Метрыка Вялікага Княства Літоўскага

Разварот адной з кніг метрыкі з запісамі за 1511—1518 гады

Літоўская метрыка (лац.: matricula канцылярская кніга) — збор спецыфічных матэрыялаў (сшыткаў, кніг) вялікакняжацкай канцылярыі Вялікага Княства Літоўскага XV–XVIII стст. з копіямі дакументаў, якія выдаваліся ад імя вялікага князя (гаспадара), Рады ВКЛ, соймаў і падлягалі неабмежаванаму ў часе захаванню. У склад Метрыкі ўваходзілі таксама некаторыя важныя пабочныя матэрыялы (пераклады ярлыкоў крымскіх ханаў, спісы з маскоўскіх дыпламатычных дакументаў і інш.), справаводныя матэрыялы (рэестры актаў, інвентары Метрыкі і інш.).

Метрыка стала асновай велікакняжацкага, а пазней галоўнага дзяржаўнага архіва ВКЛ і выконвала нотафікацыйныя (юрыдычна-рэгістрацыйныя) функцыі. Выкарыстоўваліся ў юрыдычных і даведасных мэтах усімі суб'ектамі права, найперш вярхоўнай уладай, дзяржаўнымі ўстановамі, прывілеяванымі саслоўямі, мяшчанамі, магістратамі, царквой, этнарэлігійнымі абшчынамі. На аснове матэрыялаў Метрыкі па адпаведных запытах выдаваліся юрыдычна завераныя дакументы (копіі з копій).

Большая частка кніг Літоўскай метрыкі захоўваецца сёння ў Расійскім Дзяржаўным Архіве Старажытных Актаў у Маскве, асобныя кнігі ёсць таксама ў AGAD у Варшаве і іншых месцах.

У цяперашні час вядзецца сістэматычная праца па выданні кніг метрыкі.

публікацыі

Метрыка з'яўляецца адным з самых аўтарытэтных і паважаных крыніц па гісторыі ВКЛ. Некаторыя з дакументаў Metrica і іх частак пачалі быць апублікаваныя ў канцы 18-га стагоддзя. Вялікія зборнікі матэрыялаў пачалі выходзіць у свет з 1830-х гадоў («Дайджэст князя Obolyenskiy», Альтэр. «Кнігу амбасадара ў Metrica ...», у 3-х тамах, змяшчае падрабязную рэестр кніг метрыкі па Anastasyevich (1817 )). Іншыя вядомыя выдаўцы Метрыкі матэрыялы былі Lyeontovich, Прахазка, Бершадский і інш. Іншыя вядомыя публікацыі перыяду:

Акты Літоўскай метрыкі (Акты Літоўскай метрыкі, т 1, у 1 - .. 2, Варшава, 1896-1897).

Акты Заходняй Расіі (Акты Заходняй Расіі, поўная назва: .. Акты, якія адносяцца да гісторыі Заходняй Расіі, сабраныя і выдадзеныя Расійская акадэмія навук - СПб, 1846-1853).

Складаецца з каля двух тысяч афіцыйных дакументаў (не ўсе з іх прыналежнасць да Metrica уласнай), апублікаванай у пяці тамах, якія ахопліваюць перыяд 1340-1699 (I: 1340-1506, II: 1506-1544, III: 1544-1587, IV: 1588-1632, V: 1633-1699).

Акты Паўднёвай і Заходняй Расіі (Акты Паўднёвай і Заходняй Расіі, поўная назва :. Акты, якія адносяцца да гісторыі Паўднёвай і Заходняй Расіі, сабраныя і выдадзеныя Расійская акадэмія навук, т.1-15 - СПб, 1861-1892).

Складаецца з афіцыйных дакументаў (не ўсе з іх прыналежнасць да Metrica уласнай), апублікаванай у пятнаццаці тамах, якія ахопліваюць перыяд 1361-1678. Тэматычна канцэнтруецца на 17-м стагоддзі. Украінскія вайны і на 16-17 стагоддзя войнаў Расіі-Садружнасці. Не ўключае першапачаткова польскія і лацінскія дакументы.

Руская гістарычная бібліятэка, В. 20, 27, 30, 33 (Руская гістарычная бібліятэка, т 20, 27, 30, 33, Спб. -. П., 1903-1915).

Акты літоўска-рускай дзяржавы (Акты Літоўска-Рускай государcтва, у 1 -. Т.2, М., 1897-1899).

Складаецца з дакументаў, у асноўным з метрыкі, які ахоплівае 14-16 стагоддзяў, апублікаваныя Доўнар-Zapol'skiy.

Маліноўскі. Дайджэст матэрыялаў, звязаных з гісторыяй высакароднага савета ў складзе Вялікага княства Літоўскага (Маліноўскі І. Зборнік матэрыялаў, якія адносяцца да гісторыі паноў-рады Вялікага Княства Літоўскага, [ч 1 -. 2], Томск, 1901-1912).

У 1980-х 1990-х гадоў пачалі новую хвалю публікацыі матэрыялаў Метрыкі, на гэты раз у якасці міжнароднага, беларуска-літоўска-польска-расейскай намаганняў.

Метрыка служыў у якасці асновы для твораў вядомых даследчыкаў гісторыі GDL, напрыклад, Lyubavskiy, Доўнар-Zapol'skiy, Maksimeyka, Лапо, Pichyeta, Маліноўскі, Lawmyanski і іншыя.

Навуковыя даследаванні самага Metrica пачаўся з працы Ptaszycki (1887). Іншыя вядомыя даследчыкі метрыкі: Byeryezhkov, Grimstead, Sułkowska-Kurasiowa.

Спасылкі

• Пералік кніг Літоўскай метрыкі з апісаннем зместу некаторых тамоў і з інфармацыяй пра выданні