Гданцаўка
| Гданцаўка | |
|---|---|
| Гданцівка | |
 | |
| 47°53′19″ пн. ш. 33°19′36″ у. д.HGЯO | |
| Горад |
|
| Першае згадванне | 1791 |
| Дата заснавання | 1791 |
| Плошча |
|
| Насельніцтва |
|
 |
|
Гданцаўка (укр.: Гданцівка) — гістарычная мясцовасць у Цэнтральна-гарадскім раёне Крывога Рога. Знаходзіцца на поўдзень ад гістарычнага цэнтра горада, на правым беразе ракі Інгулец.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Заснавана ў 1791 годзе на землях карнэта Мартына Гданцава, ад прозвішча якога і паходзіць назва вёскі. На момант заснавання памешчык Гданцаў меў 5900 дзесяцін зручнай зямлі і 100 дзесяцін непрыдатнай.
У 1859 годзе ў сяле Гданцаўка Александрыйскага павета Мусіеўскай воласці Херсонскай губерні было 8 двароў і 62 жыхары.
Развіццё Гданцаўкі звязана з развіццём металургічнай прамысловасці ў рэгіёне. У апошняй чвэрці XIX ст. каля вёскі пачаліся работы на Ліхманаўскай капальні. Яго арандавала Наварасійскае таварыства на 60 гадоў у селяніна Ліхмана.
У пачатку 1990-х гадоў па ініцыятыве Крыварожскага жалезаруднага акцыянернага таварыства і пад непасрэдным кіраўніцтвам інжынера М. Ф. Шыманоўскага тут пачалося будаўніцтва Гданцаўскага чыгуналіцейнага завода. У 1890 г. пабудавана першая домна. Да 1891 г. ужо былі пабудаваны тры печы, а канчатковае будаўніцтва было завершана ў 1892 г. У маі 1901 г. адкрыты пад’язныя чыгуначныя шляхі да завода.
Сяліліся палякі, балгары, французы. Дзейнічалі ліцейны завод Б. Васілеўскага, маслабойня П. Унгера, цэментны завод Голдзіра. Са старажылаў Грабскія, Адамскія, Кавалі, Полякі, Блажэўскія.
17 ліпеня 1891 г. каля завода на сродкі Акцыянернага таварыства Крыварожскіх жалезных руд быў адкрыты помнік А. Полю. Помнік быў усталяваны на штучным насыпе, на пастаменце быў зроблены надпіс: «Да карыснай дзейнасці А. М. Поля ў Крывым Рогу 1870—1890 гг.»
Быў парк са скульптурай Дзевы Марыі. Працавалі гасцініца, бальніца.
У 1882—1884 гадах па праекце акадэміка Мікалая Белялюбскага ў раёне Гданцаўскага чыгунаплавільнага завода быў пабудаваны Інгулецкі мост, што спрыяла далейшаму развіццю як завода, так і рэгіёна.
У канцы XIX ст. Гданцаўка увабрала ў сябе некалькі суседніх паселішчаў, размешчаных на тэрыторыі, акружанай з трох бакоў рэчышчам Інгульца. На 1916 год тут было 348 двароў, у якіх пражывала 1766 чалавек.
У 1905, 1917 гадах у вёсцы адбываліся рэвалюцыйныя падзеі.
28 чэрвеня 1923 г. на Гданцаўскі заводзе пачала працаваць фабрыка фарбаў.
У 1924 г. на базе былога Гданцаўскі чыгуналіцейнага завода былі створаны цэнтральныя механічныя майстэрні, якія ў 1932 г. былі рэарганізаваны ў завод горнага машынабудавання (з 1937 г. «Камуніст»).
У складзе горада[правіць | правіць зыходнік]
У 1930-я гады вёска ўвайшла ў склад Крывога Рогу. У 1936 годзе на тэрыторыі Гданцаўкі быў створаны Камсамольскі парк пад кіраўніцтвам садавода Упраўлення грамадскіх работ І. Я. Ткачэнкі.
З пачаткам Другой сусветнай вайны завод «Камуніст» быў эвакуіраваны. Падчас акупацыі тут (каля сучаснай школы № 29) размяшчаўся нямецкі канцлагер — шталаг 338.
У лютым 1944 года ў Гданцаўцы размяшчаўся штаб камандуючага 3-м Украінскім фронтам генерала Радзівона Маліноўскага.
Пасля вызвалення пачалася актыўная работа па адбудове і аднаўленні мірнага жыцця. Ужо ў сакавіку была адноўлена работа завода «Камуніст». У пачатку мая 1944 года тут былі выраблены першыя пяць горнапагрузчыкаў ПМЛ-4.
Вядомыя асобы[правіць | правіць зыходнік]
- Казімеж Марчэўскі — польскі архітэктар.