Стражніца КАП «Вардамічы»

Стражніца КАП "Вардамічы"
польск. Strażnica KOP „Wardomicze”
Гады існавання	1925-1939 гг.
Краіна	Польская Рэспубліка
Падпарадкаванне	Корпус аховы памежжа
Уваходзіць у	2-я памежная рота «Гняздзілава»
Тып	воінскае фарміраванне
Войны	Польская абарончая вайна (1939)

Дыслакацыя батальёна КАП «Будслаў» у 1931 годзе

Стражніца КАП «Вардамічы» — арганізацыйная адзінка Корпуса аховы мяжы, якая несла ахоўную службу на польска-савецкай мяжы.

Фарміраванне і арганізацыйныя змены

У 1924 годзе ў складзе 3-й памежнай брыгады быў сфарміраваны 1-ы памежны батальён. У 1928 годзе батальён складаўся з 18 стражніц. Стражніца КАП «Вардамічы» ў 1928—1939 гадах уваходзіла ў структуру 2-й роты КАП «Гняздзілава» батальёна КАП «Будслаў». Стражніца налічвала каля 18 вайскоўцаў і размяшчалася на лініі мяжы з задачай непасрэднай аховы дзяржаўнай мяжы.

У 1932 годзе ў будынку КАП размясціўся персанал стражніцы. Стражніцу з жаўнерамі роты злучала грунтавая дарога даўжынёй 14,7 км.

Асноўны артыкул: 2-я памежная рота «Гняздзілава»

Памежная служба

У 1932 г. стражніца «Вардамічы» абараняла адрэзак дзяржаўнай мяжы шырынёй 6 км 150 м ад памежнага знака № 368 да 376, а ў 1938 г. — адрэзак шырынёй 8 км 955 м ад памежнага знака № 368 да 382.

Здарэнні

У справаздачы ад 26 студзеня 1925 г. пісалася: 24 студзеня 1925 года ў ваколіцах дазорнай вежы савецкі памежнік у 150 метрах ад польскай мяжы пабудаваў будку вышынёй каля двух метраў на дарозе, якая вяла з Вардоміц на ўсход.

Суседнія стражніцы

• стражніца КАП «Вараны» ⇔ стражніца КАП «Саланое» — 1928, 1929, 1931, 1932, 1934
• стражніца КАП «Вараны» ⇔ стражніца КАП «Мільча» — 1938 г.

Барацьба за захаванне вартавой вежы ў 1939 годзе

Каля 4 гадзін раніцы 17 верасня 1939 года савецкія падраздзяленні памежнай аховы НКУС напалі на стражніцу КАП «Вардамічы». Пасля кароткай бойкі стражніца была разбіта. Так ахарактарызаваў бойку яе ўдзельнік, камандзір дазорнай вежы сяржант Уладзіслаў Зыгадла:

17 верасня 1939 г. у 4.10 жаўнеры стражніцы «Вардамічы» былі атакаваны савецкімі памежнікамі, узброенымі зброяй, боепрыпасамі і вялікай колькасцю ручных гранат. Стан праціўніка: 5 афіцэраў, 50 радавых, узброеныя 4 ручнымі кулямётамі і вялікай колькасцю гранат. Стан стражніцы «Вардамічы» на 17 верасня 1939 г. — 1 +10, з якіх падчас атакі было яшчэ 1 + 6 + 1 фурман, які прывёз правіянт напярэдадні вечарам.

Ход бою на стражніцы «Вардамічы». Пасля першага трывожнага стрэлу вартавога я аддаў загад трывогі жаўнерам, але прывесці іх у поўную баявую гатоўнасць мне не ўдалося, таму што праціўнік пачаў абстрэл з кулямётаў з напрамкаў: паўднёвы ўсход, паўночны ўсход і ўсход, а таксама напад на стражніцу з поўначы і паўночнага ўсходу вялікай колькасцю ручных і вінтовачных гранат. Я аддаў загад аб абароне стражніцы па «інструкцыі ў выпадку нападу на стражніцу», г. зн. 3 стралкі абаранялі ўсходні бок стражніцы, а 1+3 з ручным кулямётам — паўднёва-ўсходні і ўсходні бок, 1 стралок на назіральнай вежы атрымаў загад абараняць паўночны бок стражніцы ручнымі гранатамі. Пасля таго як былі забітыя 3 стралкі, якія абаранялі будынак з захаду (усходу?), я з абслугай ручнога кулямёта адышоў унутр стражніцы, бо быў акружаны з усіх бакоў, і ў мяне не было магчымасці прарвацца праз перавагу праціўніка. Пры бегу па лесвіцы ў калідор кулямётчык быў паранены ў грудзі, а я — у нагу. Я ўзяў у кулямётчыка кулямёт і вырашыў абараняцца так, што з агульнага пакоя страляў у абодва калідоры. У гэты час кулямётчык быў трэці раз паранены і скончыў жыццё, а я з зараджаючым працягваў барацьбу з праціўнікам, які кідаў вялікую колькасць гранат ва ўсе памяшканні стражніцы. Падчас выбуху адной з гранат зараджаючы быў забіты, і я, як камандзір, вырашыў загінуць на гэтым пасту, дзе нёс дзяжурства, і працягваў бой у адпаведнасці з інструкцыяй і палажэннем палявой службы «барацьба ў абароне». Я выпусціў апошні патрон і кінуў апошнюю гранату. Потым мяне абстралялі і закідалі гранатамі настолькі, што ў будынку ўсе вокны выпалі з усіх вокнаў, а са столі і са сцен адарвалася тынкоўка. Нарэшце, паранены ў левую частку галавы, я страціў прытомнасць, таму не памятаю ні таго, як праціўнік зайшоў у стражніцу, ні таго, як мне прабілі штыком спіну пад левай лапаткай. Бой доўжыўся каля 1 гадзіны 40 хвілін, а 6-й гадзіне праціўнік пакінуў месца бою і адышоў за мяжу са стратамі: 1 афіцэр паранены + 10 стралкоў, з якіх, верагодна, 4 не дайшлі да заставы.

Бібліяграфія

• Wiktor Krzysztof Cygan: Kresy we krwi. Obrona północno-wschodniej Polski we wrześniu 1939. Warszawa: Espadon Publishing, 2006. ISBN 978-83-60786-00-0.
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924—1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. «Wojskowy Przegląd Historyczny». 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo «Czasopisma Wojskowe». ISSN 0043-7182. 
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. «Przegląd Historyczno-Wojskowy». 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924—1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
• Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927—1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.