Дваранская радаводная кніга

Дваранская радаводная кніга (руск.: Дворянская родословная книга) — дакумент на аснове Збору Законаў Расійскай імперыі (руск.: Свод законов Российской империи), што афармляўся прывілеямі дваранскай часткі насельніцтва кожнай губерні Расійскай імперыі. Складае і вядзе такую кнігу, дзе былі ўпісаны ўсе дваранскія роды дадзенай губерні, было загадана ў імператарскай «дараванай Грамаце» Кацярыны II расійскаму дваранству 21 красавіка 1785 г.. Гэта з’ява ўласціва ў асноўным (пасля 1772 г.) перыяду беларускай, украінскай, польскай, літоўскай і іншым культурам жыцця ў Расійскай імперыі. Тая як у перыяд Вялікага Княства Літоўскага правінцыі Рэчы Паспалітай (да 1772 г.) характэрнымі для шляхты быў Гербоўнік.

Радаводная кніга складалася спецыяльнай камісіяй Дваранскага Дэпутацкага Сходу «ДДС» (руск.: Дворянское Депутатское Собрание), якая складаецца з павятовых (руск.: уездных) дэпутатаў на чале з губернскім «правадыром дваранства» (руск.: предводитель дворянства). Камісія працавала на аснове алфавітных спісаў патомных дваран (руск.: потомственные дворяне), прадстаўленых павятовым правадыром дваранства, і разглядала па кожнаму роду прадстаўленыя доказы, на падставе якіх прымалася рашэнне аб унясенні дадзенага роду ў пэўнаю частку радаслоўнай кнігі. У радаводную кнігу ўносіліся толькі спадчынныя дваране. Асабістыя дваране (руск.: личные дворяне) ў радаводную кнігу не ўносіліся.

Радаводная кніга падзялялася на шэсць частак. У кожную частку ўпісваліся дваранскія роды пэўнай катэгорыі:

1-я частка — «ўносяцца роды сапраўднага або жалаваннага» (дараванага) дваранства, падараваная ў нашчадкаваю дваранскаю годнасць імператарскім дыпломам, гербам і пячаткай.
2-я частка — «роды дваранства ваеннага»: Па ўказу Пятра I ўсе обер-афіцэры атрымлівалі патэнты на дваранства. Больш познімі рэформамі Аляксандра II (1856 г.) права нашчадкавага дваранства было абмежавана толькі вышэйшымі воінскімі чынамі, пачынаючы з чыну VI-га класа — палкоўніка.
3-я частка — «роды дваранства» васьмікласнага. Згодна з Пятроўскай «Табелі аб рангах» 1722 г. «ўсе службісты расійскія ці чужаземны, якія ў васьмі першых рангаў знаходзяцца або сапраўды былі» у іх, мелі права на нашчадкавае дваранства. Больш познімі рэформамі Аляксандра II (1856 г.) права нашчадкавага дваранства было абмежавана толькі вышэйшымі грамадзянскімі чынамі, пачынаючы з чыну IV-га класа — сапраўдны стацкі саветнік.
4-я частка — «усе замежныя роды», гэта значыць замежнікі, якія прыехалі ў Расію, ужо маючы дваранскую годнасць.
5-я частка — «тытуламі адрозніваліся роды», то ёсць, якія маюць «…спадчына або па волевыяўленні каранаванай асобы назву княжую або графскую, або баронскую, ці іншае».
6-я частка — «Старажытныя высакародныя шляхетныя роды»: «Старажытныя высакародныя не іншыя сутнасць, як тыя роды, якіх доказы дваранскай годнасці за сто гадоў і вышэй узыходзяць; высакароднай ж іх пачатак пакрыты невядомасцю». Паколькі для сапраўды старажытных рускіх дваранскіх родаў асноўным доказам іх старажытнасці яўлялася згадванне ў так званых «Стоўбцах» — сярэднявечных спісах аб прадстаўленні маёнткаў на час службы — то такія дваране зваліся «слупковыя» (руск.: столбовые).

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

«Алфавитный список дворянских родов, внесённых в родословные дворянские книги Могилёвской губернии», Губ. Тип., г. Могилев, 1909 г. (статья № 968 том IX «Свод Законов Российской империи» издания 1899 года); (руск.)
отв. ред. Е. И. Индова, «Законодательство периода расцвета абсолютизма», изд. Юридическая литература, г. Москва, 1987 г. («Грамота на права, вольности и преимущества благородного российского дворянства 21 апреля 1785 г.» т. 5 — «Российское законодательство X—XX вв.» т. 9); (руск.)
Думин С. В., Списки дворянских родов Российской империи по губерниям. Библиографический указатель; (руск.)
Дворянские родословные книги. (руск.)

выданне Магілёўскага Дваранскага Сходу 1909 года
выданне Мінскага Дваранскага Сходу 1903 года
выданне Віцебскага Дваранскага Сходу 1860 года
выданне Гродзенскага Дваранскага Сходу 1900 года