Аляксандр Ганус
| Аляксандр Ганус | |
|---|---|
| Род дзейнасці | пісар, фалькларыст |
Аляксандр Ганус — мсціжскі валасны пісар у 1887—1902 гадах, фалькларыст-аматар. Запісаў каля 30 народных казак і паданняў ад сялян сваёй воласці.
Перадумовы[правіць | правіць зыходнік]
У час працы над кнігай «Матэрыялы для вывучэння побыту і мовы рускага насельніцтва Паўночна-Заходняга краю» этнограф Павел Шэйн звярнуўся да ўладаў з просьбай даручыць валасным пісарам запісваць мясцовы фальклор. Ідэя аказалася ўдалай, што было адзначана ў прадмове да другога тома выдання. Шэйн асабліва выдзяляў этнаграфічныя запісы мсціжскага пісара Аляксандра Гануса[1].
Творчая спадчына[правіць | правіць зыходнік]
Ганусавы запісы былі зроблены ў кастрычніку 1889 года. З іх паходзяць, у прыватнасці, вядомыя народныя казкі «Лысы і рыжы» і «Смерць чараўніка». Уладзімір Караткевіч выкарыстаў дзве запісаныя Ганусам казкі ва ўласных творах: «Балотныя паны» — як устаўны расказ у рамане «Каласы пад сярпом тваім», а «Мужык, чорт і мядзведзь» — як аснову для аўтарскай казкі «Чортаў скарб».
У запісах пазначаны імёны сялянаў, ад якіх Ганус пачуў казкі: Якаў Буза, Васіль Алай (магчыма, будучы мсціжскі валасны старшыня), Восіп Навіцкі і іншыя. Сярод нявыдадзеных запісаў Аляксандра Гануса — у асноўным мясцовыя варыянты вядомых песень і вершаў, напрыклад «Гэй, каб нам [быць] весялей». Таксама ім была запісаная штучная (г.зн. пісьмовага паходжання) паэма «Паненская гара», складзеная невядомым аўтарам пра аднайменны пагорак у Лагойску. Сюжэт паэмы не супадае ні з вядомымі народнымі паданнямі, ні з эпізодам пра той жа пагорак у «Вечарніцах» Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча[2].
Асоба[правіць | правіць зыходнік]
У 1886 годзе займаў пасаду пісара Дзімітравіцкай воласці Барысаўскага павета Мінскай губерні, у 1887—1902 гадах — Мсціжскай воласці таго ж павета[3]. Пра жыццё пасля 1902 года нічога невядома.
Зноскі
- ↑ Материалы для изучения быта и языка русского населения Северо-Западного края / П. В. Шейн. — СПб., 1893. — Т.2.
- ↑ А. Ф. Брыль. Паненская гара: невядомы штучны твор XIX ст. cярод мсціжскіх фальклорных запісаў Аляксандра Гануса. // Роднае слова № 11/2019, сс. 20-22.
- ↑ Памятная книжка Минской губернии на 1902 год. — Минск, 1901.