Перайсці да зместу

Даліна Упана

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Даліна Упана — група археалагічных помнікаў у трапічных лясах Амазонкі, размешчаная ў даліне ракі Упана на ўсходзе Эквадора (2°08′ пд. ш. 78°05′ з. д.HGЯO). Тут было выяўлена некалькі старажытных гарадоў. Мяркуецца, што яны ўзніклі яшчэ ў 500 г. да н.э., раней на тысячагоддзе за любое іншае вядомае складанае амазонскае грамадства[1].

Гарады даліны Упана ўзніклі прыкладна ў 500 г. да н.э. і былі пакінуты паміж 300 і 600 годам нашай эры[1][2]. Заняпад мог быць звязаны з вывяржэннем вулкана Сангай[3]. Агульная колькасць насельніцтва, па адных даных, складала ад 15 000 да 30 000 чалавек[2], па іншых, больш за 100 000[4].

Самыя раннія сведчанні дасучаснага паселішча ў рэгіёне даліны Упана былі знойдзены ў 1970-х гадах[4]. У 1990-я гады ў краі праводзіліся актыўныя раскопкі археолагаў з Нацыянальнага цэнтра навуковых даследаванняў Францыі[1][5]. Пасля таго, як у 2015 годзе ўрад Эквадора прафінансаваў абследаванне даліны Упана, даследаванне паскорылася. Атрымалася выявіць значна большую колькасць паселішчаў, чым раней. Першыя вынікі раскопак апублікаваны ў студзені 2024 года ў часопісе Science[1].

Станам на студзень 2024 года археолагі выявілі ў рэгіёне пятнаццаць паселішчаў, пяць з якіх былі апісаны як буйныя[5]. Асабліва адзначыліся населеныя пункты Кіламопе і Сангай. Першы горад займаў плошчу, параўнальную па памерах з плато Гізы або галоўным праспектам Тэатыўакана[1]. Населеныя пункты даліны злучаны сістэмай дарог працягласцю да 25 км[4]. Вакол некаторых паселішчаў знойдзены абарончыя элементы — канавы і дарожныя перашкоды[6].

Гарадскія пабудовы стаялі на прамавугольных платформах, якія былі пабудаваны шляхам раскопак і выраўноўвання вяршыняў пагоркаў. Выяўлена каля 6000 такіх платформ[2]. На пляцоўках знойдзены агнішчы і ямы, а таксама слоікі, камяні для драбнення раслін і спаленага насення[4].

Гарады края акружаны сельскагаспадарчымі ўгоддзямі, уключаючы палі і тэрасы на схілах пагоркаў, на якіх раслі такія культуры, як кукуруза, маніёк і батат[1]. Гэтыя землі былі абмежаваны сеткай меліярацыйных каналаў. Бліжэйшы вулкан Сангай забяспечыў рэгіён багатай глебай для вырошчвання культур[3].

Археолагі назвалі жыхароў гэтых месцаў прадстаўнікамі культур Кіламопе і Упана[6]. Матэрыяльная культура, якая была знойдзена ў гарадах, уключае размаляваную кераміку, а таксама збаны з рэшткамі чычы, алкагольнага напою на аснове кукурузы, распаўсюджанага ў дакалумбавай Паўднёвай Амерыцы[4].

  1. а б в г д е Wade. Laser mapping reveals oldest Amazonian cities, built 2500 years ago. Science (11 студзеня 2024). doi:10.1126/science.zzti03q. Праверана 12 January 2024.
  2. а б в Valley of lost cities that flourished 2,000 years ago found in Amazon. The Guardian (11 студзеня 2024). Праверана 12 January 2024.
  3. а б Smith. Ancient Amazon Civilization Developed Unique Form of 'Garden Urbanism'. Scientific American (11 студзеня 2024). Праверана 12 January 2024.
  4. а б в г д Rannard. Huge ancient lost city found in the Amazon. BBC News (11 студзеня 2024). Праверана 12 January 2024.
  5. а б Gao. The Amazon's ancient complex of 'lost cities' flourished for a thousand years. NBC News (12 студзеня 2024). Праверана 12 January 2024.
  6. а б Orie. Huge network of ancient cities uncovered in the Amazon rainforest. CTV (12 студзеня 2024). Праверана 12 January 2024.