ Norra begravningsplatsen.se
  6. ↑ Montelius, AGDA GEORGINA DOROTEA ALEXANDRA — Svenskagravar.se. Праверана 24 мая 2023.
  7. ↑ Agda R, g Montelius // Reuterskiöld, släkt Праверана 27 кастрычніка 2023.
  8. ↑ Maria Magdalena kyrkoarkiv, Död- och begravningsböcker, huvudserie, SE/SSA/0012/F I/22 (1918-1920), bildid: 00015112_00304, sida 267 Праверана 11 верасня 2020.
  9. ↑ Till regeringen från svenska kvinnor ingifna skrifvelser i rösträttsfrågan 1905-1906 — 1906. Праверана 3 лістапада 2020.
  10. ↑ Agda Montelius. Göteborgs universitetsbibliotek. Праверана 1 December 2018.
  11. ↑ Reuterskiöld. Nordisk familjebok (25 красавіка 1916). Праверана 1 December 2018.
  12. ↑ Agda G D A Montelius. Svenskt biografiskt lexikon. Праверана 1 December 2018.
  13. ↑ Agda Montelius. nyaidun.se. Праверана 1 December 2018.
  14. ↑ Gräslund, Bo. G Oscar A Montelius. Svenskt biografiskt lexikon. Праверана 1 December 2018.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Остэрберг, Карын і інш. (1990) Svenska kvinnor: föregångare, nyskapare (Лунд: Signum) — ISBN 91-87896-03-6 (шведская)
  • Барбро Хедуол; Сузана Эрыксан Лундквіст (2011) Vår rättmätiga plats. Om kvinnornas kamp för rösträtt (Стакгольм: Förlag Bonnier) — ISBN 978-91-7424-119-8
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Агда_Мантэліус&oldid=4699516"